فضل طينت نور

یا سخنی با عزاداران شيعه و شيعيان عزادار

آية الله حيدر تربتی کربلائی

ص: 2

نشر حبیب

شناسنامه کتاب

نام کتاب : فضل طیت نور (سخنی با عزاداران شیعه و شیعیان عزادار)

نویسنده : آية الله حیدر تربتی کربلائی

ویراستار: محدثه تربتی

ناشر: نشر حبیب

نوبت و سال چاپ : اول - 1394.

چاپ : عترت

شمارگان: 500

شابک : 7-18-7117-600-978

رایانامه : Zabihe.ale.mohammad@gmail.com

وبگاه : Torbatikarbalaee.loxblog.com

شماره تماس : 09137004612

تمامی حقوق چاپ و نشر این اثر برای مؤلف محفوظ است .

ص: 3

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 4

ص: 5

آنها به ما رسیده است - یادگاران خویش را «قرآن و عترت» اعلام فرموده اند ،یادگارانی که هرگز از یکدیگر جدا نمی شوند :

پیامبر صلی الله عليه و آله و سلّم در آخرين خطبه ی خود در روزی که خداوند عزوجل جان ایشان را گرفت، فرمود:

إِنِّي قَدْ تَرَكْتُ فِيكُمْ أَمْرَيْنِ لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِي مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا كِتَابَ اَللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي فَإِنَّ اللَّطِيفَ الْخَبِيرَ قَد عَهِدَ إِلَيَّ أَنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَى اَلْحَوْضِ كَهَاتَينِ وَ جَمَعَ بَيْنَ مُسَبِّحَتَيْهِ وَ لاَ أَقُولُ كَهَاتَيْنِ وَ جَمَعَ بَيْنَ اَلْمُسَبِّحَةِ وَ اَلْوُسْطَى فَتَسْبِقُ إِحْدَاهُمَا اَلْأُخْرَى فَتَمَسَّكُوا بِهِمَا لا تَزِلُّوا وَلا تَضِلُّوا وَلا تَقَدَّموهُم فَتَضِلُّوا

همانا من در میان شما دو چیز (به امانت) نهادم، تا زمانی که به آن دو چنگ زنید، هرگز پس از من، گمراه نشوید : کتاب خدا و عترتم ، اهل بیتم .که همانا خدای تیزبین آگاه ، نزد من پیمان نهاده که آنها از هم جدا نشوند تا آن گاه که بر سر حوض، بر من وارد شوند مانند این دو انگشت - در این حال دو انگشت مسبحه (اشاره )خود را (از دو دست) کنار هم قرار داد - و نمی گویم مانند این دو - در حالی که انگشت مسبحه و میانه (از یک دست) را کنار هم قرار داد- تا( در این صورت) یکی بر دیگری پیشی گیرد. به آن دو چنگ زنید تا نلغزید و گمراه نشوید. و از آنها پیشی نگیرید که در این صورت گمراه می شوید.(1)

رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم هم چنین در بیانی دیگر فرمودند :

ص: 7

عَلَيْكُمْ بِالْقُرْآنِ فَإِنَّهُ الشِّفَاءُ النَّافِعُ ، وَ الدَّوَاءُ المُبارَكُ وَعِصمَةٌ لِمَنْ تَمَسَّكَ بِهِ ،وَ نَجَاةٌ لِمَنِ[اتَّبَعَهُ]تَبِعَهُ...

بر شما باد (التزام به )قرآن زیرا که به راستی شفای سودبخش و داروی پرخیر و پناهی است برای آن کس که بدان چنگ زند و رهایی است برای کسی که از آن پیروی کند ...

سپس فرمودند:

أَ تَدْرُونَ مَنِ اَلْمُتَمَسِّكُ اَلَّذِي بتمسُّكِهِ يَنالُ هَذَا اَلشَّرَفَ اَلْعَظِيمَ ؟هُوَ الَّذِي أَخَذَ الْقُرْآنَ وَ تَأْوِيلَهُ عَنَّا أَهْلَ اَلْبَيْتِ ،أَوْ عَنْ وَسَائِطِنَا اَلسُّفَرَاءِ عَنَّا إِلَى شِيعَتِنَا، لاَ عَنْ آرَاءِ اَلْمُجَادِلِينَ وَ قِيَاسِ اَلْقَائِسِين(1)

آیا میدانید آن «متمسک» کیست که با چنگ زدن به قرآن، به این شرافت بسیار شگفت دست می یابد؟ او کسی است که قرآن و تأويل (معنای باطنی) آن را، از ما اهل بیت می گیرد و یا از واسطه های پیام رسان از جانب مابه شیعیانمان، میگیرد نه از نظرات مجادله کنندگان و قیاس قیاس کنندگان.

صادق آل محمّد صلوات الله عليهم نیز می فرمایند :

نَحنُ وَجهُ اللَّهِ الَّذي يُؤتَي مِنهُ

«وجه الله»(که روی آوردن و توجه به آن، روی آوردن و توجه به خداوند است)، ما (امامان معصوم) هستیم.(2)

بدین جهت ؛ با استعانت از الله جلّ جلاله و استمداد از ولیّ عصر و امام زمان حجّة بن الحسن المهدی سلام الله عليه و عجل الله فرجه الشّریف ، پیرو پرسشی که

ص: 8

جویندگان طلبه ، دانشجو و هیئتی مطرح نموده اند، در صدد پاسخ براساس ثقلین بر آمده ایم؛ باشد تا مورد تأیید و پذیرش حضرات آل الله عليهم صلوات الله واقع شود.

حيدر حسين التّربتي الكربلائی

9ذي الحجّة الحرام 1435

ص: 9

سیاست کثیفی است ...

اگر اکنون سخن از انحرافات عزاداری به میان آمده ، نتیجه اعتماد اندیشه ها به دوستی است که راه برد دشمن را دنبال می کند ... نتیجه نفوذ راهبرد دشمنان در میان دوستان است و همین موجب می شود تا غلط بودن روش ها دیده یا بیان نشود، یا اگر بیان شد ، پذیرفته نشود، شاید پذیرفته هم بشود... ولی دست برندارد... به هر حال ما به این سبک و سیاق عادت کرده ایم، عزاداری است ، شور می طلبد ، مگر می شود؟...

همین سستی ها و توجيه ها موجب شد تا مجلس عزای سیّدالشهّداء عليه السّلام، تبدیل شود... تبدیل شود به مجلسی که شبیه مجلس عزای سیّدالشهّداء عليه السّلام نیست ، بسیارند ناگفته ها ... بسیارند ...

کجا تا خفتگان بیدار شوند و راه برد دشمن را بشناسند ... و کیست که به قربانی بیاندیشد ، به «مظلوم» که در این میان قربانی می شود ...

میدان جهاد اینجاست، جهادی که شگفت و کارآمد است ، جهادی که نه نیازمند جسارت رویارویی با شمشیر یا گلوله، بلکه الزام آور درگیری دل هاست ، جهادی که جهادگران آن باید ریشه دشمن را از درون قلب هایشان برکنند... جهادی که در آن باید رد پای دشمن را شناخت و پاک کرد ...

کلام آخر اینکه در امر دین، غوغا و هیاهو کاری از پیش نمی برد . منزوی نمودن و حذف صدای مخالفان ، آن هم با تهمت به «خیال روشن فکر بودن»، هرگز به درگاه الهی، عذر نشنیدن نظرات غیر نمی شود .

باشد تا ندانسته به دور دشمن وارد نشویم ...

و الحمدلله ربّ العالمين

ص: 11

قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّادِقُ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ ذَرِ النَّاسَ فَأَنَّ النَّاسَ اَخَذُوا عَنِ اَلنَّاسِ وَ اَنَّكُمْ اَخَذْتُمْ عَنْ رَسُولِ اَللَّهِ وَ عَنْ عَلِيٍ وَ لاَ سَوَاء

صادق المحمد علیهم السلام فرمودند:

مردم را واگذار زیرا که مردم دینشان را از مردم می گیرند ولی شما شیعیان دینتان را ازپیامبر خدا و امام علی گرفته اید و این دو، برابر نیستند

المحاسن ج 1 ص 102ب3ح38

ص: 13

يَا عَبْدالْعَزِيزِ جَهِلَ الْقَوْمُ وَ خَدِعوا عَن آرائِهُم إنّ اللّهَ عزّوجلّ لَمْ يَقْبِضْ نَبِيَّهُ صَلّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ حَتَّى أَكْمَلَ لَهُ اَلدِّينَ وَ أنزَلَ عَلَيهِ القُرآنَ فيهِ تِبيانُ كُلِّ شَيْءٍ بَيَّنَ فِيهِ الْحَلَالَ وَ اَلْحَرَامَ وَ اَلْحُدُودَ وَ اَلْأَحْكَامَ وَ جَمِيعَ مَا يَحْتَاجُ إِلَيْهِ النَّاسُ كَمَلاً فَقَالَ عَزَّوجَلَّ« مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ»(1) وَ أَنْزَلَ فِي حِجَّةِ الْوَدَاعِ وَ هِيَ آخِرُ عُمُرِهِ صلَّى اللّه عليه وَ آلهِ و سلّم« الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ اَلْإِسْلاَمَ دِيناً »(2)و أَمْرُ الْإِمَامَةِ مِن تَمَامِ الدِّينِ وَلَمْ يَمْضِ صَلَّى اللّهُ عَليْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ حَتَّى بَيَّنَ لأُمَّتِهِ مَعالِمَ دينِهِم و أَوْضَحَ لَهُمْ سَبِيلَهُم وتَرَكَهُمْ عَلَى قَصدِ سَبِيلِ الحَقِّ وَأقامَ لَهُمْ عَلِيٌ عَلَيْهِ السَّلاَمُ عَلَماً وَ إِمَاماً وَ مَا تَرَكَ لَهُمْ شَيْئاً يَحْتَاجُ إليهِ الأُمَّةُ إِلاَّ بَيَّنَهُ فَمَن زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ عز وَ جلَّ لَمْ يُكْمِل دِينَهُ فَقَد رَدَّ كِتَابَ اللَّهِ ومَن رَدَّ كِتَابَ اللَّهِ فَهُوَ كَافِرٌ بِهِ... -

ای عبدالعزيز، این مردم، نادانی کردند و مورد فریب نظرات و آراء خویش واقع شدند (یعنی براساس نادانی سخن گفتند و اظهارنظر کردند و این موجب شد دینشان بر باد برود)، همانا خداوند عزوجل جان پیامبرش را نگرفت مگر زمانی که دین را برای او کامل کرد و قرآن را بر او نازل فرمود که روشن گری هر چیزی در آن است : حلال و حرام و حدود و احکام و هر چیزی که مردم به آن نیاز دارند، سپس

ص: 15

فرمود: «ما در این کتاب چیزی را فروگذار نکردیم».و در سفر حجّة الوداع که پایان عمر پیامبر بود، (این آیه را) نازل فرمود «امروز (یعنی روز غدیر) دین را برای شما کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نموده و اسلام را برایتان پسندیدم، تا دین شما باشد»بنابراین امر امامت از تمامیّت دین است (یعنی اگر امامت نباشد، دین تمام نیست) و پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم از دنیا رفت تا اینکه برای امّت خویش، همه آموزه های دینشان را تبیین نمود و راه (هدایت) آنان را برایشان روشن ساخت و آنها را بر مقصد راه حق رها فرمود و حضرت علی علیه السّلام را عَلَم و نشانه و امام بپا داشت (بنابراین راه حق و راهنمای حق را برای مردم معرفی نمود) و از چیزی که مورد نیاز امت باشد صرف نظر نکرد جز اینکه برای آنها بیانش نمود. بنابراین هرکس گمان کند که خدای تبارک و تعالی دین را کامل نفرموده، به یقین کتاب خدا را رد کرده و هرکس کتاب خدا را رد کند، نسبت به قرآن کریم کافر است ....(1)

در این حدیث در ربار نکات بسیاری ذکر شده که برخی از آن یاد آوری می شود:

الف) خداوند تبارک و تعالی در آیه می فرماید امامت «مکمّل» دین است ، امام رضا عليه السّلام نیز می فرمایند امامت «متمّم»دین است و این ها یعنی دین بدون امامت، نه تمام است و نه کامل.

ب) بنابراین اگر کسی بگوید قرآن و احادیث ، برای 1400 سال پیش است و کهنه

ص: 16

است یا باید مقتضیات زمان و مکان در امر دین لحاظ شود و در احکام و دستورات دین تجدید نظر شود، چنین کسی به سبب این بیان و باور ، کافر است زیرا قرآن کریم صراحتاً اعلام می کند : «اليَومَ أَكمَلتُ لَكُم دِينَكُم».

را به ما می رساند و توبه کننده به سوی ما بازمی گردد).....(1)

با توجه به خیل احادیثی که در این زمینه وارد شده است :

الف) ولیّ معصوم علیه السّلام بر این مهم سوگند یاد می کند که هیچ کس مجاز به اطاعت از غیر معصوم نیست و این «غیر معصوم» می تواند دشمن اهل بيت عليهم السّلام باشد (مثل اصحاب سقیفه ملعونه) یا کسی باشد که ظاهراً اهل بیت را نمی شناسد (افرادی نظیر متفکران و روشن فکران غربی که آشکارا جبهه گیری خاصّی در برابر اهل بیت علیهم السّلام ندارند »می تواند هم کسی باشد که دادِ ولایت اهل بیت سر می دهد ولی به نام حضرات معصومین ، نظرات غیر را به خورد سایرین می دهد (نظير غُلات یا مقصّرين) و هیچ فرقی میان اینان در حرمت مراجعه و متابعت نیست .

ب) ظرافت تا جایی است که حتی در یک سخن یا در یک کار نیز چنین اجازهای داده نشده است (مثلاً کسی مجاز نیست که بگوید فلان شخص را قبول ندارم ولی همه کارهای او بد نیست و کارهای خوب هم کرده ، حرف های خوب هم زده است ، اینجا نظر خوبی دارد، اینجا کار درستی انجام داده است و الی آخره).

ج) بی توجهی به این مهم، فرد را از جرگه شیعیان ائمّه اطهار عليهم الصّلاة و

ص: 19

السّلام بیرون می کند .

جابر بن یزید جعفی گوید: امام ابو جعفر محمّد باقر عليه السّلام فرمودند :

إِنَّمَا شِيعَتُنَا مَنْ تَابَعَنَا وَ لَمْ يُخَالِفْنَا وَ إِذَا خِفْنَا خَافَ وَ إِذَا أَمِنَّا أَمِنَ فَأَوْ لَئِكَ شِيعَتُنَا حَقّا.

به راستی تنها کسانی شیعیان ما اهل بیت هستند که از ما پیروی کنند و هرگز با ما مخالفت نکنند و چون ترسان شویم، بترسد و چون قرار یابیم، قرار و امنیت یابد. اینان به حق شیعیان ما هستند.(1)

خدا سوگند ما به میل خودمان حرف نمی زنیم و براساس رأی و نظر خویش سخن نمی گوییم بلکه جز آنچه پروردگارمان فرموده است، نمی گوییم. اصولی نزد ماست (که از جمله میراث پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم برای ائمّه معصومین علیهم السّلام است)که آن را،مانند گنج نگهداری می کنیم چنان چه مردم طلا و نقره های خود رانگه داری می کنند. (1)

الف)امام از اندیشه و ما في الضّمير خلايق آگاه است و بیان ایشان به هیچ عنوان بدون وجه نیست و چنانچه می بینیم هر چند سخنی در میان نبوده ولی امام عليه السّلام،بیانات بسیار ارزشمندی ایراد می فرمایند و این نشان می دهد حتی اندیشیدن به اینکه معصوم علیه السّلام، سخنی جز بیان خداوند تعالی دارد ، موجب رنجش خاطر امام می شود.

ب) قول معصوم ، قول خداوند است یعنی معصوم اجتهاد نمی کند و به دل خواه و رأي و نظر خود سخن نمی گوید بلکه امر و فرمان الهی را بیان می فرماید .

ج) اصول علمی نزد ائمّه علیهم السّلام است که از رسول الله به ایشان رسیده است و ائمّه آن را مخفی می کنند و از آن نگهداری می کنند و آن چه بیان می کنند ، کلام رسول الله است و کلام رسول الله نیز کلام الله تبارک و تعالی است .

فضیل بن عثمان اعور گوید: شنیدم امام جعفر صادق عليه السّلام می فرمود:

اِتَّقُوا اَللَّهَ وَ عَظِّمُوا اَللَّهَ وَ عَظِّمُوا رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم وَلاَ تُفَضّلوا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ وَ

ص: 21

سَلَّمَ أَحَداً فَإِنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَدْ فَضَّلهو أَحِبُّوا أَهْلَ بَيتِ نَبِيِّكُم حُبّاً مُقْتَصِداً وَ لاَ تَغُلُّوا وَلا تَفَرَّقُوا وَلاَ تَقُولُوا مَا لاَ نَقُولُ فَإِنَّكُمْ إِنْ قُلْتُمْ وَ قُلْنَا متُّم وَ مِتنا ثُمَّ بَعَثَكُمُ اَللَّهُ وَ بَعَثَنَا فَكُنَّا حَيْثُ يَشَاءُ اَللَّهُ وَ كُنْتُم

تقوای الهی پیشه سازید(از نافرمانی خدا بترسید)و خدا را بزرگ وگرامی بدارید. رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلّم را بزرگ و گرامی بدارید و هیچ کس را بر رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلّم، برتری ندهید که به راستی خداوند تبارک و تعالی او را گرامی داشته است. و اهل بیت پیامبرتان را دوست بدارید دوستی میانه و (در دوستی اهل بیت) غلو نکنید و( از محبّت اهل بیت) دور و پراکنده نشوید (یعنی افراط و تفریط نکنید). و آنچه ما (اهل بیت عصمت) نگفتیم، نگویید زیرا اگر چنین کنید، شما خواهید مُرد و ما نیز از دنیا می رویم و خداوند شما را بر می انگیزد و ما را نیز بر می انگیزد و ما (که جز قول خدا و رسول را قائل نیستیم) در جایگاهی که خداوند اراده فرماید، خواهیم بود و شما نیز (که به دنبال پیروی از ما اهل بیت نبودید) درجایگاهی که خداوند اراده نماید ، خواهید بود.(1)

الف) معصوم نهی نموده از اینکه چیزی بگوییم که ایشان نفرموده است ، یعنی باید ببینیم اهل بیت چه فرموده اند ؛ به همان معتقد باشیم، همان را بگوییم و مطابق با همان عمل کنیم .

معصومین علیهم السّلام،هرگز نفرموده اند بگویید ما سگ حسین هستیم. باید ببینیم اهل بیت چه فرموده اند، همان را بگوییم فقط در این صورت است که از

ص: 22

دوست داران و پیروان اهل بيت عليهم الصّلاة و السّلام محسوب می شویم ، در غیر این صورت ما به دنبال هوای نفس خودمان رفته ایم، کاری را انجام دادیم که خودمان دوست داشتیم نه کاری که امام حسین علیه السّلام را خشنود کند .

ب) معصوم می فرماید چیزی که ما نگفتیم نگویید ، اگر گفتید باید در محکمه الهی پاسخ گو باشید. اهل بیت فقط قول خدا و قول رسول خدا را می فرمایند و جواب دارند بدهند،بقیه چی؟ آیا می شود کسی بگوید من این را به دل خواه خودم گفتم؟ امام می فرماید چنین چیزی ممکن نیست. باید پاسخگو باشیم . بعضاً گفته می شود فقه نباید به شعائر کار داشته باشد و در شعائر حرف از فقه نزنید،فقیه را چه به این حرف ها؟ ولی فقه حجّت است، فقهی که از کلام الله وكلام رسول و کلام معصوم و فعل و تقریر ایشان باشد ، این فقه حجّت است و شعائر هم در فقه است؛ شعائر از کلام خدا و رسول و اهل بیت است و باید فقه در آن ملاک و مطرح باشد یعنی ما باید برای همان امام حسینی سینه بزنیم که به ما می فرماید این کار درست است یا درست نیست.

از امام جعفر صادق عليه السّلام روایت شده که فرمودند:

مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَسْتَكْمِلَ الْإِيمَانَ كُلَّهُ فَلْيَقُلِ الْقَوْلُ مِنِّي فِي جَمِيعِ اَلْأَشْيَاءِ قَوْلُ آلِ مُحَمَّدٍ فِيمَا أَسَرُّوا وَ مَا أَعْلَنُوا وَ فِيمَا بَلَغَنِي عَنْهُمْ وَ فِيمَا لَمْ يَبْغِي

هرکس خوش دارد ایمان را کامل کند باید بگوید سخن من در هر چیز، قول آل محمّد است، در آن چه نهان کردند و آنچه آشکار فرمودند و آنچه به من رسیده و آنچه به من نرسیده است(1).

ص: 23

الف) آنچه امام بدان رهنمون است «ایمان کامل» است و دست یابی به آن ، جز با پیروی از رهنمودهای ائمّه اطهار علیهم السّلام، ممکن نیست .

ب) مقصود از «قول» نه تنها قول گفتاری است بلکه قول در اعتقاد و گفتار و رفتار باید پیروِ قول آل محمّد صلوات الله عليهم اجمعین باشد.

امام صادق صلوات الله عليه روزی در مقام وصیت به برخی از اصحاب خود فرمودند :

اِتَّقُوا اَللَّهَ إِنْ كُنْتُمْ شِيعَتَنَا تَقُولُونَ مَا نَقُولُ وَ اعْمَلُوا بِمَا نَأْمُرُكُم بِهِ تَكونُوا لَنا شِيعَةً وَلا تَقُولُوا فِينَا ما لا نَقُولُ في أَنفُسِنَا فَلا تَكونُوا لَنا شِيعَةً....

تقوای الهی پیشه سازید... اگر شیعه ما اهل بیت هستید، آنچه ما می گوییم بگویید و آنچه شما را فرمان می دهیم انجام دهید (که در این صورت) شیعه ما خواهید بود و درباره ما،آنچه خودمان درباره خود نگفته ایم، نگویید (یعنی تابع محض ولیّ معصوم باشید و غلو

نکنید).(1)

سیّد ابن طاووس در اقبال الاعمال می نویسد: از جمله آنچه به اسناد صحيح ...

ص: 24

به سندهای متصل به ما رسیده، این حدیث شریف است به سند از شیخ مفید به سندش از امارة بن جوین عبدی ، گوید: در روز 18 ذی الحجّه (روز عید غدیر) بر امام جعفر صادق عليه السّلام وارد شدم، حضرت روزه دار بودند، فرمودند :

إِنَّ هَذا اَلْيَوْمَ يَوْمٌ عَظَّمَ اللَّهُ حُرْمَتَهُ عَلَى اَلْمُؤْمِنِينَ إِذْ أَكْمَلَ اَللَّهُ لَهُمْ فيهِ اَلدِّينَ وَ تَتَمَّم عَلَيْهِمُ اَلنِّعْمَةَ وَ جَدَّدَ لَهُمْ ما أَخَذَ عَلَيْهِمْ مِنَ الْمِيثَاقِ وَ اَلْعَهْدِ فِي اَلْخَلْقِ اَلْأَوَّلِ إِذْ أنْسَاهُمُ اللَّهُ ذَلِكَ اَلْمَوْقِفَ وَ وَفَّقَهُمْ لِلقَبولِ مِنهُ وَ لَمْ يَجْعَلْهُمْ مِنْ أَهْلِ الإِنْكارِ الَّذِينَ جَحَدُوا

همانا امروز،روزی است که خدا حرمت آن را بر مؤمنین بزرگ داشت زیرا در این روز، خداوند دین را برای ایشان کامل فرمود و نعمت را برایشان تمام نمود و آنچه در آفرینش نخست از عهد و پیمان بر آنان ستانده بود، برایشان تجدید کرد، خداوند آن جایگاه را از یاد ایشان برد و ایشان را توفيق قبول از او عنایت نمود و آنان را در شمار انکار کنندگانی که با وجود آگاهی از حق،با آن مخالفت کردند، قرار نداد.

(راوی گوید :) به حضرت عرض کردم: فدایت شوم ! ثواب روزه این روز چیست؟ فرمود:

إِنَّهُ يَومُ عِيدٍ وَ فَرَحٍ وَ سُرُورٍ وَ صَومٍ شُكْراً لِلَّهِ عَزَّ وَجَلٌ فَإِنَّ صَوْمَهُ يَعْدِلُ سِتِّينَ شَهْراً مِنَ الأشهر اَلْحُرُمِ فَمَنْ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ سَجَدَ وَ شَكَرَ اَللَّهَ عزّ و جَلَّ مِائَةَ مَرَّةٍ وَدَعَا بِهَذَا اَلدُّعَاءِ بَعْدَ رَفْعِ رَأْسِهِ مِنَ اَلسُّجُودِ

امروز روز عید و شادی و سرور و روزه شکر برای خداوند عزّوجل

ص: 25

است، که به راستی روزه اش برابر با 60 ماه از ماه های حرام است ... هرکس (در روز عید غدیر ) دو رکعت نماز بخواند سپس به سجده رود و 100 بار خداوند عزّوجل را شکر کرده و بعد از سر بلند نمودن ازسجده ، این دعا را بخواند :

الدُّعاءُ: اللَّهُمَّ إِنِّي أَسأَلُكَ بِأَنَّ لَكَ الحَمدَ وَحدَكَ لا شَرِيكَ لَكَ اَللَّهُمَّ إِنَّا نُشْهِدُكَ أَنَّا نَدِينُ بِما دانَ بِهِ مُحَمَّدٌ وَ آلُ مُحَمَّدٍ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ وَ قَوْلُنَا مَا قَالُوا وَ دِينُنَا مَا دَانُوا بِهِ مَا قَالُوا بِهِ قُلْنَا وَمَا دَانُوا بِهِ دِنَا وَ مَا أَنْكَرُوا أَنْكَرْنَا وَ مَنْ وَالَوْا وَالَيْنَا وَ مَنْ عَادَوْا عَادَيْنَا وَ مَنْ لَعَنُوا لَعَنَّا وَ مَنْ تَبَرَّءُوا مِنْهُ تَبَرَّأْنا مِنْهُ وَ مَنْ تَرَحَّمُوا عَلَيْهِ تَرَحَّمْنَا عَلَيْهِ آمِنّاوسَلَّمنا وَرَضِينا وَ اِتَّبَعْنَا مَوَالِيَنَا صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِم.

اَللّهُمَّ فَتَمِّمْ لَنا ذَلِكَ وَ لاَ تَسْلُبْناهُ وَ اجْعَلْهُ مُسْتَقَرّاً ثَابِتاً عِنْدَنَا وَ لاَ تَجْعَلْهُ مُسْتَعَاراً وَ أَحْيِنا ما أَحْيَيْتَنا عَلَيْهِ وَ أَمِتْنا إِذا أَمَتَّنَا عَلَيْهِ آلُ مُحَمَّدٍ أئِمَّتُنا فَبِهِم نَأْتَمُّ وَ إِيَّاهُمْ نُوالِي وَ عَدُوَّهم عَدُوَّ اللَّهِ نُعادِي فَاجْعَلْنَا مَعَهُمْ فِي الدُّنْيَا وَ اَلْآخِرِ وَ مِنَ اَلْمُقَرَّبِينَ فَإِنَّا بِذَلِكَ رَاضُونَ يَا أَرْحَمَ اَلرَّاحِمِينَ...

خدايا، ما تو را گواه می گیریم که دیانت می کنیم به آنچه محمّد و آل محمّد صلّی الله علیه و علیهم به آن دیانت کردند و سخن ما همان است که آنان فرمودند و دین ما همان دینی است که آنها بدان دیانت کردند. آنچه بدان قائل بودند، بدان قائل هستیم و آنچه بدان دیانت کردند بدان دیانت میکنیم و هر چه را انکار کردند انکار می کنیم . هرکس را دوست داشتند دوست داریم و هرکس را دشمن دانستند و با

ص: 26

او دشمنی کردند،ما نیز دشمن می دانیم و با او دشمنی می کنیم ، هرکس را لعنت کردند ما نیز او را لعنت می کنیم و از هرکس بیزاری جستند ما هم از او بیزاری می جوییم. برای هرکس دلسوزی کردند، ما هم برای او دلسوزی می کنیم . ایمان آوردیم و تسلیم و راضی شدیم و از رهبران خویش صلوات الله عليهم پیروی کرده و می کنیم .

الاها، این ایمان را برای ما تمام فرموده و از ما سلب نکن، و آن را برایمان قرار یافته و پایدار مقرّر فرما، و این ایمان را، عاریتی و مستعار قرار نده؛و ما را بر این ایمان زنده بدار و بر این ایمان از دنیا ببر.امامان و پیشوایان ما، آل محمّد هستند بدین جهت (در تمام امور )به آنها اقتدا می کنیم و فقط و فقط رهبری آنها را می پذیریم و دشمن آنها دشمن خداست و به این سبب ما با او دشمن هستیم. ما را در دنیا و آخرت، همراه با ایشان و در شمار مقربان قرار بده که ما بدان راضی هستیم، یا ارحم الرّاحمين ....(1)

این حدیث شریف بسیار ارزشمند است ، به دعاها و اعمال عبادی و مناجات های ائمّه اطهار عليهم الصّلوة و السّلام، نباید فقط به عنوان عبادت نگاه کنیم.اهل بیت عليهم الصّلوة و السّلام به این وسیله،مطالب بسیار ارزشمندی را به ما آموزش می دهند و مضامین این دعای شریف ، باید همواره شعار و هدف ما باشد.

الف) این ها، مقامات بسیار والایی هستند که تنها راه دست یابی به آن، روی آوردن به درگاه الهی است، باید دست نیاز به درگاه الهی دراز کنیم و از خداوند بخواهیم تا به ما ایمان ثابت عنایت کند .

ص: 27

ب)معصوم به ما می آموزد که از خدا بخواهیم که ایمان ثابت و قرار یافته به ما بدهد. متأسّفانه بسیاری هستند که دین و ایمان مستعار و عاریتی دارند. یک لحظه دین دارند و یک لحظه متزلزل می شوند و به سمت و سوی دیگری می روند؛ این گونه دین داشتن ارزشی ندارد. وقتی انسان به ایمان رسید ، نباید دم دمی مزاج باشد بلکه این ایمان باید در قلب او قرار بگیرد.

ج)دین،باید دین آل محمد باشد زیرا همان دینی است که خدای تبارک و تعالی قرار داده و تنها همان را می پذیرد.

د) آل محمّد صلوات الله و سلامه عليهم پیشوایان ما هستند و ما فقط باید از ایشان پیروی کنیم، نه از هوای نفس و نظر شخصی، نه این که بگوید «در حالی که می دانستم فلان کار خلاف شرع است، وقتی در جمعی قرار گرفتم من هم ناخود آگاه با آنها همراه شدم» و ....

کدام معصوم به ما اجازه می دهد تا به شیعیان ، محبّین و موالیان اهل بیت ، به عزاداران سیّدالشّهداء، «سگ» بگوییم؟...

امام جعفر صادق عليه السّلام فرمودند :

إِنَّكُمْ لا تَكُونُونَ صَالِحِينَ حَتَّى تَعْرِفُوا وَلا تَعرِفُوا حَتَّى تُصَدّقُوا ولا تُصَدِّقُوا حَتَّى تُسَلِّمُوا أبواباً أَرْبَعَةً لاَ يَصْلُحُ أَوَّلُهَا إِلاَّ بِآخِرِهَا ضَلَّ أَصْحَابُ اَلثَّلاَثَةِ وَ تَاهُوا تَيْهاً بَعِيداً إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعالى لا يَقْبَلُ إِلاَّ العَمَلَ الصَّالِحَ وَلا يَقْبَلُ اللَّهُ إِلَى اَلوَفاءِ بِالشُّرُوطِ وَ اَلْعُهُودِ فَمَنْ وَفِيَ اَللَّهُ عَزَّ و جَلَّ بِشَرْطِهِ وَ اسْتَعْمَلَ مَا وَصَفَ فِي عَهْدِهِ نَالَ مَا عِنْدَهُ وَ اِسْتَكْمَلَ مَا وَعَدَهُ

شما صالح نخواهید بود، (موفّق به عمل صالح نشده و به مقام

ص: 28

صالحین نمی رسید)مگر زمانی که(نسبت به الله و آل الله)معرفت داشته باشید و به معرفت دست نمی یابید مگر زمانی که( آن را) تصدیق کنید و تصدیق نمی کنید (به مقام تصدیق نمی رسید) مگر زمانی که تسلیم باشید (اوّل : صالح بودن، دوم: عارف بودن سوّم : مصدّق بودن چهارم: تسلیم بودن). ورودگاه های چهارگانه ای است که اوّلین آنها درست نمی شود مگر به همراهی آخرین آنها (یعنی لازم و ملزوم یکدیگر هستند. )کسانی که 3 باب را پیمودند، به گمراهی رفتند و به تاریکی بسیار دوری گرفتار شدند.به تحقیق خدای تعالی،جز عمل صالح را نمی پذیرد و خدای تبارک و تعالی نمی پذیرد جز عملی را که براساس وفای به شروط و عهود و پیمان ها باشد.هرکس به شرطی که با خدا داشته وفا کند و آنچه را در عهد خویش وصف نموده به کار بندد، به آنچه نزد خداست می رسد و در خواست تکمیل آن چیزی را نموده که خداوند به او وعده داده است.(1)

الف )اساس ارزش گذاری،«معرفت»است یعنی اگر کسی کار خوبی، عمل صالحی انجام دهد ولی براساس معرفت نباشد ، این کار او هیچ ارزشی ندارد ، مثل طوطی، وقتی سوره حمد می خواند، برای او ثوابی می نویسند؟ نه، چون معرفت ندارد و نمی فهمد چه می گوید و اگر ناسزا هم به او یاد بدهند، همان را می گوید. بنابراین عمل صالح باید براساس معرفت ، تصديق و تسلیم باشد .

ب)علمی که در دل قرار نیابد،ارزشی ندارد زیرا با تصدیق همراه نیست ، امروزه بسیارند کسانی که می دانند امیر المؤمنين، و حضرات اهل بیت حق هستند، نسبت به برخی از دلایل حقانیت ایشان هم آگاهی دارند، اما تصدیق نمی کنند،

ص: 29

یعنی علم دارند اما چون این علم، قرار پیدا نکرده ، برای همین آن را تصدیق نمی کنند،علمی که قرار نیابد و قلب آن را تصدیق نکند، ارزشی ندارد.

ج)لازمه تصديق،تسلیم در برابر امر دین است، وقتی تسلیم نباشد، مسلّماً تصدیق هم نیست.اگر بفهمیم اعتقاد ما،گفتار ما، رفتار ما خلاف امر دین بوده ، باید اصلاح بشود،نه تعجّب دارد و نه ناراحتی.مامعصوم نیستیم که کارهایمان بی عیب و نقص باشد. وقتی کسی می داند حق نزد اهل بیت است اما حرف، حرف خودش باشد، یعنی تسلیم نباشد و حرف خودش را بزند، کار خودش را بکند و بگوید «یعنی همه کارهای ما از روز اول تا حالا همه غلط بوده است؟» وقتی این طور بگوید، مسلّماً به تصديق نمی رسد.

د )خدای تبارک و تعالی در عوالم پیشین،در عوالم ذر ، از همه ما پیمان گرفته است بر این که مطيع محض ولی خدا باشیم،خداوند می فرماید:

ألَم أَعْهَدُ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لاَ تَعْبُدُوا اَلشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌ مُبِين

ای بنی آدم،آیا از شما پیمان نگرفتم بر اینکه شیطان را نپرستید؟(یعنی از شیطان پیروی نکنید). به راستی او ، دشمنی آشکار برای شماست.(1)

ه)حتی اگر 3 باب را آمدیم،گمراه هستیم، بلکه امام می فرمایند«گمراهی بسیار دوری»، لازم است هر 4 باب را طی کنیم تا به سعادت برسیم و گرنه، نه.

مولا امیرالمؤمنین سلام الله عليه ضمن وصیت خویش خطاب به کمیل بن زیاد فرمودند:

يَاكمِيلُ إِنَّ اَلْمُؤْمِنَ[ إِنَّمَا اَلْمُؤْمِنُونَ ]مَنْ قَالَ بِقَوْلِنَا فَمَنْ

ص: 30

... تَخَلَّفَ عَنهُ قَصَّرَ عَنَّا وَ مَن قَصَّرَ عَنَّا لَمْ يَلْحَقْ بِنَا وَمَن لَم يَكُنْ مَعَنا ففي الدَّركِ الأسفَلِ مِنَ النَّارِ

ای کمیل ...همانا مؤمن کسی است که قائل به قول ما(اهل بیت) باشد، بنابراین آن کس که از کلام ما سرپیچی نماید، از ما دست کشیده و آن کس که دست از ما بردارد،به ما نمی پیوندد و آن کس که با ما نیست، در پایین ترین جایگاه آتش جای دارد.(1)

احادیث بسیاری در باب تسلیم وجود دارد که این حدیث شریف نیز در این زمینه دلالت روشنی دارد:مولانا علیّ بن موسی الرّضا عليه السّلام فرمودند:

شِيعَتَنَاءُ اَلْمُسْلِمُونَ لأمرنَا اَلْأَخَذُونَ بِقَوْلِنا اَلْمُخَالِفُونَ لِأَعْدَائِنَا فَمَنْ لَمْ يَكُنْ كَذَلِكَ فَلَيْسَ مِنَّا

شیعیان ما کسانی اند که تسلیم امر ما اهل بیت هستندو«قول»ما اهل بیت را می گیرند (یعنی ملاک اندیشه ها و گفتار و رفتار آنان قول و فعل و تقریر اهل بیت است)کسانی اند که مخالف دشمنان ما هستند . هرکس چنین نباشد از (شیعیان )ما نیست.(2)

بنابر قرآن و سنّت مطهّره،آنچه در ایمان و عمل برای ما حجّت است :قول و فعل و تقریر معصوم است ، پس باید ملاک قرآن کریم باشد به ضمیمه و تفسیر فرمایشات معصومین علیهم الصّلوة و السّلام . قول و فعل و تقریر آنها، باید برای ما حجّت باشد چنان چه خداوند تبارک و تعالی می فرماید :

وَما آتاكُمُ الرَّسولُ فَخُذوهُ وَما نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا

و آنچه(از دستورات)را که فرستاده(رسول الله)به شما داد بگیرید (بپذیرید و انجام دهید) و از هر آنچه شما را از آن بازداشت، دست

نگه دارید.(1)

هم چنین می فرماید :

فَلْيَحْذَرِ اَلَّذِينَ يُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَنْ تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ

کسانی که از فرمان او(یعنی پیامبر و امام)سرپیچی می کنند،باید بترسند از اینکه به بلیه ای دچار شوند یا عذابی دردناک به ایشان برسد .(2)

نکته بسیار حائز اهمیت و جالب توجه درباره آیات قرآن کریم نیز این است که ما مطابق با فرمایش رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم ، موظّف هستیم به معصوم عليه السّلام مراجعه کنیم و ببینیم بیان ایشان چیست و در فرمایشات خود، چگونه مسائل و مشکلات را مطرح و حل فرموده است .

مولانا امیر المؤمنين عليه السّلام فرمودند :

ص: 32

إِنَّ اللَّهَ تَبارَكَ وتَعالى طَهَّرَنا وَ عَصَمَنَا وَ جَعَلَنَا شُهَدَاءَ عَلَى خَلْقِهِ وَ حُجَجاً فِي أَرْضِهِ وَ جَعَلَنَا مَعَ اَلْقُرْآنِ وَ جَعَلَ اَلْقُرْآنَ مَعَنَا لاَ نُفَارِقُهُ وَ لاَ يُفارِقُنا

به درستی که خدای تبارک و تعالی ما را پاکیزه و معصوم کرد و ما را گواه بر آفریدگانش و حجت هایی در زمینش قرار داد و ما را با قرآن و

قرآن را با ما قرار داد. نه ما از آن جدا شویم و نه آن از ما جدا شود.(1)

رسول الله صلى الله علیه و آله خشمگین شدند و فرمودند: او را نزد من بیاورید.مرد دیگری گفت:یا رسول اللّه، به راستی او از شیعیان شماست ، کسانی که به ولایت شما و ولایت حضرت علی ایمان دارند و از دشمنان شما بیزاری می جوید. رسول الله صلّى الله علیه و آله فرمودند :نگو او از شیعیان ما (اهل بیت) است زیرا که این کلام، دروغی بیش نیست.به راستی شیعه ما کسی است که دنباله رو ما باشد و در کارهایمان، از ما پیروی نماید در حالی که این( کاری )که گفتی این مرد انجام می دهد، از اعمال ما (اهل بیت) نیست.(1)

امام جعفر بن محمّد صادق عليهما السلام فرمودند :

لَيْسَ مِنْ شِيعَتِنَا مَنْ قَالَ [وَافَقَنَا] بِلِسَانِهِ وَ خَالَفَنَا فِي أَعْمَالِنَا وَ آثَارِنَا وَ لَمْ يَعْمَلْ بِأَعْمَالِنَا وَ لَكِنْ شِيعَتُنَا مَنْ وَافَقَنَا بِلِسَانِهِ وَ قَلْبِهِ وَ اتَّبَعَ آثارَنا وَ عَمِلَ بِأَعْمالِنا أَوْ لَئِكَ شِيعَتُنا.

کسی که به زبان بگوید (من از شیعیان هستم ولی )در کارها و آثار ما اهل بیت، با ما مخالفت کند و براساس عمل ما، عمل نکند، از شیعیان ما نیست. و لكن شيعه ما کسی است که با زبان و قلبش با ما موافقت کند و در پی آثار ما روان شود و مطابق با عمل ما عمل کند،آنان شیعیان ما هستند.(2)

شیعه یعنی تابع، یعنی پیرو. شیعه باید تابع چه کسی باشد؟ باید پیرو چه کسی

ص: 34

باشد؟قول و فعل شیعه،باید تابع معصوم باشد و لا غير.شیعه اعتقادی و ایمانی، در همه موارد باید پیرو ولیّ معصوم عليه السّلام باشد و نظر خودش یا سایرین برایش ملاک و حجّت نباشد. ما هم که خود را شیعه می دانیم باید تابع ولیّ معصوم باشیم تا ملاک شیعه بودن را داشته باشیم.

در حدیث دیگری امام حسن عسکری علیه السّلام می فرماید :

... إِنَّ شِيعَتَنَا مَنْ شَيَّعَنَا ،وَ اِتَّبَعَ آثَارَنَا،وَ اِقْتَدَى بِأَعْمَالِنَا.

همانا شیعه ما (اهل بیت) کسی است که از ما پیروی کند و دنباله رو

مسیر ما بوده و هم چون ما عمل کند(1).

الهی، هیچ ارزش و اعتباری ندارد. (فلان عالم چنین گفت چنین کرد، فلان عالم فلان شعر را گفت ، فلان شعر را تقریر کرد، این ها هیچ کدام حجّت شرعی نیست)، آنچه ملاک قبولش پسند من و ما باشد ، اسم دیگری دارد و آن «بدعت» است و باطل.

مولی الموحّدین امیر المؤمنين عليه السّلام در حدیث اربع مائة (1)فرمودند :

...أَيُّها النَّاسُ كُفُّوا ألسِنَتَكُم وَسَلِّمُوا تَسلِیماً... ...

ای مردم! زبان خود را (از بیان نظرات و ایده های شخصی) نگاه دارید و(در برابر دستورات الهی)تسلیم شوید تسليم مطلق...(یعنی درباره حکم خدا، اظهارنظر نکنید و فقط فرمانبردار باشید).(2)

امام محمّد باقر یا امام جعفر صادق عليهما السّلام فرمودند :

لا يَكونُ العَبدُ مُؤْمِناً حَتَّى يَعْرِفَ اَللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ اَلْأَئِمَّةَ كُلَّهُمْ وَ إِمَامَ زَمَانِهِ وَ يَرُدَّ إِلَيْهِ وَ يُسَلِّمَ لَهُ...

کسی به مقام ایمان نمی رسد مگر زمانی که به مقام معرفت خدا و پیامبرش و معرفت همه امامان و امام زمانش برسد و به او رد کند و تسلیم او باشد (یعنی مرجع او برای اخذ و عطا، مرجع او برای حلّ -

همه نزاع ها و اختلافها، امام زمان باشند).(3)

یعنی بگوید معصوم این طور فرمودند : به روی چشم. من از روز اول تا حالا اعتقادم این بود، 40 سال این مسیر را رفتم ، به خیلی ها گفتم، منبر رفتم ، صحبت

ص: 36

کردم، بر این اساس چند کتاب هم نوشتم، الان برای من ثابت شده که خلاف مرام اهل بیت علیهم السّلام پیش می رفتم، اگر حقیقتاً مؤمن هستم باید کنار بگذارم وخودم را تسلیم امر اهل بیت کنم.

این حدیث شریف ، مطلب را با وضوح بیشتری برای ما بیان می کند: ابوالصبّاح کنانی گوید: به امام محمّد باقر عليه السّلام عرض کردم : ما (شیعیان مجلسی داریم از شما حدیثی نقل می کنیم، بعضی از ما می گویند: قول ماقول آنان (اهل بیت ) است؟ (گویا می خواهد به امام عرض کند حدیثی از شما نقل می کنیم ولی خودمان تردید داریم که آیا باید از شما پیروی کنیم یا نه، می خواهیم اظهار نظر کنیم ولی عده ای می گویند : قول، قول آل محمّد و حرف تمام است).

حضرت فرمود:

فَمَا تُريدُ؟ أُرِيدُ أَنْ تَكُونَ إِمَاماً يَقْتَدِي بِكَ ؟مَنْ رَدَّ اَلْقَوْلَ إِلَيْنَا فَقَدْ سَلَّم

چه می خواهی؟ (حرفی داری؟ مشکلی داری؟) آیا می خواهی امامی باشی که به تو اقتدا شود؟ آن کس که قول را به ما اهل بیت بازگرداند (یعنی بگوید آن چه اهل بیت فرمودند، همان درست است)،به تحقیق اوست که تسلیم شده است.(1)

این حدیث شریف در دو جا آمده است، بنابراین، کلام، کلام معصوم است و بس ،

ص: 37

محلّ اظهار نظر دیگری نیست و حرف غیر معصوم هیچ اعتباری ندارد ، اگر نافرمانی کنی یعنی می خواهی پیشوا باشی ، می خواهی مثل امام، مقتدا باشی .خداوند تبارک و تعالی می فرماید «وَ سَلِّمُوا تَسلِیماً» یعنی در برابر امر الهی باید تسلیم باشیم ، تسليم مطلق.

حجّاج خیبری گوید:به امام صادق عليه السّلام عرض کردم :ما (شیعیان) در جایی هستیم که از شما حدیثی عظیم روایت می شود (مثلاً حدیثی راجع به مقام و جایگاه ائمّه است و بسیاری نمی توانند آن را بفهمند و بپذیرند، ائمّه را انسان هایی مانند سایرین می دانند اما حديث مذکور ، فضیلت و مقام والایی برای اهل بیت قائل است)،بعضی از ما به بعضی دیگر (که پذیرفتن آن برایشان سخت می آید ) می گوید : سخن (همان) سخن اهل بیت است و این بر بعضی از ما سخت می آید؟ حضرت فرمود:

كَأَنَّكَ تُرِيدُ أَنْ تَكُونَ إِمَاماً يَقْتَدِي بِكَ ؟!مَنْ رَدَّ إِلَيْنَا فَقَد سَلَّمَ

گویا تو می خواهی امام و رهبری باشی که به تو اقتدا شود؟!هرکس( سرّ کلام ما را)به ما اهل بیت بازگرداند، تسلیم(امر الهی)شده است(1)

نباید با سرعت و صراحت ، حدیث اهل بیت اطهار عليهم الصّلاة و السّلام را رد کرد، مثلاً کشش فهم یک حدیث را نداری «فَضَعهُ في سُنبُلِه» در سخت ترین شرایط، بگو: من نمی فهمم ، کشش ندارم ، برای من سنگین است ، بگذار تا امام بیاید. یا چنان که فرموده اند به سایر روایات صحیح و به محکمات احادیث

ص: 38

برگردان چون بنابر آنچه فرموده اند بعضی از روایات ، بعضی دیگر را تصدیق می کند و مطلب را برای شما بیان می کند؛ مولا امیرالمؤمنین سلام الله عليه فرمودند: به راستی شنیدم رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم می فرمود:

إِذَا أَتَاكُمُ اَلْحَدِيثُ متجاوباً مُتَفَاوِتاً فَمَا يُكَذِبُ بَعْضُهُ بَعْضاً فَلَيْسَ مِنِّي وَ لَمْ أَقُلْهُ وَ إِنْ قِيلَ قَدْ قالَهُ وَ إِذا أتَاكُمُ الْحَديثُ يُصَدِّقُ بَعْضُهُ بَعْضاً فَهُوَ مِنِّي وأنَا قُلْتُهُ...

هرگاه حدیث برای شما بیاید که با هم فرق داشته و متفاوت باشد، (بدانید که) آنچه از آن خبر که بخشی از آن بخش دیگر را تکذیب کند، از من نیست و من آن کلام را نگفته ام هرچند گفته شود که او (یعنی پیامبر) آن سخن را گفته است و چون حدیثی برای شما بیاید که بخشی از آن بخش دیگر را تصدیق کند، آن کلام از جانب من است....(1)

امام جعفر صادق عليه السّلام فرمودند :

إِنَّ مِن قُرَّةِ العَين التسليم إِلَيْنَا أَنْ تَقُولُوا لِكُلِّ مَا اخْتَلَفَ عَنَّا أَنْ تَرُدُّوا إِلَيْنَا

همانا از چیزهایی که موجب چشم روشنی است، تسلیم شدن در برابر ما( اهل بیت) است طوری که (وقتی سبب اختلاف را نمی دانید، پیش از اظهار نظر) درباره هر چه با اختلاف از ما نقل می شود، (تفسیر و

معنای آن را) به ما اهل بیت بازگردانید .(2)

امام جعفر صادق عليه السّلام فرمود:

ص: 39

تَدْرِي بِمَا أُمِرُوا ؟أُمِرُوا بِمَعْرِفَتِنَا وَ اَلرَّدِّ إِلَيْنَا وَ اَلتَّسْلِيمِ لَنا

می دانی مردم به انجام چه کاری مأموریت یافتند؟امر شده اند که نسبت به ما اهل بیت، معرفت کسب کنند و به ما برگردانند (یعنی ما اهل بیت مرجع آنها باشیم) و در برابر ما تسلیم شوند (بنابراین وقتی روشن شد که این کلام، کلام معصوم است، باید در برابر امر معصوم

عليه السّلام، تسلیم شد).(1)

«اگر بخواهم از امیرالمؤمنین تبلیغ کنم ولی فلان شعر را بخوانم و على را خدا معرفی کنم، «هو» بکشم و بگویم منظور من این نیست که امیرالمؤمنین، خدا هستند، این طور به نظر من می رسد و گمان کنم به این شکل ، به اهل بیت خدمت می کنم» این توجيهات پذیرفته نیست، چنین سخنانی کفر محض است و اهل بیت نهی مطلق فرموده اند،قصد باشد یا نباشد.اگر رضای اهل بیت را می خواهیم،باید مطابق امر ایشان عمل کنیم. همان طور که خود اهل بیت فرمودند،الفاظ ، سبک و شیوه و نوع تعظیم شعائر الله ، همه باید طبق دستور اهل بیت باشد .

... فَبَشِّر عِبَادَ* اَلَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ اَلْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أوليك اَلَّذِينَ هَدَاهُمُ اَللَّهُ وَ أُولَئِكَ هُمْ وَلَّوُا اَلْأَلْبَاب

... پس بشارت بده بندگان مرا*آنان که«القول»(یعنی سخنی موردنظر) را می شنوند و در پی نیکوترین آن روان می شوند،آنان کسانی اند که خداوند هدایت شان کرده و آنان هستند «اولوالألباب».(1)

احادیث بسیاری دلالت دارد که این «قول» مورد نظر، «قول» محمّد و آل محمّد است. حال آیا ما می توانیم در قول آل محمّد،اظهار نظر شخصی راه بدهیم؟ در احادیث اهل بیت این باب ، بسیار ظریف بسته شده است :

ابوبصیر گوید:از امام جعفر صادق عليه السّلام درباره این کلام خداوند که فرمود: «اَلَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ اَلْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ...» پرسیدم، حضرت فرمود:

هُمُ الْمُسَلِّمُونَ لِآِلِ مُحَمَّدٍ الَّذِينَ إِذَا سَمِعُوا اَلْحَدِيثَ لَمْ يَزِيدُوا فِيهِ وَ لَمْ يَنْقُصُوا مِنْهُ جَاءُوا بِهِ كَمَا سَمِعُوهُ

اینان کسانی هستند که تسلیم آل محمّد هستند،(چگونه تسلیم هستند؟ کسانی که وقتی حدیث اهل بیت را می شنوند،نه به آن اضافه می کنند و نه از آن کم می کنند بلکه همان طور که شنیده اند آن را ابلاغ می نمایند .(2)

ص: 42

بنابر کلام مولا،راه رستگاری و نجات تنها در پیروی از اهل بیت و پیروی از راه اهل بیت علیهم السّلام است و یک لحظه جدا شدن یا عقب افتادن از آن ، نابودی و هلاکت را به دنبال دارد.

مولی الموحّدین امیرالمؤمنین علیّ بن ابی طالب عليه السّلام در ضمن حدیثی فرمودند :

...لَنَا رايَةُ الحَقِّ مَنِ استَضاءَ[ اسْتَظَلَّ ]بِها كَنَّتْهُ وَمَن سَبَقَ إِلَيْها فَازْبَعَلَمَه...

پرچم حق از آن ما اهل بیت است، هر کس از آن نور گیرد [بدان سایه گیرد]، او را فرا می گیرد و هرکس به سویش پیش تازد، به سبب علم

آن، رستگار شود(1).

امور باید ملاک ما باشد، اگر چنین شد ، عمل ما «عمل صالح» خواهد بود، «عمل عارفانه» خواهد بود، «عمل با تصدیق» خواهد بود، «عمل با تسلیم» خواهد بود، در این صورت ارزش و اعتبار دارد، هم صحیح است و هم مقبول درگاه الهی .

امّا پرسش مذکور که برای یاد آوری، دو مرتبه آورده می شود :

کسانی هستند که می گویند «من سگ حسینم» یا می گویند «به درگاه اهل بیت، از سگ هم کمتر هستم» و می گویند منظور ما و نگاه ما به نجس بودن یا شکل و شمایل سگ نیست بلکه منظور، وفای سگ، پست بودن و کم بودن آن است و برای اظهار خضوع و افتادگی در برابر درگاه و آستان اهل بیت علیهم السّلام از این تعبیر استفاده می کنیم. گاهی نیز می گویند«بر آستان اهل بیت، من مثل سگ نگهبان هستم».

آیا این تعابیر و توجيهات از نظر دین پذیرفته است؟و آیا ائمّه اطهار علیهم الصّلاة و السّلام از به کار بردن چنین تعابیری، رضایت دارند؟

ص: 45

ص: 47

تشبيه فاعل نیست بلکه تشبيه فعل است و میان این با اولی تفاوت وجود دارد . نمونه این نوع از تشبیه در بیان معصومین علیهم السّلام ، كلام رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم است :

سَيَأْتِي زَمَانٌ عَلَى أُمَّتِي يَفِرُّونَ مِنَ اَلْعُلَمَاءِ كَمَا يَفِرُّ اَلْغَنَمُ عَنِ اَلذِّئْبِ فَإِذَا كَانَ كَذَلِكَ اِبْتَلاَهُمُ اَللَّهُ تَعَالَى بِثَلاَثَةِ أَشْيَاءَ اَلْأَوَّلُ يَقَعُ البَرَكَةُ مِنْ أَمْوَالِهِمْ وَ اَلثَّانِي سَلَّطَ اَللَّهُ عَلَيْهِمْ سُلْطَاناً جَائِراً وَ اَلثَّالِثُ يَخْرُجُونَ مِنَ اَلدُّنْيَا بِلاَ إِيمَان

زمانی بر امت من (یعنی مسلمانان) فرا رسد که از علماء می گریزند چنان که گوسفند از گرگ می گریزد، چون چنان شد، خداوند تعالی آنان را به سه چیز مبتلا می سازد، نخست اینکه برکت از دارایی های آنان می رود،دوم اینکه خداوند پادشاهی ستمکار را بر آنان چیره می گرداند و سوم اینکه بیایمان از دنیا می روند .(1)

اگر در اینجا تشبیه را تشبيه فعل و فاعل بگیریم،یعنی بگوییم«مشبه» به ترتیب علما و مردم هستند و «مشبه به» به ترتیب گرگ و گوسفند ، چرا باید خداوند گوسفندانی(مردمانی)که از گرگ (علماء ) می گریزند، مبتلا سازد و ((بی ایمان از دنیا بیرون روند))؟... اندکی تأمّل موجب درک مطلب خواهد بود، این تنها تشبيه فعل است برای بیان چگونگی رخ داد آن و نه تشبيه فاعل.

گاه تشبیه در نسبت است مانند زمانی که بگوییم :«فضل فلان بيننا كفضل الشّمس بين الكواكب یعنی برتری فلان شخص در میان ما،چون برتری خورشید میان ستارگان است». این تشبيه فعل یا فاعل نیست بلکه تشبیه در نسبت است یعنی

ص: 49

تشبیه برای بیان نسبت صورت گرفته است. مثال عینی در احادیث اهل بیت اطهار عليهم السّلام ، کلام امام باقر عليه السّلام است که در ضمن حدیثی به نقل از رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمودند:

ومَا مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ فِي دِينِ اَللَّهِ وَفِيُّ قُدْرَتِهِ إِلاَّ كَذُبَابَةٍ تَطِيرُ فِي هَذِهِ الْمَمَالِكِ اَلْوَاسِعَةِ وَمَا عَلِيٌ فِي دِينِ اَللَّهِ وَ فِي قُدْرَتِهِ إِلاَّ كَبَعُوضَةٍ فِي جُمْلَةِ هَذِ اَلْمَمَالِكِ مَعَ أَنَّ فَضْلَ اَللَّهِ تَعَالَى عَلَى مُحَمَّدٍ وَ عَلى هُوَ اَلْفَضْلُ اَلَّذِي لاَ يَفِي بِهِ فَضْلُهُ عَلَى جَمِيعِ خَلْقِهِ مِنْ أَوَّلِ اَلدَّهْرِ إِلَى آخِرِهِ.

محمّد پیامبر خدا در مقابل دین خدا و قدرتش مانند یک مگسی است که در این دنیای وسیع پرواز می کند و علی نیز در مقابل دین و قدرت خدا ، چون پشه ای است در مقابل این دنیای وسیع با وجود این که بخشش خداوند تعالی بر حضرات محمّد و على صلوات الله عليهما و آلهما،آن بخششی است که بخشش خداوند بر تمام آفریدگانش از آغاز روزگار تا پایانش، بدان نمی رسد و با آن برابر نیست.(1)

محمّد و على صلوات الله عليهما و آلهما، محمّد و علی هستند و این تشبیه ، تنها در مقام تبیین جایگاه ایشان نسبت به دین و قدرت الله ، صورت گرفته است . در اینجا تشبيه فعل یا فاعل نیست ، بلکه تنها تشبیه نسبت ها صورت گرفته است .

نمونه دیگر بیان امام صادق عليه السّلام است که در ضمن حدیثی درباره اهمیت و وجوب تقیّه، فرمودند :

إِنَّمَا أَنْتُمْ فِي النَّاسِ كَالنَّحْلِ فِي اَلطَّيْرِ وَ أَنَّ اَلطَّيْرَ تَعلَمُ ما فِي

ص: 50

جَوفِّ النَّحلِ مَا بَقِيَ فِيهَا شَيْءٌ إلاَّ أَكَلَتْهُ وَ لَوْ أَنَّ اَلنَّاسَ عُلُوّاً مَا فِي أَجْوَافِكُمْ كَمْ تُحِبُّونَنا أَهْلَ اَلْبَيْتِ لَأَلُوكُمْ بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ لَنَحَلُوكُمْ فِي السِّرِّ والْعَلانِيَةِ

همانا شما در میان مردم مانند زنبور عسل در میان پرندگان هستید،اگر پرنده بداند، در درون زنبور عسل چیست، همه آن را می خورد و اگر مردم از آنچه در دل های شماست آگاهی یابند که ما اهل بیت را دوست دارید، شما را با زبان هایشان می خورند و در نهان و آشکار ناسزا میگویند (یعنی به شما تهمت می زنند چندان که گرفتار زندان و

شکنجه و اعدام شوید).(1)

آشکار است که این عبارت تشبیه در نسبت است.مؤمن در جای خویش است، مردم نیز در جای خود هستند ، نه مؤمن ، زنبور عسل است و نه سایر مردم ، پرندگان هستند تنها چیزی که در اینجا تشبیه می شود، نسبت است.

البته در بحث ما آرایه«استعاره»نیز وارد است ، استعاره نوعی از تشبیه است که در آن، یکی از ارکان تشبيه(یعنی مشبه و مشبه به)حذف شده و متضمّن تأكیدی دو چندان است ، نظیر مواردی که اهل بيت عليهم السّلام ، دشمنان خویش را خطاب به «کلب» می کنند، یعنی به جای نام وی ، نام سگ را به کار می برند، آشکار است که در اینجا، «مشبه» ذکر نشده و واژه «سگ» استعاره از دشمن امام است .(2)

اما در تمثيل ، واژگان هیچ ربطی به فعل و فاعل ندارد، بلکه مفهوم مدّ نظر است

ص: 51

مانند زمانی که می گوییم«شتر سواری دولا دولا نمی شود»این نه تشبيه فعل است و نه فاعل و نه نسبت ، بلکه تمثیلی است که مفهوم را قصد نموده است. آرایه تمثیل در سخنان معصومین علیهم السّلام بسیار به کار رفته است به عنوان مثال عقیله بنی هاشم حضرت زینب سلام الله علیها در شب عاشورا خطاب به سیّدالشّهداء عليه الصّلوة و السّلام عرض نمود:

بِأبي أَنتَ وَأُمِّي يَا أَبا عِبْدِاَللَّهِ، أَسْتَقْتِلُ؟ نَفْسِي فِدَاكَ.

پدر و مادرم فدایت ای اباعبدالله ، آیا به زودی کشته می شوی؟ جانم

به فدایت.

حضرت اندوه خویش را فرو خورد و دیدگان مبارکش بر از اشک شده و فرمود:

لَو تُرِكَ القَطا لَيلاً لَنامَ

اگر مرغ قطا در شب رها شود، هر آینه می خوابد .(1)

این عبارت ، یک ضرب المثل عربی است و در این بیان، تنها مفهوم مدّ نظر است. چنان چه می بینیم میان این چهار بیان، تفاوت بسیار است.

ثالثاً امر دین ، مانند سایر امور نیست بلکه باید بسیار موشکافانه عمل کنیم تا دچار تحریف واژگان وحی نشویم؛ ممکن نیست اصل تشبیه و تمثیل را از واژگان وحی برداشت کنیم ولی نسبت به نوع و مورد کاربرد آن ،بی اعتنا باشیم بلکه بایسته است کلام وحی را تمام و کمال، بپذیریم تا رستگار شویم زیرا چنانچه رهروی راه حق «هدایت» است ، کج روی از آن «گمراهی» است.

که دارای صفت زشت حرص ، مردار خواری و گند خواری و یا وابستگی به دنیا باشد نیز اطلاق «سگ» می شود.

واژه «کلب» برای کسی که در خسیس بودن ، نمونه است ، استفاده می شود .(1)

ریشه«کلب»در معنای چنگ زدن،با دندان گرفتن و رها نکردن (تكالب) و شکار کردن نیز به کار می رود. موجود موعظه ناپذیر را نیز «کلب » می گویند :

مفردات الفاظ القرآن و سایر کتب لغت : كلب ... و عنه اشتقّ الكَلَبِ للحرص ، و منه يقال : هو أحرص من كَلبٍ، و رجل كَلِبٌ: شديد الحرص ، و كَلبٌ كَلِبٌ. أي : مجنون یَكلَبُ بلحوم الناس فيأخذه شبه جنون ، و من عقره کُلِبَ. أي : يأخذه داء، فيقال : رجل كَلِبٌ، ... و كَلاليبُ البازي : مخالبه . اشتقّ من الكلب لإمساکه ما يعلق عليه إمساك الكلب .

مصباح المنير : ... و كلب الكلب كلبا ، فهو كلب ، من باب تعب، و هو داء يشبه الجنون يأخذه فيعقر الناس ، و يقال لمن يعقره کلب أيضا، ... و کالبه مکالبة : أظهر عداوته . و تكالب القوم تکالبا: تجاهروا بالعداوة، و هم يتكالبون على كذا ، أي يتواثبون.

کلب : أصل واحد صحيح يدلّ على تعلّق الشيء بالشيء في شدّة و شدّة جذب . من ذلك الكلب ، ... الكلب : الّذي يكلب بلحوم الناس ، فإذا عقر يقال رجل كلب و رجال کلبی ...

ص: 53

- سگ و دربان چو یافتند غریب *** این گریبانش گیرد، آن دامن

- قارون گرفتمت که شدی در توانگری *** سگ نیز با قلاده زرین همان سگ است

- شیر اگر مفلوج باشد همچنان از سگ به است (سعدی)

- نخورد شیر ، نیم خورده سگ * ور بمیرد به سختی اندر غار (گلستان سعدی باب سوم) البته در اینجا، نکته دیگری نیز مسکوت مانده و آن اینکه اگر سگ ، باوفاست،چرا از هر کس و ناکس غذا می گیرد؟و بعد برای همه آنها دم تکان می دهد؟بله طمع و حرص در وجود سگ چنان قوت دارد که به لقمه ای خرسند است و اگر همين لقمه نباشد ، دیگر از آن وفای مشهور، خبری نیست. در ادبیات به این موضوع نیز اشاره می شود:

- سگان از ناتوانی مهربانند *** و گرنه سگ کجا و مهربانی ؟ (امیر خسرو)

- سگ هماره حمله بر مسکین کند *** تا تواند زخم بر مسکین زند (بلخی رومی)

- طمع کی گربه در انبان فروشد *** که بخل امروز با سگ در جوال است (انوری)

- سگی را گر کلوخی بر سر آید *** ز شادی بر جهد کاین استخوان است (باب هفتم گلستان)

- چون سگ درنده گوشت یافت ، نپرسد *** کاین شتر صالح است یا خر دجّال (باب هفتم گلستان)

هم چنین در شعر دیگری، دوستان دغل باز را این چنین توصیف می کنند :

راست خواهی سگان بازارند *** کاستخوان از تو دوست تر دارند

تاریخ نیز در مواردی بی وفایی و بلکه بی حیایی سگ را ثبت نموده است .سگ ها حتی نسبت به یکدیگر نیز وفا ندارند، جلوه این ویژگی سگها در نثر و نظم به خوبی آشکار است :

- ده آدمی بر سفرهای بخورند و دو سگ بر مرداری با هم به سر نبرند. (باب هشتم گلستان)

- تا سگان را وجوه پیدا نیست *** مشفق و مهربان یکدگرند

لقمه ای در میانشان انداز *** تا تهیگاه یکدگر بدرند (باب دوم بوستان)

- مِیل ها هم چون سگان خفته اند *** اندر ایشان خیر و شر بنهفته اند

چون که قدرت نیست خفته اند این رده *** همچو هیزم پاره ها و تن زده

تا که مرداری در آید در میان *** نفخ صور حرص کوبد بر سگان

ص: 56

چون در آن کوچه خری مردار شد *** صد سگ مرده بدان بیدار شد

حرص های رفته اندر کتم غیب *** تاختن آورد، سر بر زد ز جیب

مو به موی هر سگی دندان شده *** وز برای حیله دم جنبان شده

نیم زیرش حیله، بالا آن غضب *** چون ضعیف آتش که او باید حطب

صد چنین سگ ها در این تن خفته اند *** چون شکاری نیستشان بنهفته اند

بنابراین اگر در دین اسلام، از انجام کاری نمی شود،یا به دلیل مفسده و ضرری است که اجتناب از آن لازم می باشد و یا به خاطر مصلحتی است که در ترک آن عمل است،هر چند در اغلب موارد به دلیل نا آگاهی خویش،به آن مفاسد و مصالح پی نمی بریم ولی با این وجود، پذیرش آن از روی تعبّد، منافاتی با عقلانیت ندارد؛

مثلاً ما بدون اینکه از پزشک در مورد خصوصیات داروها بپرسیم، به دستورات وی عمل می کنیم و هیچ کس به خاطر این کار،ما را به نادانی محکوم نمی کند زیرا ما به علم و دانش و تخصّص پزشک اعتماد کرده ایم و می دانیم که او جز معالجه و بهبود ما منظور دیگری ندارد؛

دستورات شرع الهی نیز نسخه هایی است که جز برای سعادت مندی بشر ، فرستاده نشده و ابلاغ نمی شود. بنابراین از آنجا که نمی توانیم با علم ناچیز خود، به حکمت اوامر و نواهی الهی پی ببریم، نباید از این جهت کلّ آن حکم را نادیده گرفته و مصلحت اندیشی در آن را انکار کنیم و یا بدتر، حکمی از جانب خویش صادر نموده و برای آن مصلحت ساختگی بتراشیم که عقوبتی بس ناگوارتر به دنبال خواهد داشت.

اما درباره سگ ،از آن چه درباره غرایز و طبیعت این حیوان به تفصیل سخن رفت(مانند چاپلوس و متملّق بودن ، حریص و طمع ورز بودن) و نیز آن چه درباره ویژگی های جسمی این موجود در پیش خواهد آمد (مانند مسخ بودن و آفریده-شدن از بزاق دهان شیطان لعنه الله)، نتیجه می گیریم که حکم به نجس العین بودن این حیوان نیز حکمت های بسیاری دارد و به منظور حفظ بهداشت جسمی و حتی بهداشت روحی و روانی ما است ؛

ص: 59

بدن سگ محلّ پرورش انواع میکروب ها و باکتری ها است. این حیوان تاجایی بی ملاحظه است که بی توجه به مکان،مدفوع کرده و حتی مقعدش را با زبانش تمیز می کند و به همین دلیل بزاق دهانش بسیار آلوده است . گاه آنچه را قی کرده ، می خورد، شب ها بیدار است ولی بین الطّلوعین که هنگام اقامه نماز صبح است، می خوابد .(1)

گذشته از تمام اینها،در پستی و پلیدی سگ همین بس که هم نشین بنی امیه بوده و در حالی که حرم آل الله در تشنگی می سوخت ، همراه و هم سنخ با بنی امیه لعنهم الله ، فرات را حوض چه آب تنی خود قرار داد .(2)

حیوانات شکاری و سگ هایی که از آن چه خداوند به شما آموخته، به آنها یاد داده اید، بنابراین از آنچه این حیوانات برای شما(صید می کنند و)نگاه می دارند، بخورید و(هنگامی که حیوان را برای شکار می فرستید)نام خدا را بر آن ببرید و از(نافرمانی)خدا بپرهیزید که خداوند سريع الحساب است.

آیه بیان می کند که دو نوع سگ وجود دارد که می تواند با آموزش، مورد استفاده باشد ؛ قرآن می فرماید شما می توانید این دو نوع از سگ ها را آموزش بدهید و در این زمینه مورد استفاده قرار دهید؛

وقتی سگ شکاری را فرستادید و گلوی شکار را گرفت و آن را کُشت ، شما باید بسم الله بگویید،یعنی شکار سگ به این شکل حلال نمی شود بلکه احکام خاصی دارد، ضمن اینکه نجس است و باید تطهیر شود.

در سوره (18) الكهف آیات 19 و 23 نیز حکایت سگ اصحاب کهف آمده و بیان شده است که دو دست خود را بر دهانه غار گشوده بود:

وَ تَحْسَبُهُمْ أَيْقاظاً و هُمْ رُقُودٌ وَ نُقَلِّبُهُمْ ذَاتَ اَلْيَمِينِ وَ ذَاتَ اَلشِّمَالِ و كَلْبُهُمْ بَاسِطَ ذِرَاعَيْهِ بِالوَصيدِ لَو اِطَّلَعْتَ عَلَيْهِمْ لَوَلَّيْتَ مِنْهُمْ فِرَاراً وَ لَمُلِئْتَ مِنْهُمْ رُعْباً

و( اگر به اصحاب کهف نگاه می کردی) می پنداشتی بیدارند در حالی که به خواب فرو رفته بودند و ما آنها را به سمت راست و چپ می گرداندیم (تا بدنشان سالم بماند) در حالی که سگ آنها دست های خود را بر دهانه غار گشوده بود.اگر نگاهشان می کردی، از آنان می گریختی و سر تا پای تو از ترس و وحشت پر میشد.

سگ مذکور، متعلق به یک چوپان مؤمن و خداپرست بود که اصحاب کهف به او

ص: 61

گفتند ما می خواهیم از دست حاکم به جایی پناه ببریم،راهی به ما نشان بده .گفت : غاری هست که فقط من جایگاه آن را می دانم.رفتند و وارد غار شدند و سگ هم در دهانه غار نشست .

از این آیات نیز چیزی جز حکایت اصحاب کهف استفاده نمی شود و کسی نمی تواند با مستمسک قرار دادن جریان سگ اصحاب کهف،آن را نوعی ستایش و تمجید تلقی کند و بگوید مانند سگ اصحاب کهف ، من سگ امام حسين عليه السّلام هستم ، من سگ علی هستم و ....

در آیه 23 نیز درباره تعداد اصحاب کهف سخن به میان آمده است :

سَيَقُولُون ثَلاَثَةٌ رابِعُهُمْ كَلْبُهُمْ وَ يَقُولُونَ خَمْسَةٌ سَادِسُهُمْ كَلْبُهُمْ رَجْماً بِالْغَيْبِ وَ يَقُولُونَ سَبعَةٌ وَ ثامِنُهُم كَلْبُهُمْ قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ بِعِدَّتِهِمْ مَا يُعَلِّمُهُمْ إِلاَّ قَلِيلٌ فَلا تُمَارِ فِيهِمْ إِلاَّ مُرَاءً ظَاهِراً ولا تَسْتَفْتِ فِيهِم مِنْهُمْ أحَداً

خواهند گفت : سه نفر بودند، چهارمین آنها سگ آنان بود و می گویند : پنج تن بودند، ششمین آنها سگ آنان بود، بدون هیچ دلیلی (چنین می گویند)و گروهی میگویند:آنها هفت نفر بودند و هشتمین آنها سگ آنان بود. بگو: پروردگار من از تعدادشان آگاه تر است، جز گروه اندکی، تعداد آنها را نمی داند.پس درباره آنان جز با دلیل سخن مگو و از هیچ کدام ایشان درباره آنان نپرس.

این آیه نیز متضمّن ستایشی برای سگ مذکور و یا نوع سگ نیست .

در آیات 176-177 سورة الأعراف خداوند تکذیب کنندگان آیات الهی را به سگ تشبیه می نماید :

وَاتْلُ عَلَيْهِمْ نَبَأَ الَّذِي آتَيْنَاهُ آيَاتِنَا فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَانُ فَكَانَ مِنَ الْغَاوِينَ*وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَٰكِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَى الْأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ يَلْهَثْ ذَٰلِكَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ

و بر ایشان (یعنی قوم یهود) تلاوت کن ماجرای آن کس را که آیات خویش را به او دادیم امّا( اسم اعظم) از (قلب او) بیرون شد، شیطان او را دنبال کرد و در شمار گمراهان درآمد * اگر می خواستیم او را بدان (آیات) بالا می بردیم ولی او به پستی گرایید و دل به دنیا بست و از هوای نفس خویش پیروی کرد،پس مَثَل او مَثَل سگ است که اگر به او حمله کنی زبانش را بیرون می آورد و له له می زند و اگر به حال خود رهایش کنی، باز هم زبانش را بیرون می آورد و له له می زند. این مَثَل گروهی است که آیات ما را تکذیب کردند، این ماجراها را تعریف

کن باشد تا بیاندیشند (و هدایت شوند).

این تشبیه قرآنی، به منظور بیان تأثیر ناپذیری این افراد در مواجهه با نشانه های الهی،آنان را نظیر سگ می داند؛بنابراین سخن از صفت زشت هدایت ناپذیری کافران و تشبیه آنان به«سگ»است، یعنی چنان چه سگ، نافرمان است و در هر صورت کار خود را انجام می دهد، تکذیب کنندگان آیات الهی نیز با وجود اقامه آیات و براهين الهی ، در منش خود تغییری نمی دهند و در هر حال، نافرمان هستند و دل به دنیا و تعلقات دنیا بسته و نسبت به دنیا حریص اند. این ها صفات

ص: 63

«سگ» است در تمایل به جیفه گند زده دنیا و تعلق شدید به لذات و مأكولات دنیا و دل بستگی به عیش سافل آن .(1)

پس در این آیات،به نوعی بدی و پستی در وجود سگ اشاره و تکذیب کنندگان آیات الهی ، به سگ تشبیه شده اند زیرا هم چنان که سگ ، نسبت به دنیا حریص است و در هر صورت کار خود را می کند، این افراد نیز مانند سگ ، بر اثر شدت هواپرستی و دنیاطلبی، به هیچ یک از آیات الهی ایمان نمی آورند و در هر صورت ، کار خود را می کنند .

علامه مجلسی رحمه الله در باره این آیه می نویسد :

أي صفته كصفة الكلب إن طردته و شددت عليه يخرج لسانه من فمه و كذا إن تركته ولم تطرده و تحمل عليه من الحملة لا من الحمل و المعنى إن وعظته فهو ضال و إن لم تعظه فهو ضالّ یعنی صفت او مانند صفت سگ است که اگر به او حمله کنی و بر او سخت بگیری،زبانش را بیرون می آورد و همین طور است اگر او را رها سازی و دور نکنی، یعنی اگر او را موعظه کنی گمراه است، موعظه هم نکنی گمراه است.(2)

حیوانی نجس العین است و نه تنها در روایات صحیح،صفت خوبی برای آن ذکر نشده،بلکه در برخی از روایات،با عنوان خبیث ترین وشرورترین مخلوق، از آن یاد شده است .

باشد)».(1)

در حدیث دیگری آمده است که پیامبر خدا صلّی الله عليه و آله و سلّم فرمودند :

اَلْحَمْدُ لِلَّهِ اَلْآنَ اِسْتَرَحَتُ وَ دَارَتْ فِي اَلْمَدِينَةِ اَلْمَلاَئِكَةُ

الحمد لله، اکنون آسوده شدم و فرشتگان وارد مدینه شدند .(2)

امام صادق علیه السّلام فرمودند :

لاَ تُصَلِّ فِي دَارٍ فِيهَا كَلْبٌ إِلا أَنْ يَكُونَ كَلْبَ صَيْدٍ وَ أَغْلَقْتَ دُونَهُ بَاباً فَلاَ بَأْسَ وَ إِنَّ الملاكَةَ لاَ تَدْخُلُ بَيْتاً فِيهِ كَلْب...

در خانه ای که سگ در آن است نماز نگذار مگر اینکه سگ شکاری باشد و در را بر او ببندید . و همانا فرشتگان در اتاقی که سگ در آن

باشد، داخل نمی شوند ....(3)

نگهبان (که تعلیم داده شده و به کار می آیند)(1).

كَلْبَيْنِ أَحَدُهُمَا ذَكَرٌ وَ الأخر أُنثَى فَقَامَا حَوْلَ آدَمَ و حَوَّاءَ الكَلبَة بِجُدةَ وَ الْكَلْبُ بِالْهِنْدِ فَلَمْ يَتْرُكُوا اَلسِّبَاعَ أَنْ يَقْرَبُوهُمَا وَ مِن ذَلِكَ اَليَومِ الكُلُّ عَدُوُّ السَّبُعِ وَ اَلسَّبعُ عَدوُّ الكَلب

وقتی خداوند حضرت آدم و حوا را به زمین فرود آورد، مانند 2 جوجه می لرزیدند. ابلیس به سراغ درندگان رفت- که پیش از آدم، روی زمین بودند -گفت: 2 پرنده از آسمان روی زمین افتاده اند که بینندگان، عظیم تر از این دو ندیده اند. بیایید این ها را بخورید . درندگان با او آمدند و ابلیس آنها را ترغیب و تشویق می کرد و داد می کشید و آنان را به نزدیکی مسیر وعده می داد . چون با عجله حرف می زد، آب دهانش بیرون افتاد، پس خداوند از آن، دو سگ آفرید،یکی نر و دیگری ماده . این دو ، گِرد آدم و حوا رفتند، ماده سگ به جده (که حضرت حوا آنجا بود) و سگ نر به هند (که حضرت آدم در آنجا بود) و اجازه ندادند که درندگان به ایشان نزدیک شوند و از آن روز درندگان دشمن سگ و سگ دشمن درندگان است.(1)

بنابراین سگ از بزاق دهان ابليس خلق شده و سگ ها را باید به خدمت در آورد و از آن ها بهره برداری نمود. از طرفی، ابلیس ، مخلوق ناری است و جسم و صورت و ذات او همه ناری است و من النّار و الى النّار است و چون خمیر مایه وجود سگ نیز از ابلیس است ، او نیز ... (اصلاً ابلیس کیست و چیست که بزاق دهانش باشد ؟!!)

لَقَدْ أَعْطَى اَللَّهُ هَذِهِ اَلْأُمَّةَ سورَتَينِ مَن قَرَأَهُمَا قَبلَ طُلُوعِ الشَّمسِ وقَبْلَ غُرُوبِهَا وَلَّى عَنْهُ إِبْلِيسُ وَ انْصَرَفَ وَلَه نَبيحٌ كَنَبِيحِ الكِلابِ وهُمَا الْمُعَوِّذَتَانِ.

به یقین خداوند به این امت (یعنی امت اسلام) دو سوره بخشیده است که هرکس پیش از طلوع آفتاب و پیش از غروب آفتاب آن دو سوره را بخواند، ابلیس از او روی می گرداند و پشت کرده، می رود و ابلیس، صدایی سخت و خشن دارد مانند صدای عوعو سگان،آن دو سوره، «معوّذتین» است.(1)

پروازند و یک گروه سگان و مارانند....(1)

سالم بن ابی سلمه از امام جعفر صادق عليه السّلام روایت می کند که از حضرتش درباره سگ ها پرسیده شد، فرمودند :

كُلُّ أَسْوَدَ بَهِيمٍ وَ كُلُّ أَحْمَرَ بِيمٍ وَ كُلُّ أبْيَضَ بِيمٍ فَذَلِكَ خَلْقٌ مِنَ اَلْكِلاَبِ مِنَ الْجِنِّ و مَا كانَ أَبْلَقَ و مُسِخَ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ.

هر سگ سیاه رنگ و هر سگ سرخ رنگ و هر سگ سفید رنگ، سگانی از طایفه جنیان هستند و آن (سگی )که دو رنگ است، مسخ شده ای از جن و آدمی است .(2) (3)

توضیح: چنان چه گذشت ،آفرینش سگ از جن (بزاق دهان شیطان لعنه الله ) است ، و صورت سگ نیز از صُوَر مسخ شده است که برخی از آدمیان و برخی از جنیان به این صورت ، مسخ شدند.

پیراهن پوشیده،به سوی آنان بیرون آمدند و رفتند تا اینکه به محلّ رود فرات در کوفه رسیدند، سپس با صدای بلند فرمودند:

یا جِرِّيُّ

ای مارماهی

جواب آمد: لبّیک لبّیک ، فرمود:

مَن أَنَا؟

من کیستم؟

گفت : شما امير المؤمنين و امام المتّقین هستید . امیرالمؤمنین به او فرمود:

فَمَن أَنتَ؟

تو کیستی؟

عرض کرد: من از کسانی هستم که ولایت شما، بر آنان عرضه شد، ولی آن را انکار و تکذیب کردم و نپذیرفتم،به همین دلیل به شکل مارماهی مسخ شدم و برخی از این کسانی که همراه شما هستند(نیز)به مارماهی مسخ می شوند. امام عليه السّلام فرمود:

فَبَيِّن قِصَّتَكَ وَ مِمَّن کُنتَ وَ مَن مُسِخَ مَعَكَ

داستان خود را و اینکه از چه کسانی بودی و چه کسانی همراه با تو

مسخ شدند، بیان کن.

عرض کرد: بله یا امیر المؤمنين ، ما 24 طایفه از بنی اسرائیل بودیم که سرپیچی کردیم، تكبّر ورزیدیم و سرکشی کردیم و شهرها را رها نمودیم و هرگز در آن ها ساکن نمی شویم، برای اینکه از آب ها دور باشیم، در بیابان ها و کویرها قرار یافتیم. پس از آن، هنگام ظهر ، فرستاده ای به سوی ما آمد که به خدا سوگند شما نسبت به او، از ما آگاه تر هستی، فریادی زد که در نتیجه ما، در یک جاگرد

ص: 71

آمدیم در حالی که همگی در آن بیابان ها و صحراها،قرار یافته بودیم .

سپس خطاب به ما گفت : چرا از شهرها و رودخانه ها و آب ها گریخته و در این کویرها، ساکن شدید؟ خواستیم بگوییم : چون از همه جهان برتر و متکبّر تر هستیم . گفت : به يقين دانستم چه در دل دارید، آیا بر خدا برتری و تکبّر می ورزید؟ در پاسخ به او گفتیم : نه. گفت : آیا چنین نیست که از شما پیمان ستاند که به محمّد بن عبدالله مکّی ایمان بیاورید؟ گفتیم: آری. گفت: و مگر برای ایمان به ولایت قائم مقام و جانشین او پس از وی ، امیر المؤمنین علیّ بن - ابی طالب عليه السّلام، از شما پیمان نگرفت؟ ساکت شدیم و فقط به زبان پاسخ دادیم، در حالی که دل ها و نیت های ما، آن را نپذیرفت و بدان اقرار نکرد. گفت : آیا تنها به زبان چنین می گویید؟ سپس بانگی بلند بر ما زد و خطاب به ما گفت : به اذن الله - تعالى - هر طایفه ای ، به نوعی از حیوانات ، مسخ شوید.

سپس گفت : ای بیابان، به اذن الهی، به دریاهایی تبدیل شو که این مسخ شدگان در تو جای گیرند و به رودها و دریاهای دنیا متصل شو، تا هیچ آبی نماند جز این که اینان درونش باشند . در پی آن، ما مسخ شدیم در حالی که 24 گروه بودیم، برخی از ما گفتند: ای کسی که به قدرت خدای تعالی ، بر ما تسلط یافته ای، تو را به حقّ او سوگند، ما را از آب بی نیاز کن و چنان که خواهی، بر روی زمین جای بده . گفت : چنین کردم. مولا امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود:

يَا جِرِّيُّ فَبَيِّنْ لَنَا مَا كَانَتْ أَجْنَاسُ اَلْمُسُوخِ اَلْبَرِّيَّةِ وَ البَحرِیَّةِ.

ای مارماهی، انواع مسخ شدگان خشکی و دریا را برای ما بیان کن. گفت : مسخ های دریایی : ما مار ماهیان ، نهنگ ها ، لاک پشت ها، ماهیان خاردار ، خرچنگ ها ، سگان دریایی ، قورباغه ها، بنت الهرس ، عرسال، کوسه ماهیان، و

ص: 72

تمساح . امیر المؤمنين عليه السّلام فرمودند :

وَأَمَّا البَرِّيَّةُ؟

و حیوانات خشکی؟

عرض کرد: بله یا امیرالمؤمنین ، وزغ، سوسک ها، سگ، خرس، میمون، خوک ها، سوسمار، آفتاب پرست ، اِوَز، خفّاش، خرگوش و کفتار. مولا امیر المؤمنین فرمود:

صَدَقْتَ أَيُّهَا اَلْجِرِّيُّ فَمَا فِيكُمْ مَنْ طَبَعَ اَلْإِنْسَانِيَّةَ وَ خُلُقَهَا؟

راست گفتی ای مارماهی، از طبیعت و آفرینش انسانی، چه ویژگی در

شما وجود دارد؟

مارماهی گفت : در بعضی دهان های ما و در بیشتری صورت ما (شبیه انسان است)،ضمن اینکه ماده های همه ما،حیض می شوند.امير المؤمنين عليه السّلام فرمودند :

صَدَقتَ أَيُّهَا الجِرّيُّ

راست گفتی ای مارماهی.

گفت : آیا امکان توبه و بازگشت هست؟ امام عليه السّلام فرمود:

اَلْأَجَلِ هُوَ يَوْمُ اَلْقِيَامَةِ وَ هُوَ الوَقت اَلْمَعْلُومُ وَ اَللَّهُ خَيْرُ حَافِظٍ وَ هُوَ أَرْحَمُ اَلرَّاحِمِين

موعد، روز قیامت است و آن«زمان مشخص شده»است و خداوند بهترین نگهدارنده و مهربان ترین مهربانان است.

اصبغ بن نباته گوید: به خدا سوگند، ما آن چه را که آن مارماهی گفت ، شنیدیم و

ص: 73

به خاطر سپردیم و نوشتیم و بر مولا امیرالمؤمنین، عرضه نمودیم .(1)

5حیوان فاسق هستند که( مانعی نیست) در «حِلّ» و «حرم» (در حرم مکه و بیرون آن) کشته شوند : کلاغ و حدأة (نوعی کلاغ تیز پرواز) و

سگ و مار و موش(1).

غذایی روبروی ایشان بود و سگی جلوی آن حضرت نشسته بود، حضرت به او فرمودند :

يَا كَلْبُ ،مَا جَعَلَ اَللَّهُ لَكَ بَيْنَ اَلْحَقِّ وَ اَلْحُرْمَةِ شَيْئاً ،وَ إِنَّمَا نطعِمُك اِسْتِحْيَاءً بَيْنَ عَيْنَيْكَ وَ إِنْ جَاحِدٌ وَ...؟ عِنْدَاللَّهِ شَرَماً لاَ مُنْكَ.

ای سگ ، الله برای تو کم ترین حقّ و حرمتی قرار نداده است و به راستی که تنها به جهت شرم از دیدگانت، به تو غذا می دهیم، هرچند

که انکار می کند و ...؟ به جهت شرم از خداوند و نه از تو(1).

رطب خورد و بعضی از آن را برای شما فرستاده و قسم داده است به حقی که بر تو دارد؛ مجموع این رطب را بخوری و چیزی از آن را باقی نگذاری و به احدی اطعام نکنی». خادم آن رطب را خدمت حضرت آورد و ابلاغ سلام نمود . حضرت فرمود:

ابتِني بِخَلالٍ

خلالی برای من بیاور .

خادم ، خلال به آن جناب داد و در مقابل ایشان ایستاد و آن بزرگوار رطب تناول می فرمود. هارون را سگی بود که او را عزیز می داشت. آن سگ خود را کشید و بیرون آمد، در حالتی که زنجیرهای طلا و جواهری که در گردنش بود به روی زمین می کشانید، تا این که مقابل حضرت آمد. حضرت، خلال را درون رطبی که به زهر آلوده بود داخل کرده و آن را نزد سگ انداخت . سگ، آن رطب را خورد و طولی نکشید که خود را بر زمین زد و فریاد کرد و گوشت او مضمحل و قطعه قطعه شد و آن جناب باقی رطب را تناول نمود و غلام سینی را برداشته و نزد هارون برد. هارون به خادم گفت: تمام رطب را تناول نمود؟ گفت : بله یا امیرالمؤمنین . گفت : او را چگونه دیدی؟گفت:من آن چه گفته بودی ،به جای آوردم.سپس خبر سگ را به هارون داد که گوشت سگ مضمحل شده و سگ مُرد. هارون به اضطراب شدیدی دچار شد، و این واقعه به نظر او عظیم آمد . آن سگ را نزد هارون آوردند. دید آن سگ به جهت زهر مضمحل شده است.هارون خادم را احضار نمود. فرمان داد شمشیر و سفره چرمی حاضر کردند و به خادم گفت : یا راست بگو یا تو را می کشم. خادم گفت : یا امیرالمؤمنین، من رطب را نزد موسی بن جعفر بردم و سلام تو را به او رساندم و در مقابل او ایستادم . از

ص: 77

من خلالی طلب کرد. من خلال را به او دادم و او دانه دانه رطب را بر می داشت و آن خلال را درون آن داخل می نمود و آن رطب را تناول می فرمود، تا این که سگ آمد تا از آن جا عبور کند . خلال را در یک رطب داخل نمود و آن را نزد سگ انداخت. سگ، آن رطب را خورد و آن جناب باقی رطب را تناول نمود.در نتیجه چنین شد که می بینی . هارون گفت : ما سودی از موسی علیه السّلام نبردیم. رطب پاکیزه به او اطعام کردیم و زهر خود را ضایع کردیم و سگ خود را به کشتن دادیم . هیچ حیله ای در موسی بن جعفر کارگر نیست .(1)

عرض کرد: ای مولای من، برای من بچه نمی ماند و هر چه زنم می زاید، فرزندش می میرد. فرمود:

لَيْسَ هَذَا مِنْ ذَلِكَ اَلْجِنْسِ وَ لَكِن إِذَا رَجَعْتَ إلى أَهلِكَ فَإِنَّهُ سَتَدخُلُ كَلْبَةٌ إِلَيْكَ فَتُرِيدُ اِمْرَأَتُكَ أن تُطعِمَهَا فَمُرْهَا ألاّ تطعمَهَا وقالَ لِلكلبَةِ إِنَّ أَبَا عَبْدِ اَللَّهِ أَمَرَنِي أَنْ أقُولَ أَمِيطِي عَنَّا لَعَنَكِ اَللَّهُ فَإِنَّهُ يَعِيشُ وَلَدُكِ إِنْ شَاءَ اَللَّهُ.

این موضوع، از آن جنس نیست، لكن چون نزد خانواده ات برگشتی، سگ ماده ای به سوی تو می آید و زنت می خواهد به او غذا بدهد، بگو به او غذا ندهد و به آن ماده سگ بگو: «اباعبدالله (یعنی امام صادق) عليه السّلام به من دستور دادند به تو بگویم از ما کناره بگیری، خدا تو را لعنت کند». ان شاء الله فرزندت زنده می ماند

(راوی گوید:(چنین کردم و)در نتیجه فرزندانم زنده ماندند و دارای سه فرزند پسر نیکو شدم .(1)

هَذا عَتَم بَرِيدُ اَلْجِنِّ مَاتَ هِشَامٌ اَلسَّاعَةَ فَهُوَ يَطِيرُ يَنْعَاءُ فِي کُلِّ بَلدَةٍ

این «عتم» پیک جنیان است، اکنون هشام( بن عبدالملک لعنه الله) مُرد و او می پرد تا خبر مرگش را به همه شهرها برساند(1) .

تو نرسد و تو را آزار ندهم ؛ راست بگو .

گفت : پدرم از پدرش برایم نقل کرد که آنان می گفته اند بر این تپه ، قبر علىّ بن - ابی طالب عليهما السّلام است که خداوند آن را حرم قرار داده که هیچ کس بدان پناه نبرد جز اینکه ایمن شود .(1)

برگزار نشد و اهل مدینه، چندین روز پنهان شدند(از خانه ها بیرون نیامدند) در نتیجه برای هیچ کس ممکن نبود که وارد مسجد مدینه شود تا جایی که سگ ها و گرگ ها وارد مسجدالنبی شده و بر روی منبر رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلّم،بول کردند و این همه، تصدیق آن چیزی بود که پیامبر صلّی الله عليه و آله و سلّم (از وقوعش)خبر دادند .(1)

اسلام را دانستید، قرآن را خواندید و دانستید که محمّد صلّى الله عليه و آله، فرستاده خداوند دین گذار است،( اما با این وجود) از روی ظلم و دشمنی، دست به کشتار فرزندانش زدید. ای گروه های مردم، آیا به آب فرات نمی نگرید که موج می زند،گویی شکم های ماهیان است (که روی آب حرکت می کند)،یهودیان و نصرانیان، سگان و خوکان از آن می نوشند ولی آل رسول الله ، از تشنگی می میرند؟

آن پلیدان گفتند:سخن را در این باب کوتاه کن،تو و هیچ یک از همراهانت هرگز آب را نخواهید چشید بلکه مرگ را جرعه جرعه نوش خواهی نمود. (راوی) گوید:چون امام، سخن آنان را شنید،به سوی یاران خویش بازگشت و به آنان فرمود:

إِنَّ اَلْقَوْمَ اِسْتَحْوَذَ عَلَيْهِمُ اَلشَّيْطَانُ فَأَنْسَاهُم ذِكْرَ اَللَّهِ أَلَئِكَ حِزْبُ الشَّيْطَانِ ألاَ إِنَّ حِزْبَ الشَّيْطانِ هُمُ اَلْخَاسِرُون....

به راستی که شیطان بر این گروه چیره گشته و در نتیجه یاد الله را از خاطر ایشان برده است، آنان سپاه شیطان هستند، آگاه باشید که به

یقین سپاه شیطان، همان زیانکاران هستند(1) .

يَا قَوْمِ !أَنْتُمْ كَفَرَةُ أُمْ مُسْلِمُونَ ؟هَلْ يَجُوزُ فِي مَذْهَبِكُمْ أَوْ فِي دِينِكُمْ أَنْ تَمْنَعُوا اَلْحُسَيْنَ وَ عِيَالُهُ شُرْبُ الْمَاءِ وَ اَلْكِلاَبِ وَ الْخَنَازِيرُ يَشْرَبُونَ مِنهُ وَ الْحُسَيْنُ مَعَ أَطْفَالِهِ وأهْلِ بَيتِهِ يَموتونَ بَينَ العَطَشِ ؟أما تَذَكُرونَ عَطَشَ القِيامَةِ؟

ای مردم، کافریدیا مسلمان؟ آیا در دینتان رواست که حسین و خانواده اش را از نوشیدن آب ، بازدارید؟ در حالی که سگان و خوکان از آن می نوشند ولی حسین همراه با کودکان و خانواده اش،از عطش می میرند؟ آيا عطش روز قیامت را یادآور نمی شوید؟(1)

صلّی الله علیه و آله و سلّم را درباره نوادگانش رعایت نمودید. شما را چه می شود؟ خداوند روز قیامت، شما را (از حوض کوثر) ننوشاند . وای بر شما، این حسن و حسین هستند که از میان اولین و آخرین سرور جوانان اهل بهشتند.(1)

صفحات دیگری از تاریخ، ماجرا را چنین شرح می دهد : بریر بن خضير الهمدانی ، از پارسایانی بود که روزها روزه می گرفتند و شب را به نماز و مناجات سپری می کردند . عرض کرد: یابن رسول الله ، به من اجازه بدهید تا نزد این فاسق «عمر بن سعد» بروم و او را پند دهم، شاید موعظه گیرد و از تصمیمی که دارد ، منصرف شود. امام حسین علیه السّلام فرمودند :

ذَاكَ إِلَيكَ يَا بُرَيرُ.

اختیار انجام آن با توست، ای بریر.

بریر به سوی او رفت تا اینکه وارد خیمه اش شد،نشست ولی سلام نکرد. عمر بن سعد خشمگین شد و گفت : ای برادر همدانی ، چه چیز مانع شد از این که به من سلام کنی ؟ آیا مسلمانی نیستم که خدا و پیامبرش را می شناسم و به گواهی حق، شهادت می دهم ؟ بریر به او گفت :

لَوْ كُنْتُ عَرَفْتُ اَللَّهَ وَ رَسُولَهُ كَمَا تَقُولُ لَمَّا خَرَجْتَ إِلَى عِتْرَةِ رَسُولِ اَللَّهِ تُرِيدُ قَتْلَهُمْ ،وَ بَعْدُ :فَهَذَا الفُراتُ يَلوحُ بِصَفائِهِ وَ يَلِجُ كَأَنَّهُ بُطُونُ الْحَيَّاتِ تَشْرَبُ مِنْهُ كِلابُ اَلسَّوَادِ وَ خَنَازِيرُهَا وَ هَذَا اَلْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍ وَ إِخْوَتُهُ وَ نِسَاؤُهُ وَ أَهْلُ بَيْتِهِ يَمُوتُونَ عَطَشا،

ص: 85

وَ قَد حُلْتَ بَينَهُمْ وَ بَيْنَ مَاءِ اَلْفُرَاتِ أَنْ يَشْرَبُوهُ وَ تَزْعُمُ أَنَّكَ تَعْرِفُ اَللَّهَ وَ رَسُولَه؟!

اگر چنان که می گویی، خدا و پیامبرش را می شناختی، به سوی خاندان رسول الله بیرون نمی شدی و در پی کشتن ایشان نبودی.و بعد:این فرات است که به زلالی می درخشد و چون شکم مارها، در هم می شود(موج می زند) سگان و خوکان بیابان از آن می نوشند ولی این حسین بن علی و برادران و زنان و خانواده اش هستند که از تشنگی می میرند و تو میان آنان و نوشیدن آب فرات مانع شدی و با این حال، گمان داری که خدا و پیامبرش را میشناسی؟!.(1)

چطور خدا و پیامبرش را می شناسی حال آنکه می خواهی، فرزند دختر پیامبر خدا را بکشی؟و این فرات است که به زلالی اش می درخشد، سگان و خوکان از آن می نوشند ولی خاندان حضرت محمّد صلّى الله علیه و آله از تشنگی می میرند؟ با این حال می گویی «به خدا و پیامبرش صلّى الله علیه و آله، ایمان دارم»؟ دروغ گفتی ای دشمن خدا و پیامبر(1) .

سوى الله دعوت نماید و چراغ افروخته (راه هدایت ) گردد. و این آب فرات است که خوکان و سگان بیابان در آن غوطه ور هستند در حالی

که میان آب و فرزند پیامبر خدا، بسته شده است.(1)

مرحوم علامه مجلسی ، ماجرا را چنین حکایت می کند:چون تشنگی بر اهل بیت و اصحاب آن حضرت غلبه کرد، یزید بن حصین همدانی به خدمت آن حضرت آمد و اجازه طلبید که با آن کافران سنگین دل سخنی چند بگوید. چون رخصت یافت، در برابر آن گروه شقاوت اثر آمد و گفت :

«ایّها النّاس! به درستی که حق تعالی محمد را به حق و راستی فرستاد که بشارت دهد مردم را به ثواب خدا و بترساند ایشان را از عذاب او و دعوت نماید خلایق را به سوی خالق و چراغ افروخته راه هدایت بود. اینک آب فرات، سگ و خوک از آن می آشامند و شما حایل شده اید میان آب و فرزند پیغمبر خود».

آن سگان بی حیا در جواب گفتند که : «سخن بسیار مگو! او را آب نمی دهیم تا از تشنگی هلاک شود...».(2)

«هل من ناصر»مولای عالميان برخاست،حرّ بن یزید ریاحی که در لشکر دشمن بود، تلاش کرد که عمر سعد لعنه الله را از جنگیدن با فرزند پیامبر خدا صلّى الله عليه و آله و سلّم ، باز دارد ولی او بر این جنگ آوری مصمّم بود و حر، تصمیم به جدایی از او گرفت ، پیش روی امام حسین علیه السّلام آمد (تا برابر لشکر عمر بن سعد ایستاد )و گفت :

يَا أَهْلَ اَلْكُوفَةِ، لِأُمِّكُمُ اَلْهَبَلُ وَ اَلْعِبَرُ، أَدْعَوْتُمْ هَذَا اَلْعَبْدَ اَلصَّالِحَ حَتَّى إِذَا جَاءَكُمْ أَسْلَمتُوهُ ،وَ زَعَمْتُمْ أَنَّكُمْ قَاتِلُو أَنْفُسِكُمْ دُونَهُ ثُمَّ عَدَوْتُمْ عَلَيْهِ لِتَقْتُلوهُ وَ أَمْسَكْتُمْ بِنَفْسِهِ ،وَ أَخَذْتُمْ بِكَظَمِهِ، وَ أَحَطْتُمْ بِهِ مِنْ كُلِّ جَانِبٍ لِتَمْنَعُوهُ اَلتَّوَجُّهَ فِي بِلاَدِ اَللَّهِ العَرِيضَةَ فَصَارَ كَالْأَسِيرِ فِي أَيْدِيكُمْ لاَ يَمْلِكُ لِنَفْسِهِ نَفْعاً ،وَ لاَ تَدفَعُ عَنْهَا ضَرّاً ،وَ حَلَّأْتُمُوهُ ،وَ نِسَاءَهُ وصِبْيَتَهُ ،وَ أهْلَهُ عَنْ مَاءِ الفُرَات اَلْجَارِي، يَشُرُّ بِهِ الْيَهُودُ ،وَ اَلنَّصَارَى، وَ الْمَجُوسُ وَتَمَرَّغُ فِيهِ خَنَازِيرُ السَّوَادِ ،وَ كِلاَبُهُ، فَهَا هُمْ قَدْ صَرَعَهُمُ اَلْعَطَشُ ،بِئْسَ مَا خَلَّفْتُمْ مُحَمَّداً فِي ذُرِّيَّتِهِ لاَ سَقَاكُمُ اَللَّهُ يَوْمَ اَلظَّمَاءِ .

فَحَمَلَ عَلَيْهِ رِجَالٌ يَرْمُونَهُ بِالنَّبْلِ فَأَقْبَلَ حَتَّى وَقَفَ أَمَامَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَم.

ای مردم کوفه، مادر به عزایتان بنشیند و گریه کند. آیا این بنده صالح را به سوی خود خواندید تا چون به سوی شما آمد، او را تسلیم کنید؟ شما که می گفتید جان هایتان را سپر او می کنید؟ به او ستم کرده و تاخته اید تا او را بکشید، جانش را به چنگ گرفته و راه نفسش را بسته اید و از هر سو او را محاصره کرده اید تا از رفتن به شهرهای پهناور خدا مانعش شوید، تا جایی که چون اسیری در دست شماست ،

ص: 89

نه می تواند سودی به خود برساند و نه زیانی را از خود دور کند. و آب فراتی که یهود و نصاری و مجوس آن را می آشامند و خوک های بیابان و سگانش در آن می غلطند، به روی او و زنان و کودکان و خاندانش بستید تا جایی که تشنگی ایشان را نقش بر زمین نموده است. چه بد حقّ محمّد صلّى الله عليه و آله را درباره فرزندانش رعایت کردید. خدا در روز تشنگی (محشر) شما را سیراب نکند؟»

تیراندازان بر او یورش بردند و حر (که چنین دید ) بيامد تا پیش روی حسین علیه السّلام ایستاد .(1)

تَذُوقُ الْحَمِيمَ فِي نَارِ اَلْجَحِيمِ فكان سماع هذا اَلْكَلاَمِ عَلِيٌ اَلْحُسَيْنُ أَشَدُّ مِنْ مَنْعِهِمْ إِيَّاهُ اَلْمَاءُ.

ای حسین ، این آب است که سگان بدان زبان می زنند و جانوران بیابانی چون خوکان و خران و گرگان از آن می آشامند ولی به خدا

سوگند ، یک قطره از آن را نیز نخواهی چشید (1)....(2)

آن، به تو پاسخ می دهند.

اسماعیل فرمود:

لِمَ لا تَشرَ بِينَ مِن هَذَا الماءِ؟

چرا از این آب نمی خوری؟

گوسفندان به زبان شیوا و رسا گفتند:به ما خبر رسیده است که فرزندت حسین عليه السّلام، نوه حضرت محمّد (صلّى الله عليه و آله و سلّم)، تشنه لب در اینجا شهید خواهد شد. ما نیز به سبب اندوه بر آن جناب ، از این آب نمی خوریم.

حضرت اسماعیل از قاتل ایشان پرسید (که او کیست؟) گفتند : کسی او را می کُشد که اهل آسمان ها و زمین ها و همه آفریدگان ، او را لعنت می کنند .

حضرت اسماعیل گفت:

اللَّهُمَّ العَن قاتِلَ الحُسَينِ عَلَيهِ السَّلامُ(1)

خداوندا، قاتل حسین (علیه السّلام) را لعنت کن.(2)

لاَهِياً بِمِنبَرِها تَطلُبُ الصَّيدَ وَ تَلعَبُ بِالكِلابِ وَ أُقسِمُ لَئِنْ كَانَ حَقّاً لَنُثِيبَنَّكَ فِعْلَكَ و جَاهِلَ أَهْلِكَ خَيْرٌ مِنْكَ فَأَقْبِلْ إِلَيَّ حِينَ تَنْظُرُ فِي كِتابِي وَ السَّلام.

اما بعد، درستی پدرت مرا نسبت به تو خوش بین نمود (ولی) اکنون از پیروی هوای نفس خود نمی گذری، این هوس رانی مقام تو را پست می کند. به من خبر رسیده است که بسیار کار خویش را رها می کنی و در پی شکار و سگ بازی به هوس رانی و گردش بیرون می روی و سوگند یاد می کنم که اگر چنین باشد، تو را بر کارت کیفر دهم و در این صورت،نادان خانواده ات از تو بهتر باشد،چون در نامه ام نظر افکندی ، بی درنگ نزد من بیا، و السّلام.

منذر بیامد و علی او را عزل کرد و سی هزار غرامت بر او نهاد، سپس آن را برای خاطر صعصعة بن صوحان واگذاشت پس از آنکه منذر را بر آن سوگند داد و سوگند خورد و .... (1)

ص: 94

البته این ، مختصّ وی نبوده و سران ظالم و به خصوص بنی امیّه علیهم اللّعنة، به سگ بازی مشهور بوده اند ، اکنون نیز پیروان آنان چنین هستند و به همین ویژگی شناخته می شوند.

ای معاویه، بشارت باد تو را که قصاص خواهی شد و به حساب رسی (حق) یقین داشته باش، بدان خدای تعالی کتابی دارد که هیچ گناهِ کوچک و بزرگی نیست جز اینکه آن را به حساب آورد، خدا این جنایات تو را فراموش نخواهد کرد که براساس گمان دستگیر می کنی و براساس تهمت، اولیاء الهی را می کشی و آنان را از خانه هاشان به دیار غربت تبعید میکنی و مردم را مجبور می کنی با پسرت که کودکی نورس است و شراب می خورد و با سگان بازی می کند، بیعت کنند. می دانم که به یقین سرانجام خود را دچار زیان کرده و دینت را تباه نموده ای و با مردم خویش نیرنگ زده و امانت خویش را ویران و نابود ساخته ای ....

در موضعی دیگر از تاریخ آمده است که پس از کشته شدن معاویه لعنه الله ، یزید به والی خود در مدینه نامه نوشت و او را ملزم نمود به بیعت گرفتن از چند نفر به خصوص حسین بن على عليهما السّلام، و عبدالرّحمان بن ابی بکر و عبدالله بن عمر و عبدالله بن زبیر . والی مدینه در پی آنان فرستاد در حالی که آنان در مسجد گرد آمده ، درباره بیعت سخن می گفتند ، امام حسین علیه السّلام فرمود:

أَمَّا أَنَا فَلَا أُبَايِعُ أَبَداً ... وَ يَزِيدُ رَجُلٌ فَاسِقٌ ،مُعْلِنٌ بِالْفِسْقِ ،يَشْرَبُ الْخَمْرَ، وَ يَلْعَبُ بِالكِلابِ وَالفُهُودِ ،وَ نَحنُ بَقِيَّةُ آلِ اَلرَّسُولِ لاَ وَاللَّهِ لاَ يَكُونُ ذَلِكَ أَبَداً

اما من هرگز بیعت نخواهم کرد... و یزید مردی فاسق است، آشکارا فسق (نافرمانی خدا )می کند شراب می نوشد و با سگان و یوزپلنگ ها

ص: 96

بازی می کند. حال آنکه ما بازماندگان آل پیامبر هستیم، نه به خدا

سوگند، هرگز چنین نخواهد بود.(1)

چنان چه می بینیم ، امام عليه السّلام «سگ بازی» را از مواردی می دانند که موجب شده است فسق یزید آشکار شود.

ص: 97

ص: 99

با توجه به آنچه در بخش «مقدّمات» ذکر شد، برای به کار بردن این تشبیه، باید ببینیم اهل بیت عصمت صلوات الله عليهم ، در چه مواردی از این تشبیه استفاده کرده اند؟ و ما نیز در همان مورد (و تنها در همان مورد) از چنین تشبیهی بهره بگیریم و چنان چه گذشت ممکن نیست اصل تشبیه و تمثيل را از واژگان وحی برداشت کنیم ولی نسبت به نوع و مورد کاربرد آن ، بی اعتنا باشیم بلکه بایسته است کلام وحی را تمام و کمال بپذیریم تا رستگار شویم زیرا همان طور که ره روی راه حق «هدایت» است ، کج روی از آن «گمراهی» است. در این باره ، تشبیه و استعاره هایی از ائمّه اطهار عليهم الصّلوة و السّلام، در پیش آورده می شود.

مَن لِهذَا الكَلبِ؟

کیست که پاسخ این «سگ» را بدهد؟

کسی از آنان (یعنی اصحاب)، پاسخ حضرت را نداد. آن گاه امیرالمؤمنین علیه السّلام بر خواسته، فرمودند :

أَنَا لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ

من پاسخش می دهم، ای پیامبر خدا .

پیامبر به ایشان فرمود:

يَا عَلِىٌّ هَذَا عَمرُو بنُ عَبدِ وُدٍّ فارِسُ يَليَلَ

ای علی این شخص عمرو بن عبد ودّ، اسب سوار یَليَل است .

مولا علی نیز عرض کرد:

أَنَا عَلِيٌّ بنُ أَبِي طالِبٍ

من نیز علیّ بن ابی طالب هستم .

پس رسول الله صلّى الله عليه و آله فرمود:

أُدنُ مِنّي

نزدیکم شو.

نزدیک حضرت شدند و آن حضرت،با دست مبارک عمامه روی سر ایشان درست کردند و شمشیر ذوالفقار را به ایشان داده و فرمودند :

إِذهَب وَ قَاتِل بِهَذا

برو و با این شمشیر پیکار کن.

و (چنين دعا) فرمودند:

اللَّهُمَّ احفَظهُ مِن بَينِ يَدَيهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَن يَمِينِهِ وَعَن شِمَالِهِ ومِن فَوْقِهِ وَ مِن تَحْتِهِ

ص: 101

بارالها او را از جلو و پشت سر و از سمت راست و چپش و بالا و

پایینش محافظت کن(1).

امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند :

لَا يَفوتَنَّكُمُ الكَلبُ

آن سگ از دستتان نرود .

از جهات مختلف بر او سخت گرفتند و راه را بستند و او را دستگیر نمودند .(1)

بِعَصاهُ ثُمَّ قَالَ: بُؤساً لَكَ لَشَقِيٌّ مِن عاقِرِ نَاقَةِ ثَمُودَ؟

آیا پیرمردی که بر عصا تکیه زده بود از تو - که کنار در ایستاده بودی - گذر کرد و با عصایش تو را آزرد و به تو گفت : «رنج و اندوه بر تو باد، به یقین تو شقاوت مندی از نسل پی کننده شتر قوم ثمود هستی»؟

گفت : آری (چنين است). امام فرمودند:

هَل كانَ الصِّبيَانُ يُسَمُّونَکَ ابنَ راعِيَةِ الكِلابِ وَ أَنتَ تَلعَبُ مَعَهُم؟

آیا کودکان هنگامی که با آنان بازی می کردی، تو را «فرزند زنی که

چوپان سگان بود» می نامیدند؟

گفت : آری (چنین است). فرمود:

هَلْ أَخْبَرَتْكَ أُمُّكَ أَنَّهَا حَمَلَتْ بِكَ وَ هِيَ طَامِثٌ؟

آیا مادرت تو را آگاه نمود که در حال حیض، به تو حامله گشت؟

گفت : آری . فرمود:

فَبَايِع

پس بیعت کن.

او نیز بیعت کرد. سپس فرمود:

خَلُّوا سَبيلَهُ

راهش را بگشایید (یعنی بگذارید برود).(1)

حنان بن سدير از مردی از قبیله«مزينة»نقل می کند که او گفت : نزد امیرالمؤمنین عليه السّلام نشسته بودم که گروهی از قبیله مراد، به ایشان نزدیک شدند در

ص: 104

حالی که ابن ملجم با آنان بود. گفتند:یا امیر المؤمنين،(ابن ملجم )ناگاه (و بدون هماهنگی )بر ما وارد شده و نه به خدا سوگند نه برای دیدار ما آمده بود و نه برای امر خوشایندی آمده بود و به راستی که ما از جانب او برای شما ترسان هستیم، پس دستت را (در بیعت ستاندن) از وی محکم کن . مولا علی علیه السّلام به او فرمودند :

إِجلَسِ

بنشین.

مدتی طولانی در چهره او نگریسته ، سپس به او فرمودند :

أَرَأَيْتُكَ إِنْ سَأَلْتُكَ عَنْ شَيْءٍ وَ عِنْدَكَ مِنْهُ عِلْمٌ هَلْ أَنْتَ مُخْبِرِي بِهِ؟

آیا اگر درباره چیزی از تو بپرسم و از آن آگاهی داشته باشی، مرا از آن

خبر می دهی؟

گفت : آری، و بر آن سوگند خورد (که چنین کند). فرمود:

أَكُنْتَ تُراضِعُ الْغِلْمَانَ وَ تَقُومُ عَلَيْهِمْ فَكُنْتَ إِذَا جِئْتَ فَرَأَوْكَ مِنْ بَعِيدٍ قَالُوا قَدْ جَاءَنَا ابْنُ رَاعِيَة الكَلَابِ؟

آیا چنین بود که از کودکان درخواست می کردی و بر سر آنها خراب میشدی، به همین جهت چون می آمدی و از دور تو را می دیدند،

می گفتند: فرزند زنی که راننده سگان است، به سوی ما آمد؟

گفت : خدا را گواه می گیرم، آری (چنین است). مولا علی علیه السّلام به او فرمودند :

فَمَرَرتُ بِرَجُلٍ وَقَد أَيفَفَعَت فَنَظَرَ إِلَيْكَ فَأَحَدَّ اَلنَّظَرَ فَقَالَ لَكَ يَا أَشْقَى مِنْ عَاقِرِ نَاقَةِ ثَمُود؟

ص: 105

سپس از مردی گذر کردی در حالی که جوان شده بودی، با دقت به تو نگاه کرد و به تو گفت: ای کسی که از پی کننده شتر قوم ثمود، شقاوت مندتر هستی؟

گفت : آری (چنین است). فرمود:

فَأَخْبَرَتْكَ أُمُّكَ أَنَّهَا حَمَلَتْ بِكَ فِي بَعْضِ حَيْضِهَا؟

و مادرت تو را خبر داد که در عادت ماهانه اش به تو باردار گشت؟

با تردد به سختی پاسخ داد : بله (چنین است) به يقين مادرم به من چنین گفت و اگر می خواستم چیزی را از تو بپوشانم ، این موضوع را کتمان می کردم. مولا علی عليه السّلام فرمود:

قُم

برخیز.

برخاست . سپس فرمود:

سَمِعْتُ رَسُولَ اَللَّهِ صَلى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ يَقُولُ: إِنَّ قَاتِلَك شِبهُ اَليَهودِيِّ بَلْ هو يهودِيّ

شنیدم رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلّم می فرمود: به راستی که کشنده تو، (در ظاهر )شبیه یک یهودی است، بلکه به یقین او یک

یهودی است.(1)

در تفسیر منهج الصادقين : ج 4 ص 66 آمده است : و در خبر است که عبدالرحمن بن ملجم عليه اللّعنة روزی نزد حضرت امیرالمؤمنین صلوات الله عليه در آمد در

ص: 106

وقتی که مردمان با او بیعت می کردند و سه بار دست پیش آورد که با آن حضرت بیعت کند و حضرت از آن امتناع کرد. عبدالرحمن گفت: یا امیرالمؤمنين عليه السّلام،چرا بیعت مرا رد می فرمایی؟حضرت امیر المؤمنین صلوات الله عليه فرمود:به جهت آن که تو از اهل بیعت نیستی. بعد از آن فرمود که: از تو چیزی پرسم به راستی خبر ده مرا . گفت: چنین باشد . فرمود که: در راه که می آمدی سواری بر این شکل و بدین نشان به تو رسید و تازیانه بر سینه تو باز نهاد و گفت : تنحّ يا اخا عاقر الناقة يعنی دور شو ای برادر کشنده ناقه صالح ؟ گفت : آری چنین بود یا امیرالمؤمنین . فرمود: به خدای سوگند بر تو که در مکتب که با کودکان بودی تو را «ابن راعية الكلاب» خواندندی؟گفت: آری . فرمود: به خدای بر تو سوگند که در سینه تو علّت برص هست؟ گفت : آری چنین است . گفت : سوگند می دهم تو را به خدا که پدرت با مادر تو مواقعه کرد و مادر تو باردار شده بود به مرد اجنبی و در حیض بود؟ گفت : آری چنین بود، به خدای که اگر چیزی از تو پنهان کردمی این بودی . و فرمود که :تربیت کننده تو زن يهوديه بود، روزی از تو ملالتی یافته بود، با تو گفت : ای بدبخت تر از کسی که ناقه صالح را پی کرد؟ گفت : آری چنین بود. بعد از آن فرمود که: دست بده. وی دست بداد و آن حضرت با وی بیعت کرد و چون برخاست و برفت، آن حضرت وی را باز خواند و یک بار دیگر با او بیعت کرد. باز چون پاره راه برفت ، او را طلبید و یک بار دیگر تجدید عهد و میثاق کرد و او را اَیمان غلاظ و شداد داد که غَدر نکند و خلاف بیعت ننماید.او گفت :یا امیرالمؤمنین چرا این همه مبالغه می نمایی در بیعت من و اكتفا به یک بیعت نمی کنی هم چنان که با سایر مردمان؟ فرمود که : با این همه عهد و میثاق ، ظنّ من آن است که به آن وفا نکنی ....

ص: 107

توضیح هر چند این نسبت از جانب کودکان به ابن ملجم لعنه الله داده شده و به منظور بیان پستی و بی ارزشی جایگاه وی گفته شده است لکن بیان امام حاکی از استناد به آن و نیز تأیید این نسبت است و در واقع عار و ننگی است که تنها بر «اشقى الآخرين» بار است.

از همه خبیث تر و بدکارترین آنان بود .... (1)

فِيهَا كَلْبٌ أبقَع رأَيتُه أشدَّها عَلَى وَ أَظُنُّ أَنَّ اَلَّذِي يَتَوَلَّى قَتْلِي رَجُلٌ أَبْرَصُ مِنْ بَيْنِ هَؤُلاَءِ اَلْقَوْمِ

اکنون در خواب دیدم سگ هایی بر من یورش بردند تا مرا بگیرند و میانشان سگی سیاه و سفید بود که بر من سخت تر بود،و گمانم

کشنده من از این مردم، مردی پیس باشد(1).

صدای بلند، لشکر عمر بن سعد را نصیحت فرمود ، شمر لعنه الله تیری به سوی زهیر پرتاب کرد و گفت : ساکت باش ، با زیادی کلامت ما را خسته کرده ای . زهير [در پاسخش] گفت:

ای پسر کسی که از پشت بر پاشنه های پایش ادرار می کرد، من باتو سخن نمی گویم.[بی تردید]تو یک حیوان بی شعور هستی،به خدا قسم گمان نمی کنم دو آیه از کتاب خدا را به درستی بدانی! عذاب سخت و خواری و خفت روز قیامت بر تو بشارت باد!

شمر گفت: تو و رفیقت [منظور حسین علیه السّلام] را همین الان به قتل خواهم رساند ! [زهير ] گفت :

آیا مرا از مرگ می ترسانی؟!و الله مردن در کنار او[حسين عليه السّلام] نزد من از [حیات] جاودانه در کنار شما محبوب تر است.

آنگاه [زهير] رو به اصحابش کرد و گفت :

مَعَاشِرَ الْمُهَاجِرِينَ و الأنصارِ لاَ يَغُرَّنَّكُمْ كَلاَمُ هَذَا اَلْكَلْبِ اَلْمَلْعُونِ وَ أَشْبَاهِهِ فَإِنَّهُ لاَ يَنالُ شَفَاعَةَ مُحَمَّدٍ صلي اللّه عليه و آله قطُّ إِنَّ قَوْماً قَتَلُوا ذُرِّيَّتَهُ وَ قَتَلُوا مَنْ نَصَرَهُمْ فَإِنَّهُم في جهنَّمَ خالدون أبداً

ای گروه مهاجر و انصار ، سخنان این سگ لعنت شده و امثال او، شما را فریب ندهد زیرا که به راستی او هرگز به شفاعت محمّد صلّى الله علیه و آله و سلّم نمی رسد و همانا آنان که خون فرزندان و خاندان پیامبر را ریخته اند و کسانی را کشته اند که به این خاندان یاری

رساندند، به يقين در آتش جهنّم جاودان خواهند بود، برای همیشه . راوی گوید : مردی از اصحاب امام حسین علیه السّلام نزد زهير رضوان الله عليه آمد و به او گفت: همانا امام حسين عليه السّلام به شما فرمودند :

ص: 112

أَقبِل، فَلَعَمرِي لَقَد نَصَحتَ، وَ تَكَلَّمتَ

پیش بیا که به جانم سوگند، هرآینه نصیحت نمودی و سخن کردی .

آنگاه زهیر بازگشت(1) .

مسلمانان تَر کند، و به ناحق بکشُد آن کسی را که خداوند کشتنش را حرام کرده و خون مردم بی گناه را از روی خشم و دشمنی و بدگمانی بریزد و با این همه؛ سرگرم لهو و لعب باشد و این جنایات را بازیچه

پندارد چنان که گویا کاری نکرده است....(1)

بِفِيكَ أَيُّهَا اَلْقائِلُ اَلْكَثْكثُ وَ لَكَ الأثلَبَ اِفْتَخَرْتَ بِقَتْلِ قَوْمٍ زَكَّاهُمُ اَللَّهُ وَ طَهَّرَهُمْ وَ أَذْهَبَ عَنْهُمُ اَلرِّجْسَ فَاكْظِمْ وَ أَقْعِ كَمَا أَقْعَى(1) أَبُوكَ وَ إِنَّمَا لِكُلِّ اِمْرِئٍ مَا قَدَّمَتْ يَدَاه....

سنگ و خاک بر دهانت که چنین گفتی (سرودی)، به کشتن جماعتی افتخار می کنی که خداوند ایشان را پاک و پاکیزه از هر پلیدی و زشتی و ناپسندی آفریده است؟ دهان ببند و مانند سگ به جای خود بنشین؛ چنان که پدرت نشست که به یقین و البته برای هرکس همان است که به دست آورده و پیش فرستاده است....(2)

«إِنَّ شَرَّ اَلدَّوَابِّ عِنْدَ اَللَّهِ اَلَّذِينَ كَفَرُوا فَهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ»

به راستی بدترین جنبندگان نزد خداوند کسانی هستند که کافر شده ، سپس( به هیچ روی) ایمان نمی آورند .(1)

ابوحمزه ثمالی از امام باقر صلوات الله عليه نقل می کند که درباره آیه مذکور فرمودند:

نَزَلَتْ فِي بَنِي أُمَيَّةَ فَهُمْ شَرٌ أشرخَلقُ اَللَّهِ هُمُ اَلَّذِينَ كَفَرُوا فِي بَاطِنِ اَلْقُرْآنِ فَهُمْ لاَ يُؤْمِنُونَ.

این آیه درباره بنی امیه نازل شد. بدین ترتیب آنان بدترین آفریدگانِ خدا هستند، آنان هستند کسانی که در باطن قرآن کفر ورزیدند (به باطن قرآن ایمان نیاوردند)و این چنین آنان هستند که ایمان نمی آورند(2).

مسلم عليه السّلام عرضه داشت :

وَ هَا هُما بِأَثرِي قَادِمينَ

این دو در پی من روانه هستند (یعنی به زودی به شهادت می رسند و

وارد بهشت می شوند)....(1)

آن که ذوالفقار را به کمر بسته بودند، چند قدمی به سوی شیر رفتند و سپس فریادی زده او را صدا زدند. ترسید و ایستاده ، دمش را به پشتش میزد . (راوی) می گوید : چهارپای مولا آرام گرفت . حضرت فرمودند :

يَا لَيْثُ وَ أَبُو الْأَشْبَالِ! أَمَا عَلِمْتَ أَنِّي اَللَّيْثُ و أَنِّي الضِّرْغامُ وَ القسورُ وَ الْحَيْدَرُ؟ فَمَا جاءَ بِكَ أَيُّها اللَّيْثُ؟

ای شیر وای پدر شیر بچه ها، آیا نمی دانی که من «ليث» هستم و من«ضرغام» و «قَسوَر» و «حیدر» هستم (این اسامی همه به معنای شیر است). چه چیزی تو را به این جا کشانده است ، ای شیر؟

سپس فرمود:

اللَّهُمَّ أَنطِق لِسانَهُ

خدایا زبانش را گویا کن.

شیر گفت :

یا امیرالمؤمنین و یا خیر الوصيّين و یا وارث علم النّبيّين، 7 روز است که چیزی نخورده ام و گرسنگی به من آسیب وارد کرده و از مسافت یک فرسخ (یعنی 12 کیلومتر) شما را دیدم، به شما نزدیک شدم و گفتم: می روم ببینم اینان چه چیزی و چه کسی هستند؟ اگر توانستم بهره ام را میبرم.

امام عليه السّلام در پاسخ به او فرمودند :

يا لَيثُ، إِنّي أَبو الأَشبالِ الأَحَدَ عَشَرَ

ای شیر ، من پدر 11 بچه شیر هستم .

سپس امام عليه السّلام دست دراز کردند و یال پشت سر شیر را گرفتند و به سمت خود کشیدند. شیر روبروی حضرت روی زمین دراز کشید، امام علیه السّلام از

ص: 118

بالای سر تا میان دو کتف او را دست می کشید و فرمود:

يَا لَيثُ! أَنتَ كَلبُ اللَّهِ فِي أَرضِهِ.

ای شیر ، توكلب الله در زمین هستی.(1)

شیر به حضرت عرضه داشت: مولای من، گرسنه ام . امام فرمود:

اللَّهُمَّ ائتيهِ بِرِزقِهِ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ أَهلِ بَيتِهِ.

الاها، به حق حضرت محمّد و اهل بیت ایشان، روزی اش را به او بده.

(راوی) گوید : توجه کردم، دیدم شیر ، چیزی شبیه به شتر را می خورد تا این که به آخرش رسید. چون از خوردنش فارغ شد، مقابل حضرت ایستاده ، عرض کرد:

ای امیرالمؤمنین، ما درندگان ، گوشت دوست داران تو و دوست داران عترت تو را نمی خوریم، ما خاندانی هستیم که دوست دار هاشمیان و

عترت ایشان هستیم.

حضرت فرمودند :

أَيُّهَا السَّبُعُ أَينَ تَأوي وَ أَينَ تَكونُ؟

ای شیر، جای توکجاست؟

عرض کرد:

مولای من،من بر دشمنان شما-که سگان اهل شام هستند - چیره هستم، من و اهل بیتم. آنان طعمه ما هستند و ما نزدیک نیل هستیم.

فرمودند :

ص: 119

فَمَا جَاءَ بِكَ إِلَى الكوفَةِ؟

چرا به کوفه آمده ای؟

گفت :

یا امیرالمؤمنین، به خاطر شما به کوفه آمدم، شما را در کوفه ندیدم ، کویرها و بیابان ها را پشت سر گذاشتم تا به حضور شما رسیدم و مشتاق شما هستم و امشب (مأموریت دارم و) به قادسیه می روم، به سوی مردی به نام «سنان بن مالک بن وابل»، او از جمله کسانی است که از جنگ صفین فرار کردند و از اهل شام است.سپس صدایی کرده و بازگشت.

منقذ می گوید: از این ماجراها شگفت زده شدم. حضرت فرمودند :

أَتَعَجَّبُ مِنْ هَذَا فَالشَّمْسُ أَعْجَبُ مِنْ رجوعها أَمِ الْعَيْنُ فِي نَبْعِهَا أَمِ الْكَوَاكِبُ فِي انقضاضهَا أَمِ اَلْجُمْجُمَةُ أَمْ سَائِرُ ذَلِكَ فَوَالِذِي فَلَقَ اَلْحَبَّ وَ بَرَأَ اَلنَّسَمَةَ لَوْ أَحْبَبْتُ أَنْ أُرِيَ اَلنَّاسَ مَا عَلَّمَنِي رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ مِنْ الآيات اَلْعَجَائِبِ وَ اَلْمُعْجِزَاتِ لَكَانُوا يَرْجِعُونَ كُفَّارَا

آیا از این تعجب می کنی؟ بازگشت خورشید یا بازگشت آب چشمه به منبع آن یا خاموش شدن ستارگان یا (زنده شدن )آن جمجمه یا غیر این ها، تعجب بیشتری دارد. سوگند به خدایی که دانه را شکافت و جاندار را آفرید، اگر دوست می داشتم آنچه را از نشانه های شگفتی آور و معجزات، رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلّم به من آموخت، به مردم نشان دهم ؛ هرآینه به کفر باز می گشتند.

(راوی گوید : ) سپس حضرت به محراب نماز بازگشتند و بعد از ساعتی، از قادسیه برای من خبر رسید که اذان مؤدن تمام نشده، اعلام کردند که شیری

ص: 120

«سنان» را خورد. همراه با کسانی که به او نگاه می کردند ، آمدم و دیدم که شیر(همه بدن وی را خورده و ) جز سر انگشتان و ساق پا و سر او را فروگذار نکرده است.استخوان ها و سرش را خدمت امیر المؤمنین علیه السّلام آوردند، حضرت متعجّب ماندند. من حديث شیر و کارهایی که نزد امیر المؤمنين عليه السّلام انجام داد، (برای مردم )گفتم ، در نتیجه مردم خاک زیر پای مولا می ریختند و آن را برمی داشتند و از آن شفا می جستند ....(1)

ناتوان از نگهداری سنّت شده اند.بندگان خدا را به خدمت و بندگی خود در آوردند و ثروت الهی را میان خودشان دست گردان نمودند در نتیجه گردن ها برای آنان خاضع شد و مردم سگ مانند از آنان پیروی کردند و با اهل حق نزاع کردند و خود را به پیشوایان راست گو شبیه کردند (به جای ایشان جا زدند) در حالی که آنان در شمار نادانان و کافران و لعنت شدگان هستند.چون از ایشان در باب چیزی که نمی دانند پرسیده شود، از این که اعتراف کنند نمی دانند سرباز می زنند سپس با نظرات خود، با دین مخالفت می کنند در نتیجه (خودشان) گمراه شدند و(دیگران را نیز)گمراه کردند.اما اگر دین،براساس«قياس» بود، کف پاها (در وضو گرفتن )به مسح کشیدن سزاوارتر بود از مسح روی آنها(1).

آن چه در این حدیث شریف محلّ استفاده است ، تشبیه صورت گرفته در بیان امام می باشد که به طمع ورزی و مردار خواری سگ نظر دارد زیرا چنان چه می دانیم دنیا «مردار» است و خواهان آن «سگان» هستند و از آنجا که «پیروان اصحاب رأي»،به سبب طمع خویش نسبت به دنیا، در پی مرداری هستند که «اصحاب رأي» به آنان ارایه می کنند، به سگ ها تشبیه شده اند.

يَعِيشُونَ حَياري وَ يَمُوتُونَ زَنَادِقَةً

زندگی را در حیرت سپری کرده و سرانجام بی دین از دنیا می روند .(1)

از لقب هایی که به واقفیان نسبت داده شده «کلاب ممطوره به معنای سگ های باران خورده» و کنایه از این است که خباثت و نجاست آنان مانند نجاست سگی است که به قطرات باران تَر شده و با ملاقات آن، نجاست، سرایت می یابد؛ پس نباید به این گروه نزدیک شد زیرا عقیده فاسد و نجس آن ها، به دیگران نیز سرایت می کند و امام معصوم عليه السّلام این نسبت را تقریر و امضا فرموده اند :

ابراهیم ابن ابی البلاد گوید: نزد امام رضا عليه السّلام از سگ های باران زده و تردید آنان (در امر امامت امام رضا عليه السّلام) سخن گفتم، فرمود:

يَعيِشُونَ مَا عَاشُوا عَلَى شَكٍّ ثُمَّ يَمُوتُونَ زَنَادِقَةً

اینان تا وقتی زنده باشند در تردید هستند ، سپس بی دین می میرند .(2)

ابراهيم بن عقبه گوید : خدمت امام عليّ الهادي عليه السّلام نامه ای به این مضمون نوشتم: فدایت شوم، شما از این سگ های باران زده (کنایه از واقفیان)آگاهی دارید،آیا در قنوت نمازهایم آنان را نفرین کنم؟ امام در پاسخ مرقوم فرمودند:

نَعَم أُقنُت عَلَيهِمُ فِي صَلاتِكَ

آری در قنوت نمازت، آن ها را نفرین کن .(3)

ص: 123

محمّد بن رجا گوید: امام محمّد الجواد عليه السّلام فرمود:

الوَاقِفَةُ هُم حَميرُ الشَّيعَةِ

«واقفیان» خران اند در میان طایفه شیعه ؛

سپس این آیه را تلاوت نمودند :

إِن هُم إِلَّا كَالأَنعَامِ بَل هُم أَضَلٌّ سَبيلاً

آنان جز مانند چهار پایان نیستند، بلکه گمراه ترند .(1)

بنابراین طایفه واقفيه نزد امام معصوم علیه السّلام در شمار چهارپایان (اعم از سگان و خران) محسوب می شوند و آیه مذكور،در باب افرادی نظیر ایشان است.

هم چنین منصور از امام محمّد جواد علیه السّلام روایت می کند که امام فرمودند فرقه های گمراه زیدیان و واقفیان و ناصبیان نزد آن حضرت، در یک جایگاه هستند .(2)

فَامَّا الأَسَدُ فَمُلُوكُ الدُّنيا يُحِبُّ كُلُّ واحِدٍ مِنهُم أن يُغلَبَ وَلَا یُغلَبَ

امّا «شیر»،امیران و پادشاهان دنیا هستند که هریک از آنان می خواهد (بر دیگران) غلبه کند و مغلوب نگردد.

وَ أَمَّا الَّذِي فَتُجَارُ كَمْ يَذُمُّونَ إِذَا اِشْتَرَوْا وَ يَمْدَحُونَ إِذَا بَاعُوا

«گرگ» بازرگانان شما هستند که هنگام خریداری تا می توانند (از جنس) بد می گویند و هنگام فروش (آن را )می ستایند.

وَ أَمَّا الثَّعْلَبُ فَهَؤُلاَءِ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ بِأَدْيَانِهِمْ ولا يَكُونُ فِي قُلُوبِهِم ما يَصِفُونَ بِألْسِنَتِهِم

«روباه»، آنان جماعتی هستند که دین را وسیله معاش خود قرار داده اند ولی آن چه می گویند، در دل هایشان نیست.

وَ أَمَّا الكَلبُ يَهِرُّ عَلى اَلنَّاسِ بِلِسَانِهِ وَ يُكْرِمُهُ اَلنَّاسُ مِن شُرِّ لِسَانِهِ.

«سگ»، کسی است که با زبانش مردم را می آزارد و مردم از شرّ زبان او، وی را گرامی می دارند.

وَ أَمَّا اَلْخِنْزِيرُ فهولاء المُخَنَّثُونَ وَ أَشْبَاهُهُمْ لاَ يُدْعَوْنَ إِلَيَّ فَاحِشَةً إِلاَّ أَلاَجَابُوا

«خوک»، اینان، مخنّث ها (مردان زن صفت که خود را چون زنان کنند) و نظایر آنان می باشند که به هر کار زشتی آنها را دعوت کنند، اجابت می نمایند (یعنی از هیچ فسادی روی گردان نیستند).

وَ أَمَّا الشَّاةُ المُؤمِنونَ الَّذينَ تُجَزُّ شُعورُهُم وَ يُؤْكَلُ لُحُومُهُم وَ يُكْسَرُ عَظْمُهُمْ فَكَيْفَ تَصْنَعُ اَلشَّاةُ بَيْنَ أَسِيرٍ وَ ذِئْبٍ وَ ثَعْلَبٍ وَ كَلْبٍ وَ خِنْزِير؟!

« گوسفند»، مؤمنان اند، کسانی که موهای آنها کنده می شود و گوشت

ص: 125

آنها خورده می شود و استخوان های آن ها شکسته می شود.اینک گوسفند در میان شیر ، روباه، گرگ، سگ و خوک چه کاری می تواند

بکند؟(1)

در این راه مصرف می کنید از شمار صدقات به حساب می آید(1).

ص: 129

در روایات بسیاری آمده است که امام معصوم عليه السّلام، افرادی را خطاب به «سگ» و یا «اِخسَا» می نماید ، این واژه در عربی، به سگ گفته می شود «یعنی به خواری ، دور شو»؛

هنگامی که معصوم عليه السّلام،کسی را به «سگ» یا «إخسَأ» خطاب می فرماید ، بدین معناست که او ، نه تنها از ایمان بلکه از انسانیت نیز خارج است و تا جایی پست شده که خطابی چون سگان سزاوار وی می باشد. امام معصوم علیه السّلام، به نهان وجود همه مخلوقات آگاه است و بیان وی ، از نهان خلقت چنین افرادی پرده برمی دارد. در این بخش ، برخی از این روایات آورده می شود:

المُسَبِّحَة يَتَضَرَّعُ إِلَى أَميرِ اَلْمُؤْمِنِينَ وَ يَسْأَلُهُ الإِقالَةَ فَنَظَرَ إِلَيهِ وَ حَرَّكَ شَفَتَيْهِ فعاد خلقاً سَوِيّاً فَوَثَبَ بَعْضُ أَصْحَابِهِ فَقَالُوا لَهُ: يَا أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ هَذِهِ الْقُدْرَةُ لَكَ أَرَيْتَنَا إِيَّاهَا وَ أَنْتَ تُجَهِّزُنَا إِلَى قِتَالِ مُعَاوِيَةَ، فَمَا لَكَ لاَ تَكْفِينَا بِبَعْضِ مَا أَعْطَاكَ اَللَّهُ مِنْ هَذِهِ اَلْقُدْرَةِ ؟فَأَطْرَقَ قَلِيلاً وَ رَفَعَ رَأْسَهُ إلَيهِم فَقالَ :وَ الَّذي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَبَرا النَّسَمَةَ لَوْ شِئْتُ لَضَرَبْتُ بِرِجْلِي هَذِهِ اَلْقَصِيرَةِ فِي طُولِ هَذِي اَلْفَيَافِي وَ اَلْفَلَوَاتِ وَ اَلْجِبَالِ وَ اَلأَوْدِيَةِ حَتَّى أَضْرِبَ صَدْرَ مُعَاوِيَةَ عَلَى سَرِيرِهِ وَ فَأقْلِبَهُ على أُمِّ رَأسِهِ لَفَعَلْتُ ،ولَوْ أَقْسَمْتُ عَلَى اللَّهِ عزّوجلّ أَنْ آتِيَ بِهِ قَبْلَ أَنْ أَقُومَ مِنْ مَجْلِسِي هَذَا وَ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَى أَحَدٍ كه طَرْفُهُ لَفَعَلْتُ وَ لَكِنَّا كَمَا وَصَفَ اَللَّهُ عَزَّ مِنْ قَائِلَ «عِبَادَ مكرمون لاَ يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ»(1).

یکی دیگر از منابع این روایت ارزش مند، کتاب شریف«مناقب الطّاهرين» است که نوشته عالم جلیل شیعه عماد الدّین حسن بن علی طبری (متوفی قرن 7 هجری) صاحب «کامل بهائی» می باشد. روایت مذکور در این منبع ، بدین شرح است :

جابر جعفی از امام باقر عليه السّلام روایت کند که امیرالمؤمنین علیه السّلام در مسجد کوفه نشسته بود و ساز حرب صفین می کرد و مردم را ترغیب می نمود به حرب . دو مرد پیش وی به قاضی آمدند یکی آواز بلند گردانید بر طریق كم التفاتی امیر المؤمنين عليه السّلام التفات با جانب وی کرد و گفت : «اِخَسَأ»؛

ص: 131

در حال ، سر وی چون سر سگ شد . مرد به انگشت تضرّع می کرد به خدمت امیرالمؤمنین .جماعتی که حاضر بودند ، مبهوت شدند از آن عمل و جمله گفتند : یا امیرالمؤمنین از گناه وی در گذر و از عثرت وی اقاله فرمای. امام علیه السّلام لب های مبارک بجنبانید، مرد با حالت خویش آمد. حاضران گفتند: یا امیرالمؤمنین تو این قدرت داری که ما دیدیم و به حرب معاویه لعین می روی؟! ساعتی سر در پیش انداخت، پس سر برآورد و گفت :

وَ اَلَّذِي فَلَقَ اَلْحَبَّةَ وَ بَرَأَ اَلنَّسَمَةَ- سوگند به کسی که دانه را شکافت و جان دار را آفرید، اگر خواهم این پای کوچک در این بیابان دراز و وادی ها و کوه ها، بر سینه معاویه زنم و در حالش بکُشم، توانم کردن . و اگر سوگند به خدا دهم که وی را پیش از آنکه در مجلس خویش برخیزم پیش من آرَد، پیش از آن که چشم شما با شما گردد، وی تعالی بکند و لكن «عِبَادٌ مُكْرَمُونَ لاَ يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ» یعنی ما بنده مأموریم؛ ما را برای حجّت چنین فرمودند هم چنان که رسول را.(1)

مفضّل بن عمرو گوید : امام جعفر صادق عليه السّلام فرمود:

لَمَّا عَسْكَرَ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ بِالنُّخَيْلَةِ تَقَدَّمَ إِلَيْهِ رَجُلاَنِ فَاخْتَصَمَا إِلَيْهِ فَأَفْحَشَ أَحَدُهُمَا عَلَى صَاحِبِهِ، قَالَ :فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ: إخسَأ :فَإِذَا رَأْسُهُ رَأْسُ كَلْبٍ، قَالَ: فَأَقْبَلَ بِإِصْبَعِهِ يَلُوذُ إِلَى أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ ،قَالَ فَأَخَذَ بِشُقَّتِهِ اَلْعُلْيَا وَ قَلَبَهَا ،فَإِذَا رَأْسُهُ قَدْ عَادَ كَمَا كَانَ، فَقَالَ لَهُ أَصْحَابُهُ وَ هُمْ حَوْلَهُ :يَا أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ!

ص: 132

أَنْتَ هَكَذَا وَ أَنْتَ تَسِيرُ إِلَى مُعَاوِيَةَ قَالَ فَقَالَ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ لَوْ أَشَاءُ أَنْ أَضَعَ رِجْلَي هَذِهِ الصَّغِيرَةَ في صَدْرِهِ لَفَعَلْتُ ولَوْ أَشاءُ أَنْ أُوتِيَ بِهِ عَلَى سَرِيرِهِ لفعَلتُ وَ لَكِنَّا عِبادٌ مُكْرَمونَ لاَ نَسْبِقُهُ بِالْقَوْلِ وَ نَحْنُ بِأَمْرِهِ نَعْمَل

چون مولا امیرالمؤمنین علیه السّلام در«نخيله»لشکر خویش را مهیّا نمودند،دو مرد نزد ایشان آمده و درگیری میان خویش را نزد امام آوردند، یکی از آن دو، دیگری را دشنام داد. امیرالمؤمنین به او فرمودند : «إخسأ» در نتیجه، سرش، سَرِ سگ شد. او پیش آمده، با انگشتش به امیرالمؤمنین پناه می برد. حضرت لب بالایی او را گرفته و آن را برگرداند، آن گاه سرش به حال اول بازگشت. اصحاب مولا که گِرد ایشان بودند، به ایشان عرضه داشتند: یا امیر المؤمنین، شما چنین هستید و با این حال، برای جنگ به سوی معاویه روان هستید؟امیرالمؤمنین فرمودند : اگر بخواهم، این پای کوچکم را به سینه معاویه بکوبم،به یقین چنین خواهم کرد و اگر بخواهم او را بر روی تختش به این جا بیاورم، به یقین چنین خواهم کرد ولی ما (اهل بیت) بندگان گرامی داشته شده هستیم که در گفتار (نیز) بر خداوند پیشی نمی گیریم و به فرمان او عمل می کنیم .(1)

روایت شده که امیرالمؤمنین علی علیه السّلام در مسجد نشسته بود که دو نفر بر ایشان وارد شدند و نزد حضرتش شکایت آوردند، یکی از آن دو از خوارج بود . حکم[ محکومیّت در دادرسی] به آن خارجی متوجّه شد و امیرمؤمنان علیه او قضاوت کرد. خارجی به حضرت گفت : به مساوات قضاوت نکردی و در مورد

ص: 133

مرافعه،عادلانه رفتار ننمودی و قضاوتت در پیشگاه خداوند تعالی، پسندیده نبود.

على عليه السّلام در حالی که با دست به او اشاره می نمود، فرمود:

إِخسَأ عَدُوَّ اللُّهِ

به خواری دور شو (ای سگ) ای دشمن خدا .

ناگهان به صورت سگ سیاهی در آمد.کسانی که نزد او بودند گفتند:به خدا قسم لباسش را دیدیم که از تن او، در آمد و در هوا پراکنده شد و در حالی که از چشمان او اشک به صورتش جاری بود شروع به دم تکان دادن برای امیر مؤمنان کرد. امیرمؤمنان را دیدیم که دلش به حال او سوخت ، به آسمان نگاه کرد و لبانش را با گفتن سخنی که نشنیدیم، تکان داد . به خدا قسم، آن خارجی را دیدیم که به حالت انسانی در آمد و لباسش از هوا برگشت و بر کتف های او افتاد.او را در حال خروج از مسجد دیدیم که پاهایش می لرزید و ما شگفت زده به امیر مؤمنان نگاه می کردیم ....(1)

و در روایت طرمّاح بن عدی و صعصعة بن صوحان است که دو نفر با هم درگیری و مخاصمه ای داشتند (که قضاوت را )نزد امیرالمؤمنین علیه السّلام آوردند.حضرت درباره یکی از آنان علیه دیگری حکم فرمود. آن که محکوم شده بود، گفت : به مساوات حكم نکرده و در میان رعيّت، عدالت به کار نبردی و قضاوت تو مورد رضایت الله نیست. به همین خاطر (و به دلیل سخن باطلی که گفت) حضرت به او فرمودند: «إِخسَأ يَا كَلبُ - دور شو( ای سگ)». و به دنبال

ص: 134

آن، او بی درنگ (سگ شد و) پارس می کرد .(1)

اصبغ بن نباته از خواصّ اصحاب امیرالمؤمنین علیّ بن ابی طالب عليه السّلام، می گوید: پشت سر حضرت راه می رفتیم و مردی از قریشیان با ما بود، او به حضرت گفت : مردان را به کشتن دادی و بچه ها را یتیم کردی و چنین و چنان کردی . حضرت به او التفاتی نموده و فرمودند : إِخسَا (در عربی این کلمه خطاب به سگ گفته می شود یعنی به خواری ، دور شو). او در همان لحظه ، به سگی سیاه تبدیل شد. در این حال، به حضرت پناه می برد و با تکان دادن دُمش،تملق می کرد.دیدیم حضرت برایش دل سوزی کردند و لب های خود را حرکت دادند (ذکری فرمودند) و او تبدیل به مردی شد ، چنان که از اول بود.

مردی از قوم به ایشان عرض کرد: یا امیر المؤمنين ، شما بر چنین کاری توانا هستید و با این وجود معاویه با شما دشمنی می کند؟! حضرت فرمودند :

نَحنُ عِبادٌ لِلَّهِ مُكرَمُونَ لَا نَسبِقُهُ بِالقَولِ و نَحنُ بِأَمرِهِ عَامِلُونَ

ما بندگانی برای خداوند هستیم که گرامی داشته شده ایم (و با این وجود) در گفتار (نیز) بر اراده خداوند پیشی نمی گیریم و در هر حال، مطیعانه به فرمان او عمل می کنیم .(2)

ص: 135

مردی با زن خود دعوا کرد و(در محضر امام)صدایش را بر زن بلند نمود. در نتیجه امير المؤمنين عليه السّلام به او فرمود: «إِخسَأ»(ای سگ به خواری دور شو). آن مرد از خوارج بود که بی درنگ سرش، تبدیل به سر سگ شد. مردی به حضرت عرض کرد: یا امیرالمؤمنین بر سر این خارجی فریاد بر آوردید و بی درنگ سر او ، تبدیل به سر سگ گردید ، پس چه چیز شما را از چنین کاری با معاویه باز می دارد؟ فرمود:

وَيْحَكَ لَوْ أَشَاءُ أَنْ آتِيَ مُعَاوِيَةَ إِلَى هَاهُنَا عَلَى سَرِيرِهِ لَدَعَوْتُ اَللَّهَ حَتَّى فَعَلَ وَلكْنَا لِلَّهِ خُزَّانٌ لا عَلَى ذَهَبٍ ولا فِضَّةٍ ولا إِنْكَارَ عَلَى أَسْرَارِ تَدْبِيرِ اَللَّهِ أَمَا تَقْرَأُ:«بَلْ عباد مكرمون لا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَ هُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ»

وای بر تو، اگر بخواهم معاویه را با تختش به اینجا بیاورم، به یقین از خدا می خواهم تا چنین کند و لكن،خداوند خزانه دارانی دارد نه برطلا و نه بر نقره؛ و انکاری بر اسرار تدبير الهی نیست.آیا این آیه را نخوانده ای؟ «بلکه (آنان) بندگانی گرامی داشته شده هستند که در سخن (نیز) بر( اراده و خواست )خداوند پیشی نگرفته و همانان به فرمان او عمل می نمایند»؟ .(1)

ص: 136

متنی که در پیش است ، از کتاب شریف «مناقب الطّاهرین» نقل شده و به دلیل حفظ اصالت آن، چنان که بود، آورده می شود:

مردی و زنی پیش وی رفتند، حق با طرف زن . کلام چند با مرد بگفت از روی شریعت . مرد خشم گرفت و آواز برآورد بر حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام . امیر با وی گفت:«إخسأ»هم چنین سر وی چون سر سگ شد. وی شفیع شد و جماعت حاضران ، خدای تعالی وی را به اصل خویش برد.(1)

جناب واعظ دیلمی رضوان الله علیه می نویسد : و نیز «سند» روایت به میثم تمّار می رسد که گفت:امیرالمؤمنین علیه السّلام در مسجد جامع کوفه برای ما سخنرانی کرد، سخنرانی حضرت به درازا کشید . مردم از درازی سخن ایشان شگفت زده شدند ولی موعظه ای نیکو کرد و نیکو مردم را مایل کرد و ترساند . ناگاه قاصدی از سوی شهر الأنبار وارد شد در حالی که به خدا پناه می برد و می گفت:«خدا را خدا را ای علی درباره رعیّت و شیعیانت»(2) اینک لشکر معاویه است که در کنار فرات و ما بين «هیت» و «انبار» ما را غارت کرده و اموال ما را به یغما می برند. امیرالمؤمنین علیه السّلام سخنرانی را قطع کرد و فرمود:

وَيْحَكَ بَعْضُ خَيْلِ مُعَاوِيَةَ قَدْ دَخَلَ اَلدَّسْكَدَةُ اَلدَّسْكَرَةُ اَلَّتِي

ص: 137

تَلِي جُدْرَانَ اَلْأَنْبَارِ فَقَتَلُوا فِيهَا سَبْعَ نِسْوَةٍ وَ سَبْعَةً مِنَ اَلْأَطْفَالِ وَ سَبْعَ إِنَاثٍ وَ شَهَرُوا بِهِمْ وَ وَطِئُوهُمْ بِحَوَافِرِ خَيْلِهِمْ وَ قَالُوا لِهَذِهِ مُرَاغَمَةً لِأَبِي تُرَابٍ

وای بر تو، گروهی از سربازان معاویه پشت دیوار شهر الأنبار رسیدند، در آنجا 7 زن و 7 کودک را کشتند و به 7 دختر تجاوز کردند و آنان را

پامال اسبان کردند و گفتند این کار به کوری چشم آبی تراب است.(1)

ابراهیم بن حسن از دی روبروی منبر به پا خواسته ، عرض کرد: ای امیر المؤمنين ، با وجود توانایی که از شما دیدم، شما بر فراز منبر باشید ولی سربازان معاویه پسر هند جگر خوار،به خانه شما وارد شوند و با شیعیانتان چنان رفتار کنند و با این حال،شما ندانید که با آنان چه کردند؟پس این کوتاهی نمودن شما نسبت به معاویه برای چیست؟ حضرت فرمود :

وَيَحَك يَا إِبرَاهيمُ« لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةٍ وَ يُحْيِيَ مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ»

وای بر تو ای ابراهیم«این بدان جهت است که هرکس هلاک می شود، از روی دلیل و براساس برهان نابود شود و هرکس حیات می یابد ، از روی دلیل حیات یابد».(2)

مردم از گوشه و کنار مسجد فریاد زدند و گفتند: تا کی به آیه «لِيهَلِكَ مَن هَلَكَ عَن بَيِّنَةٍ وَ يَحيَى مَن حَيَّ عَن بَيِّنَةٍ» تمثّل می نمایی در حالی که شیعیانت در

ص: 138

آستانه ی تباهی قرار گرفته اند؟ حضرت فرمود:

«لِيَقضِيَ اللَّهُ أَمراً كَانَ مَفعُولاً»

تا هنگامی که خداوند کاری را که مقرّر فرموده ، به انجام رساند.(1)

زید بن کثیر مرادی فریاد کشید و عرض کرد:ای امیرالمؤمنین،دیروز بود که می گفتید آماده ی پیکار با معاویه بودید و ما را هم به جنگ وادار می کردید و در حالی که دو مرد از شما داوری می خواستند و یکی از آنان، در سخن شتاب کرد.بی درنگ سر او را مانند سر سگ کردید، سپس به شما پناه آورد و شما نیز او را بشری مستوی قرار دادید.گروهی از اصحاب شما می گویند: چرا این نیرو و قدرت به معاویه نمی رسد تا شرّ معاویه را از ما باز دارد؟ شما نیز می گویید :

وَ فَالِقِ اَلْحَبَّةِ وَ بَارِئِ اَلنَّسَمَةِ لَوْ شِئْتُ أَنْ أَضْرِبَ بِرِجْلِي هَذِهِ اَلْقَصِيرَةِ صَدْرَ مُعَاوِيَةَ وَ أَقْلِبَهُ عَلَى أُمِّ رَأْسِهِ لَفَعَلْتُ

سوگند به شکافنده دانه و آفریننده موجودات زنده، اگر بخواهم با همین پای کوتاهم، سینه معاویه را بکوبم و او را با مغز سرنگون کنم،

به یقین می توانم چنین کنم.

پس چرا آن چه را که می خواهید،انجام نمی دهید؟ چرا اراده ی ضعف و ناتوانی ما را دارید تا در قدرت شما شک کنیم و در نتیجه وارد آتش شویم . امیرالمؤمنین عليه السّلام فرمود:

لَأفعَلَنَّ ذَلِكَ وَ لَأُعَجِّلَنَّهُ عَلَى ابنِ هِندٍ

قطعاً چنین خواهم کرد و در این باره، بر فرزند هند، شتاب می کنم .

ص: 139

سپس پای مبارک را از فراز منبر کشیده و از دیوار مسجد بیرون کردند و آن را به ران خود بازگردانده و فرمودند:

مَعَاشِرَ اَلنَّاسِ أَقِيمُوا تَارِيخَ اَلْوَقْتِ فَأَعْلِمُوهُ فَقَدْ ضَرَبْتُ بِرِجْلِي هَذِهِ اَلسَّاعَةَ صَدْرَ مُعَاوِيَةُ فَقَلَّبْتُهُ عَنْ سَرِيرِهِ عَلَى أُمِّ رَأْسِهِ فَظَنَ اَنَّه قَد أَحيطَ بِهِ فَصَاحَ «يَا أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ فَأَيْنَ اَلنَّظِرَةُ؟» فَرَدَدْتُ رِجْلِي عَنْه.

ای مردم، تاریخ این هنگامه را یادداشت کنید و آن را اعلام کنید که همین الان با این پایم سینه معاویه را کوبیدم و او را از روی تختش، با مغز سرنگون کردم.گمان کرد دورش را گرفته اند، فریاد زد:ای امیر المؤمنین مهلت کجا رفت؟ در نتیجه پایم را از او برگرداندم .

مردم توقع خبر تازه ای را از طرف شام داشتند و می دانستند که به یقین امیر المؤمنين راست می فرماید.سپس گزارش ها و نامه ها به همان تاریخی که نوشته بودند، رسید : گفتند مردی از طرف کوفه آمد ، پایش را کشید و بر سینه معاویه زده،او با سر از بالای تخت فرود آمد.معاویه فریاد زد: مهلت چه شد؟ آن مرد پایش را برگرداند . همه مردم دانستند که امیر المؤمنين ، جز حق و راستی چیزی نمی گوید و این معجزه نیز از دلایل امامت ایشان است .(1)

يَا نَخْلَةُ أَطْعِمِينَا مِمَّا جَعَلَ اَللَّهُ تَعَالَى فِيكَ مِنْ رِزْقِ عِبَادِهِ.

ای نخل، از آن چه الله تعالی از روزی بندگانش در تو قرار داده است،

ما را بخوران.

گوید: به درخت نخل نگاه کردم، دیدم که با برگ هایش به سوی امام خم شده و رطب بر روی آن بود. گوید : فرمود:

أُدنُ فَسَمِّ وَ کُل

نزدیک بیا و «بسم الله» بگو و بخور .

ما نیز رطبی بهتر و گواراتر (از رطب های معمولی ) از آن خوردیم. یک اعرابی دیدیم که (چون چنین دید) می گفت : سحری بزرگ تر از آن چه امروز دیدم، تاکنون ندیده ام . امام صادق عليه السّلام فرمود:

نَحْنُ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ ،لَيْسَ فِينَا ساحِرٌ وَلا كَاهِنٌ بَلْ نَدْعُو اللَّهَ فَيَسْتَجِيبُ دُعَاءَنَا وَ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ أَدْعُوَ اَللَّهَ فَتُمْسَخَ كَلْباً تَهْتَدِي إِلَى مَنْزِلِكَ، وَ تَدْخُلُ عَلَيْهِمْ فَتُبَصْبِصُ لِأَهْلِكَ [فَعَلْتَ].

ما وارثان پیامبران هستیم، ساحر یا کاهن میان ما نیست بلکه خدا را می خوانیم و او دعای ما را مستجاب می کند و اگر دوست داری، خدا را می خوانم و تو تبدیل به سگی می شوی که به سوی خانه ات می روی و بر آنان وارد می شوی و برای خانواده ات دم تکان داده، تملق

می کنی، چنین کنم؟

اعرابی از روی نادانی گفت:بله .امام ، الله تعالی را خوانده و در همان لحظه آن مرد، تبدیل به سگی شد و راه افتاد و رفت.امام صادق صلوات الله عليه به من فرمودند : به دنبالش برو؛

دنبال او رفتم تا این که به شهرش رسید و وارد منزلش شد و برای خانواده و

ص: 141

فرزندانش دم تکان می داد. عصایی برداشتند و او را بیرون راندند. نزد امام صادق عليه السّلام بازگشتم و وقایع را به حضرت عرض کردم. در حالی که درباره او سخن می گفتیم ، نزدیک آمد تا روبروی امام صادق عليه السّلام ایستاد و اشک هایش روی گونه هایش جاری شد و نزدیک آمده ، خود را به خاک کشیده و زوزه می کشید . امام به او رحم نمود و الله تعالی را خواند ، پس وی ، به صورت اعرابی بازگشت . امام صادق عليه السّلام به او فرمودند :

هَل آمَنتَ يَا أَعرَابُّي؟

ای اعرابی، آیا ایمان آوردی؟

عرض کرد: بله، هزار بار و هزار بار .(1)

روایت مذکور در کتاب شریف «مناقب الطّاهرين» بدین شرح است : علىّ بن حمزه گوید که در خدمت صادق عليه السّلام بودم در بعضی راه ها. در زیر درخت خرمای خشک شده نشسته بودیم . صادق عليه السّلام لب مبارک بجنبانید به دعایی که من فهم نکردم. پس گفت :

یَا نَخَلَةُ، أَطعِميَنا مِمَّا جَعَلَ اللَّهُ فِيكَ مِن رِزقِ عِبادِهِ

درخت خرما میل به جانب آن حضرت کرد. پر از رطب بود که مثل آن رطب هرگز ما ندیده بودیم با برگ.و ما از آن جا رطب بخوردیم . ناگاه اعرابی ای حاضر شد سخت عجب و گفت : مثل تو کجاست ساحری در عالم ؟! صادق عليه السّلام گفت :

ص: 142

ما ورثه انبيا باشیم. در میان ما ساحران نباشند و نه کاهنان ، بلکه ما دعا کنیم و خدای تعالی اجابت فرماید . و اگر خواهی تا من دعا کنم تو کلبی گردی و با قبیله خویش روی تبصبص کنان پیش اهل خویش. اعرابی از سر جهل گفت : بکن! امام عليه السّلام دعا کرد ، اعرابی سگی گردید و روی به قبیله نهاد. علىّ بن حمزه گوید : امام با من گفت : در دنبال وی برو. و من برفتم. چون با اهل و قبیله خویش رسید ، تبصبص می کرد و بانگ می داشت و اظهار شفاعت می کرد و به خاک می غلتید و اشک می ریخت از چشم . تا امام عليه السّلام دعا کرد و خدای تعالی وی را به صورت آدمی گردانید . امام عليه السّلام گفت :

هَل آمَنتَ يَا أَعرَابِیُّ؟

آیا ایمان آوردی ای اعرابی؟

گفت : بله، هزار و هزار بار.(1)

در یکی دیگر از منابع ارزشمند شیعه،حکایت مذکور بدین ترتیب روایت شده است : گروهی نقل کرده اند در راه مکه همراه جعفر بن محمّد عليه السّلام بودیم و زیر نخل خشکیده ای منزل کردیم.حضرت لبانش حرکت می کرد و دعایی می خواند که ما متوجّه نمی شدیم.سپس امام به نخل توجه کرد و فرمود:

ای درخت! از آن چه خدا در تو نهاده است، بر ما اطعام کن.

در پی دعای حضرت،نخل خشکیده،سبز و دارای خرما شد،سپس حضرت ما را دعوت کرد و فرمود:به نام خدا از آن بخورید و ما از رطبی خوردیم که در عمرمان مانند آن نخورده بودیم. در آن جا عربی عامی بود که گفت : این سِحر است. حضرت فرمود: ما وارث پیامبران هستیم، دعا می کنیم و خدا دعای ما را

ص: 143

مستجاب می کند. اگر بخواهی و دعا کنم تو مسخ می شوی. مرد عرب گفت: آن را از خدا بخواه . حضرت دعا کرد و مرد عرب به شمایل سگ در آمد. چون با آن حال نزد خانواده اش رفت، خانواده اش او را زدند و از خود راندند. آن مرد به سوی حضرت برگشت ، در حالی که اشک از چشمانش سرازیر بود. حضرت بر او ترحّم کرد و دعا نمود و آن مرد به حال اول برگشت .(1)

هَذَا اَلَّذِي تَرَى هَذَا اَلسَّوَادُ اَلْأَعْظَمَ لَوكُشِفَ اَلْغِطَاءُ لِلنَّاسِ مَا نَظَرَ اَلشِّيعَةُ إِلَى مَنْ خَالَفَهُمْ إِلاَّ فِي هَذِهِ اَلصُّوَرِ

این که می بینی، این جمعیت انبوه (مخالفین) است که اگر پرده برای مردم برداشته شود،شیعیان مخالفین خود را جز به این صورت نمی بینند.

سپس فرمود:

يَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنْ أَحْبَبْتَ تَرَكْتُكَ عَلَى حَالِكَ هَكَذَا وَ حِسابُك عَلَى اَللَّهِ وَ إِنْ أَحْبَبْتَ ضَمِنْتُ لَكَ عَلَى اَللَّهِ اَلْجَنَّةَ وَ رَدَدْتُك إِلَى حالتِك اَلْأُولى

ای ابامحمّد، اگر دوست داری ، تو را در همین حالت، رهاکنم و حساب تو با الله است؟ و اگر دوست داری برایت ضامن بهشت شوم و تو را به حالت نخست بازمی گردانم؟

عرض کردم : نیازی به دیدن این مردم بدسیرت ندارم، مرا [به حال نخست] بازگردان، مرا برگردان، هیچ چیز را نمی توان با بهشت معاوضه نمود. و دست بر چشمم کشید ، به حال اول بازگشتم.(1)

هر آینه من می بینم مردی از آنان همّت بلندتر و زندگی بهتر و حال نیکوتری دارد . (راوی) گوید: حضرت سکوت نمودند تا اینکه در منطقه ابطح واقع در شهر مکه رسیدم و دیدم مردم به درگاه الهی تضرّع و ناله می کردند. امام فرمود:

يَا أَبَا مُحَمَّدٍ مَا أَكْثَرَ الضجيجَ و الْعَجِيجَ و أقلّ الْحَجِيجَ وَ اَلَّذِي بَعَثَ مُحَمَّداً صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ بِالنُّبُوِّ وَ عَجَّلَ رُوحَهُ إِلَى الجَنَّةِ مَا يَتَقَبَّلُ اَللَّهُ إِلاَّ مِنْكَ وَ مِنْ أَشْبَاهِكَ خَاصَّةً

ای ابامحمّد، سر و صدا و فریاد لبیک بسیار و حاجی چه کم است!سوگند به کسی که محمّد صلّى الله عليه و آله و سلّم را به پیامبری بر انگیخت و روح ایشان را با شتاب به سوی بهشت فرستاد، خداوند نمی پذیرد جز از تو و آنان که چون تو هستند(یعنی به امامت و ولایت ائمّه اطهار علیهم السّلام معتقد هستند).

و دست مبارک خود را بر چهر ه ام کشیدند و فرمودند :

يَا أَبَا بَصيرٍ نظُر

ای ابابصیر، ببین.

گوید : دیدم مردم، سگ و خوک و الاغ هستند مگر تعدادی معدود (یکی و یکی).(1)

فَضْلُ مَوْلاَنَا أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ وِلاَيَتِهِ وَ أَنَا مَا أَشُكُّ فِي كُفْرِهِمْ بِجُحُودِالِوَلاَيَةٍ وَهُمْ أَحْسَنُ مِنَّا حَالاً و أَكْثَرَ أَمْوَالاً وَ أَجْوَدَ ثِيَاباً و زِيّاً وَ هَيْئَةً !قَالَ فَغَضِبَ الصَّادقُ عليه السَّلاَمُ وَقَالَ تُرِيدُ أَنْ أُرِيك فَضلَكم عَلَى هَذَا اَلْخَلْقِ اَلْمَنْكُوسِ ؟قُلْتُ :بَلِيَ ،فَمَسَحَ يَدَهُ عَلَى وَجْهِي ثُمَّ قَالَ أَنْظُرُ إِلَيْهِمْ .قَالَ :فَنَظَرْتُ وَ إِذَا جَمَاعَةٌ عَلَى بَابِ عَامِلِ اَلْمَدِينَةِ مِنْ قِبَلِ بَنِي أمية قِرَدَةٌ وَ خَنَازِيرُ وَ كِلاَبٌ وَ ذِئَابٌ فَقُلْتُ :يَابنَ رَسُولِ اَللَّهِ هَذَا وَ اَللَّهِ أَمْرٌ عَظِيم مُنْكَرٌ اَللَّهَ اَللَّهَ رَدَّنِي إِلَى مَا كُنْتُ وَ إِلاَّ زَالَ عَقْلِي قَالَ فَمَسَحَ يَدَهُ عَلَى وَجْهِي فَرَأَيْتُهُمْ نَاساً كَمَا كَانَ قَدْ رَأَيْتُهُمْ فَقَالَ اَلْإِمَامُ صلى اَللَّهُ عَلَيْهِ عَنْ قَرِيبٍ يَصِيرُ حَالُهُمْ كَمَا رَأَيْتَ ولُو كُشِفَ الْغِطَاءُ لَمْ ؤاكَلوهُم وَلَم تُشارِبُوهُم وَلَمْ تُجَالِسُوهُمْ ولَمْ تُخَالِطُوهُمْ هَذَا فَضْلُكُمْ عَلَيْهِم.

یحیی بن زكريا الصيقل به امام صادق علیه السّلام عرض کرد: به خدا سوگند ای فرزند رسول الله ، ما (شیعیان) برای خودمان فضیلتی بر دشمنان مان نمی بینیم، آنان برتری مولایمان امیرالمؤمنین و ولایت ایشان را انکار می کنند و من نیز به دلیل انکار و تکذیب ولایت، در کافر بودن آنان تردید ندارم با این حال، آنان نسبت به ما حال بهتری و دارایی های بیشتری و پیراهن و جامه و شمایل نیکوتری دارند. (امام کاظم علیه السّلام) فرمودند: امام صادق علیه السّلام خشمگین شده و فرمودند : می خواهی برتری شما (شیعیان) را نسبت به این آفریده های خوار و سرافکنده، به تو نشان دهم؟ عرض کردم: بله. امام دست مبارک را بر چهره ام کشیدند، سپس فرمودند: به آنان نگاه کن. گوید: نگاه کردم دسته میمون ها، خوک ها، سگان و گرگ هایی را دیدم که بر

ص: 147

درگاه والی بنی امیه در شهر مدینه ایستاده اند. عرض کردم: ای فرزند رسول الله ، به خدا سوگند این امری بسیار شگفت و باورنکردنی است. خدا را، خدا را، مرا به حال گذشته بازگردان که در غیر این صورت،عقلم نابود می شود. گوید : دست مبارک را بر چهره ام کشید در نتیجه آنان را مردمانی دیدم چنان که قبلاً دیده بودم. سپس امام صلّی الله عليه فرمود: به زودی حال آنان، چنان که دیدی خواهد شد و اگر پرده کنار رود، هرگز با آنان هم غذا نشده و نوشیدنی نمی نوشیدید و هم نشین نمی شدید و آنان را در جمع خویش وارد نمی ساختید. برتری شما بر

آنان، این است .(1)

از خلیفه نبود،آنها را ذکر می نمودم .هارون گفت : آن ها را ذکر کن و نترس . گفت : 15 هزار حدیث مسند و 15 هزار حدیث مرسل(1). هارون گفت : شما را خبر دهم به فضیلتی که خودم با چشمانم دیدم : کارگزار ما در دمشق ، در نامه اش به ما خبر داد که در آن جا سخنرانی است که علی را دشنام می دهد، او را احضار نمودم و از او دلیل دشنام دادن به حضرت را پرسیدم . گفت : او را دشنام میدهم چون پدران ما را کشته است . به او گفتم : همه کسانی که آن حضرت کُشت ، به فرمان رسول الله صلّى الله عليه( و آله) و سلّم بوده است. او گفت: باز هم نسبت به او کینه و دشمنی می ورزم.دستور دادم او را یک صد تازیانه بزنند، سپس او را در اتاقی قفل زده قرار داده و حبس نمودم و در فکر فرو رفتم که چگونه او را بکشم . خوابیدم و در خواب دیدم که درهای آسمان باز شدند و رسول الله صلّى الله عليه (و آله) و سلّم با کاسه ای آب که در دست داشتند فرود آمدند و فرمودند :

مَن كَانَ مِن شِيعَةِ عَلِيٍّ فَليَقُم

هر کسی از شیعیان علی است، برخیزد.

40 نفر بر خواستند.آن ها را سیراب فرمود. سپس فرمان داد تا آن خطیب دمشقی را آوردند و حضرت علی او را نگریسته ، فرمودند :

اللَّهُمَّ امسَخهُ

بارالها او را مسخ نما .

پس از آن (بی درنگ) صورتش چون سگ گردید. از خواب بیدار شدم و فرمان

ص: 149

دادم او را بیاورند، در اتاقی را که آن خطیب درونش بود، باز کردند. در آنجا جز سگی نیافتیم که گوش هایش چون گوش انسان بود. به او گفتم : کيفر پروردگارت را چگونه دیدی؟ سرش را پایین انداخت و اشک از چشمانش سرازیر شد.

واقدی گوید : خليفة هارون، فرمان داد آن سگ را بیاورند و او را به ما نشان داد.شافعی گفت: از او دور شوید، ما از فرود آمدن عذاب در امان نیستیم .سپس چون او را به اتاق بردند، صاعقه ای فرود آمد و او را سوزاند.(1)

بلکه ایمان یعنی «محمّدی» شدن، «علوی» شدن، «فاطمی» شدن، «حسنی» شدن، «حسینی» شدن و ... و هرگز ، نهادن نام لعنت شدگان، مسخ شدگان و طردشدگان بر وی سزاوار و مورد رضای الله و آل الله نیست .

ص: 151

ص: 153

نیکوترین کلام، کلام وحی است ، ببینیم کلام وحی ، سگ را در کنار چه کسانی قرار می دهد ؟ تأمل بسیار نیکوست : مقایسه هم نمی شوند، چه رسد به تشبیه ...

النَّاصِبِ وَ هُوَ شَرُّهُمَا إِنَّ اللَّهَ لَم يَخلُق خَلقاً شَرّاً مِنَ الكَلبِ وَإنَّ النَّاصِبَ أهْوَنُ علَى اللَّهِ مِنَ الكَلبِ

از آب چاهی که در آن آب غُساله حمام (عمومی) است خود را شستشو نده، زیرا آب حمامِ زنازاده در آن است و زنازاده تا هفت پشت پاک نمی شود، و آب حمام ناصبی (دشمن آل محمّد صلوات الله عليهم) در آن است و او (یعنی ناصبی) بدتر است. همانا خداوند هیچ آفریده ای بدتر از سگ نیافریده است و به راستی که ناصبی نزد خداوند از سگ نیز پست تر است.(1)

از امام محمّد جواد عليه السّلام درباره این آیه «وُجُوهٌ يَومَئِذٍخَاشِعَةٌ * عَامِلَةُ نَاصِبَةٌ - چهره هایی در آن روز خار و ذلیل هستند* که (در دنیا) کوشیده و خسته شدند (ولی در روز قیامت آنان را سودی نمی بخشد)» پرسیده شد؛ فرمودند:

نَزَلَتْ فِي اَلنُّصَّابِ وَ اَلزَّيْدِيَّةِ وَ اَلْوَاقِفَةُ مِنَ اَلنُّصَّابِ

این آیه درباره گروه های ناصبی و زیدی نازل شده است و واقفیان نیز

در زمره ناصبیان هستند .(2)

ناگفته نماند که واژه «ناصبة» در بیان امام عليه السّلام،به معنای ناصبی و دشمن حضرات اهل بیت علیهم السّلام تفسير شده است .

اخبار به «حدّ استفاضه» رسیده است(1) -چنان چه ما در کتاب خود «الشّهاب الثّاقب في بيان معنى النّاصب» بسط کلام داده ایم - دالّ بر این که مخالفین شیعه ، کافر و ناصبی و مشرک هستند و این که سگ و یهودی از آنان بهتر هستند و این از آن چیزهایی است که جمع اسلام نمی نماید چه رسد به عدالت (یعنی مسلمان نیستند چه رسد به اینکه مسلمانی عادل باشند).

و هم چنین به حدّ استفاضه رسیده است اخباری که گویای این است که آنان از دین حنیف (اسلام) بهره ای ندارند، و آنان جز «دیوارهایی قرار داده شده»(2)نیستند واز دین اسلام جز روی به قبله شدن ، چیزی در دستشان نیست (3).(4)

توضیح: بنابراین کسی که با آل الله عليهم صلوات الله دشمنی کند، از سگ و

ص: 156

یهودی بدتر است ، یعنی سگ و یهودی با هم قرین اند و نه شیعه و سگ و اگر بگوییم : شیعه و سگ، مانند این است که شیعه را قرین یهودی قرار دهیم و بگوییم : شیعه و یهودی !!!...

فرمود: «آنان جز به چهار پایان نمانند بلکه به یقین، گمراه تر هستند»، زیرا چهارپا با روح قوّت و نیرو حمل می کند،با روح شهوت علف

می خورد و با روح بدن حرکت می کند .(1)

بنابراین؛ در کلام الهی،در منطق وحی،کسانی که از روح ایمان بی بهره هستند،به چهار پایان مانند می شوند، کسانی مانند یهودیان و نصرانیان ، کسانی نظیر بنی امیّه لعنهم الله تعالی (2)و نه شیعیان و محبّین اهل بيت عليهم السّلام که براساس کلام وحی : آیات قرآن کریم و احادیث اهل بيت عليهم افضل الصّلوة و السّلام، از روح ایمان و حتی برخی از روح قدسی برخوردار هستند .

(کافر ، بی دین ) که نزد ایشان آمده بود، فرمودند :

«وَ يُحْكِمُ اَللَّهُ آيَاتِهِ »بِأَنْ يَحْمِيَ أَوْلِيَاءَهُ مِنَ الضَّلالِ وَ العُدْوَانِ وَ مُشَايَعَةِ أَهْلِ الْكُفْرِ والطُّغْيَانِ الَّذِينَ لَمْ يَرْضَ اَللَّهُ أَنْ يَجْعَلَهُمْ كَالْأَنْعامِ حَتَّى قَالَ:« بَل هُمْ أَضَلُّ سَبِيلاً »فَافْهَمْ هَذَا وَ اِعْلَمْهُ وَ اِعْمَلْ بِهِ...

«و خداوند، آیات خویش را پایسته می نماید»چنان که اولیاء خویش را از گمراهی و تجاوز نگاه داشته و از همراهی اهل ناسپاسی و سرکشی منع نمود، همان کسانی که خداوند، راضی نشد آنان را مانند چهارپایان قرار دهد تا جایی که فرمود:«بلکه آنان (از چهارپایان نیز)گمراه تر هستند». این مهم را بفهم، بدان و براساس آن عمل کن(1).

حنفی ، مذهب حنفیّه را-که یکی از مذاهب مخالف شیعه است-اختیار کرده بود اما در پی بحث هایی که در حضور سلطان رخ داد، آبروی این مذهب نزد وی رفت و عاقبت به تشویق امیر طر مطار که خود شیعه و از اطرافیان مورد اطمینان سلطان بود، به مذهب شیعه مایل شده ، به نجف اشرف سفر کرد و رشید الدّین بزرگ ترین عالم شیعی مذهب جمال الدّین حسن بن يوسف بن علی بن مطهّر علامه حلّی و فرزندش فخر المحقِّقين را به بغداد احضار کرد.

سلطان دستور داد مجلسی عظیم برای بحث بر پا کردند و از جمیع علماء و فضلاء در آن گرد آوردند.و در آن مجلس امر نمود که قاضي القضاة نظام الدین عبدالملک که افضل علمای حنفی آن عصر بود با علامه حلّی مناظره و مباحثه کند. علامه در آن مجلس با براهین ساطعه و دلائل قاطعه خلافت بلافصل امیر المؤمنين عليه السَّلام پس از رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم را اثبات کرد و غاصبان خلافت را رسوا نمود طوری که برای قاضی، ابداً جای انکار و محلّ ایراد نماند و یارای دفاع نداشت ... سلطان محمّد در برابر کلماتِ سست قاضی و دلایل قوي علامه حلّی ، بدون تأمّل به دین امامیّه وارد شده و بسیاری از امیران او نیز شیعه شدند ....

چون مجلس مناظره پایان یافت ، علامه خطبه بلیغی ایراد کرد و حمد الهی را بر این موهبت به جای آورد و بر او ثنا فرستاد و بر محمّد مصطفی و علی مرتضی و اولاد معصومین ایشان از آل پیامبر صلوات فرستاد . سیّد رکن الدین موصلی که در آن مجلس حضور داشت و از ابتدای مجلس،منتظر فرصتی بود تا شاید علامه در بحث مختصر لغزشی کند و بر او ایراد بگیرد و تا کنون نتوانسته بود، چون

ص: 160

علامه بر محمّد و آل محمد صلوات فرستاد گفت : دلیل بر جواز صلوات بر غیر پیغمبران چیست؟ علامه این آیه را قرائت کرد:

اَلَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إنا إِلَيهِ رَاجِعُونَ أُولَئِكَ عَلَيهِم صَلَواتٌ مّن رَبِّهِم وَرَحْمَةٌ وَ اُولَئِكَ هُمُ المُهتَدونَ

کسانی که چون بر آن ها مصیبتی وارد شود،گویند:«ما از آنِ خدا هستیم و به سوی او باز می گردیم» از جانب پروردگارشان صلوات و

رحمت بر آن هاست و آنان همان ره یافته گان هستند.

سیّد موصلی گفت : مصیبت های علی و اولاد او چه بوده که مستحقّ صلوات باشند؟ علامه برخی از مصیبت های ایشان را یک به یک شمرده و سپس گفت : کدام مصیبت بر آن ها از این بزرگ تر که چون تویی ادّعا می کنی از اولاد آن ها هستم و در عین حال در راه مخالفين آن ها قدم بر می داری و بعضی از منافقین را بر آن ها ترجیح می دهی و چنین می پنداری که کمال در گروه کمی از جُهّال است.حاضرین مجلس از کلام علامه بسیار خشنود شدند و بر سیّد خندیدند و بعضی از حاضرین مجلس بالبداهة این شعر را انشاء کرد:

إِذَالعَلَوِي تَابِعَ نَاصِبيَّاً *** بِمَذَهِبهَ فَمَاهُوَ مِن أَبِيهِ

اگر سید علوی در مذهب خود تابع دشمن آل پیغمبر شود مسلّماً او فرزند پدرش نیست؛

وَكَانَ الكَلَبَ خَيراً مِنَه حقّاً *** لِأَنّ الَّكَلَبَ طَبِعَ أَبِيهِ فِيَهَ(1)

و سگ به حق از او بهتر است زیرا در سگ طبع پدرش موجود است

ص: 161

ص: 163

دهید از اینکه کار آنان (در دنیا) چه بود که خداوند چنین عذاب هایی را برای آنان قرار داده بود؟ پیامبر صلّی الله عليه و آله و سلّم فرمودند:

يَا بِنْتِي... وَ أَمَّا اَلَّتِي كَانَتْ عَلَى صُورَةِ اَلْكَلْبِ وَ اَلنَّارُ تَدْخُلُ فِي دُبُرِهَا وَ تَخْرُجُ مِنْ فِيهَا فَإِنَّهَا كَانَتْ قَيْنَةً نَوَّاحَةً حَاسِدَةً.

دخترم...و آن زنی که به صورت سگ بود و آتش در نشیمن گاه وی داخل و از دهانش خارج می شد ، آوازه خوان و نوحه گر و حسود بود(1).

می بینیم که چنین زن گناه کاری ، در جهنم به هیئت سگ مقرر شده و این اراده پروردگار است که به جهت سنگین نمودن عذاب وخوار نمودن وی صورت گرفته است؛ بنابراین شکل و شمایل سگ، شکل و شمایل گرامی و عزیزی نزد خداوند نیست بلکه تا جایی پست و منفور است که آن را برای چنین گناه و گناهکاری ، قرار داده است .

بله ای ابان،کسانی که بر ابوبکر اعتراض و مخالفت نمودند، 12تن بودند ... سپس سلمان فارسی برخواست و گفت : الله اكبر الله اکبر، به خدا سوگند که من با همین دو گوشم از رسول خدا صلّى الله علیه و آله و سلّم شنیدم - و اگر چنین نباشد دو گوش من کَر باد - که می فرمود:

بَيْنَمَا أَخِي وَ اِبْنُ عَمِّي جَالِسٌ فِي مَسْجِدِي مَعَ نَفَرٍ مِنْ أصْحابِهِ إِذْ تَكْبِسُهُ جَمَاعَةٌ مِنْ كِلابِ أَصْحَابِ النَّارِ يُرِيدُونَ قَتْلَهُ و قَتْلَ مَنْ مَعَهُ فَلَسْتُ أَشُكُّ إِلَّا و أَنَّكُمْ هُم.

«روزی بیاید که برادر و پسر عموی من علی، با جمعی از یارانش در مسجد من نشسته باشد که ناگاه تعدادی از سگان اهل دوزخ بر او یورش آورده و قصد جان او و همراهانش کنند»من شک ندارم شما،هم آنان هستید .

فهَمَّ بِهِ عُمَرُ بْنُ اَلْخَطَّابِ فَوَثَبَ إِلَيْهِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليْهِ السَّلامُ وَ أَخَذَ بِمَجَامِعِ ثَوْبِهِ ثُمَّ جَلَدَ بهِ الأَرْضَ ثُمَّ قَالَ: يَابْن صُهَاكَ اَلْحَبَشِيَّةُ« لَوْلاَ كِتَابٌ مِنَ اَللَّهِ سَبَق»(1) وَ عَهْدٌ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ تَقَدَّمَ لأريك أَيُّنَا أَضْعَفُ نَاصِراً وَ أَقَلُّ عَدَداً.

به دنبال این سخن، عمر بن الخطاب قصد جان وی کرد، در نتیجه مولا امیرالمؤمنین علیه السّلام به او حمله کرده و جلوی لباسش را گرفت و بر زمینش زد، سپس فرمود: ای پسر صُهاک حبشی، اگر امر الهی و پیمان از جانب رسول الله نبود، به یقین هم اکنون به تو نشان داده و می فهماندم که کدام یک از ما دو نفر پشتیبانش ضعیف تر و تعدادش کمتر است .

ص: 166

ثُمَّ اِلْتَفَتَ إِلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ اِنْصَرِفُوا رَحِمَكُمُ اَللَّهُ فَوَ اَللَّهِ لاَ دَخَلْتُ اَلْمَسْجِدَ إِلاَّ كَمَا دَخَلَ أَخَوَايَ مُوسَى وهَارُونَ إِذْ قَالَ لَهُ أَصْحَابُهُ:« فَاذْهَبْ أَنْتَ وَ رَبُّكَ فَقَالاَ إِنَّا هَاهُنَا قَاعِدُونَ»(1)؛

سپس روی به یاران خویش نموده و فرمود:به خانه هایتان بازگردید،خدا رحمتتان کند، که به خدا سوگند هرگز به این مسجد داخل نشدم مگر به همان شیوه که دو برادرم موسی و هارون داخل(آن شهر شدند هنگامی که همراهان او (یعنی حضرت موسی) به او گفتند: «تو و پروردگارت بروید، بجنگید، ما همین جا نشسته، منتظریم»؛

وَ اَللَّهِ لاَ دَخلهُ إِلاَّ لِزِيَارَةِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ أَوْ لِقَضِيَّةٍ أَقْضِيهَا فَإِنَّهُ لاَ يَجُوزُ بِحُجَّةٍ أَقَامَهَا رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ أَنْ يَتْرُكَ اَلنَّاسُ فِي حَيْرَةِ.

به خدا قسم جز برای زیارت رسول الله صلّى الله عليه وآله یا حل کردن مسائل قضایی، به مسجد وارد نشوم، زیرا که به راستی براساس حجتی که رسول خدا صلّی الله علیه و آله آن را بپا داشته است،جایز نیست که مردم در حیرت وانهاده شوند .(2)

در روایت دیگری به نقل از فضل بن شاذان آمده است که مأمون عباسی از امام علىّ بن موسی الرّضا عليهما السّلام درخواست کرد برایش چیزهایی را که

ص: 167

«محض اسلام»(1)است به اختصار بنویسند، حضرت در نامه چنین مرقوم داشتند :

مَحْضِ اَلْإِسْلاَمِ شَهَادَةُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ ... وَ اَلْبَرَاءَةُ مِنَ الَّذِينَ ظَلَمُوا آلَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ هَمُّوا بِإِخْرَاجِهِمْ وَ سَنُّوا ظُلْمَهُمْ وَ غَيَّرُوا سُنَّةَ نَبِيِّهِمْ صَلّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ اَلْبَرَاءَةُ مِنَ اَلنَّاكِثِينَ وَ الْقَاسِطِينَ وَ اَلْمَارِقِينَ اَلَّذِينَ هَتَكُوا حِجَابَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ نَكَثُوا بَيْعَةَ إِمَامِهِمْ وَ أَخْرَجُوا الْمَرْأَةَ وَ حَارَبُوا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السّلام وَ قَتَلُوا الشِّيعة اَلْمُتَّقِينَ رَحْمَةُ اَللَّهِ عَلَيْهِمْ وَاجِبَة.

«محض اسلام» گواهی دادن به این است که خدایی نیست جز الله که یگانه است و شریکی ندارد... و واجب است بیزاری جستن از کسانی که به آل محمّد صلّى الله عليهم ظلم کردند و بر بیرون کردن ایشان(از شهر و دیارشان) همّت گماشتند و ستم کردن به ایشان را سنّت نموده و( با این کار) سنّت پیامبرشان صلّى الله عليه و آله و سلّم را تغییر دادند و نیز واجب است بیزاری جستن از «ناکثین» و «قاسطین» و «مارقین»(2)که حجاب حرمت رسول خدا را هتک نموده و بیعت امامشان را شکستند و آن زن (یعنی عائشه) را (از خانه )خارج نموده ،

ص: 168

پیش انداختند و با امیرالمؤمنین علیه السّلام جنگیدند و شیعیان پرهیزکار رحمة الله عليهم را کشتند.

وَ اَلْبَرَاءَةِ مِنْ نَفْيِ اَلْأَخْيَارِ وَ شَرَّدَهُمْ وَ آوَى اَلطُّرَدَاءَ اَللُّعَنَاءَ وَ جَعَلَ الْأَمْوالَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ وَ اسْتَعْمَلَ السُّفَهَاءَ مِثْلَ مُعَاوِيَةَ وَ عَمْرِو بْنِ اَلْعَاصِ لَعِينَيْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ الْبَرَاءَةُ مِنْ أَشْيَاعِهِمْ وَ اَلَّذِينَ حَارَبُوا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ قَتَلُوا الْأَنْصَارَ وَ الْمُهَاجِرِينَ و أَهْلِ الْفَضْلِ وَ اَلصَّلاَحِ مِنَ اَلسَّابِقِينَ وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أهْل الإِستَيِثارِ.

و نیز واجب است بیزار بودن از کسی که خوبان را دور و پراکنده کرد(1) و بیرون رانده شدگان و لعنت شدگان را پناه داد (2)و اموال (بیت المال مسلمانان )را دست گردان در میان توان گران قرار داد و بی خردان را به کار گرفت مانند معاویه و عمروعاص که پیغمبر صلّی الله علیه و آله و سلّم آنها را لعنت کرد. و واجب است بیزار بودن از پیروان ایشان که با امیرالمؤمنین علیه السّلام جنگیدند و از میان «سابقين»(3)، انصار و مهاجرین و اهل فضل و صلاح را کشتند. و واجب است بیزاری از«اهل استیثار»(4) .

ص: 169

وَ مِنْ أَبِي مُوسَى اَلْأَشْعَرِيِّ وَ أَهْلِ وَلايَتِهِ «الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُم فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُم يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنعا أُولَئِكَ اَلَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ و بِوَلاَيَةِ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ لِقَائِهِ كَفَرُوا بِأَنْ لَقُوا اَللَّهَ بِغَيْرِ إِمَامَتِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلاَ نُقِيمُ لَهُمْ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ وَزْناً»(1) فَهُمْ كِلاَبُ أَهْلِ اَلنَّارِ...

و واجب است بیزاری جستن از ابوموسی اشعری و اهل ولایت او( که مصداق این آیه شریفه هستند : ) «کسانی که تلاش آنان (برای انجام کارهای نیکو)در زندگانی دنیا ضایع گشت،در حالی که می پندارند نیکو عمل می کنند،آنان کسانی هستند که نسبت به نشانه های پروردگارشان کفر ورزیدند و نیز نسبت به ولایت امیرالمؤمنین علیه السّلام و دیدار ایشان، بدین سبب خدا را بدون( اعتقاد به )امامت آن حضرت ملاقات کنند. بدین جهت است که کارهای ایشان تباه شده و در نتیجه روز رستاخیز ترازویی که عمل ها را بدان بسنجند، برایشان اقامه نخواهیم کرد (یعنی اعمال ایشان، قابل ارزش گزاری نیست)» آنان سگ های اهل آتش هستند ... .(2)

فَكُن مِن عَتيقٍ ومِن غُندَرَ *** أبيَّاً بِزِينا ومَنْ نَعَثَلَ

كِلابُ الْجَحِيمِ خَنَازِيرَهَا *** أُعَادِي بَنِي أَحْمَدَ الْمُرْسَل(3)

ص: 170

شنیدند که می فرمودند :

إِنَّ الْخَوَارِجَ مَرَقُوا مِنَ الدّينِ كَمَا يَمْرُقُ السَّهمُ مِنَ الرَّمِيَّةِ وهُمْ يُمْسَخونَ في قُبُورِهِمْ كِلاَباً وَ يُحْشَرُونَ يَوْمَ القِيَامَةِ عَلَى صُوَرِ الكِلابِ وهُم كِلابُ النَّارِ

همانا «خوارج» از دین خارج می شوند چنان چه تیر از کمان خارج می شود و آنان در قبرهای خویش به صورت سگان مسخ گردند و در روز قیامت به صورت های سگان محشور می شوند و آنان سگان آتش

(جهنّم) هستند.(1)

سپس این آیه را تلاوت فرمود :

«وَ كَانَ اَلْكَافِي عَلَى رَبِّهِ ظَهِيراً »(1)وَيْلَكَ أفبأَجْدَادِكُمُ الْجَاهِلِيَّةِ وَ أَوْلادَكُمْ تَفْتَخِرُونَ؟ أَمْ بِقَهْرِكُمْ لَنَا تَصُولُونَ؟

«کافر همیشه علیه پروردگار خویش،پشتیبان خدایان دروغین است»ای وای بر تو، آیا به نیای جاهلیّتتان و فرزندانتان افتخار می کنید؟یا به سبب غلبه بر ما، پرخاش می نمایید؟...(2)

به دستان سگ هایی که در جهنم استقرار یافتند(1)

ص: 175

ای نوف، از غیبت کردن دوری کن که به راستی آن خوراک سگ های

آتش (جهنم) است.(1)

امام حسين عليه السّلام به کسی که نزد حضرت، غیبت شخص دیگری را نمود، فرمودند :

يَا هَذَا كُفَّ عَنِ الغيِبَةِ فَإِنَّها إِدامُ كِلابِ النّارِ

ای فلانی،از غیبت دست بردار که به راستی خوراک سگ های آتش

است.(2)

امام جعفر صادق نیز در ضمن حدیثی از امام زین العابدين عليهما السّلام نقل کردند که آن حضرت در ضمن سخنان خویش خطاب به کسی که غیبت می کرد، فرمودند :

إِيَّاكَ وَ الغَيبَةَ فَإِنَّها إِدامُ كِلابِ النَّارِ

برحذر باش از اینکه غیبت کنی زیرا غیبت، خورش سگان آتش (جهنم) است.(3)

يَلْقَوْنَ مِن ألم أَلِيمِ الْعَذَابِ مَا ظَنُّكَ يَا عَمْرُو بِقَوْمٍ لاَ يُقْضَى عَلَيْهِمْ فَيَمُوتُوا وَ لاَ يُخَفَّفُ عَنْهُمْ مِنْ عَذَابِهَا عِطَاشٍ فِيهَا جِيَاعٌ كَلِيلَةٌ أَبْصَارُهُمْ صُمٌ بُكْمٌ عُمْيٌ مُسْوَدَّةٌ وُجُوهُهُمْ خَاسِئِينَ فِيهَا نَادِمِينَ مَغْضُوبٍ عَلَيْهِمْ فَلاَ يُرْحَمُونَ وَ مِنَ الْعَذَابِ فَلَا يُخَفَّفُ عَنْهُمْ وَ فِي اَلنَّارِ يُسْجَرُونَ وَ مِنَ اَلْحَمِيمِ يَشْرَبُونَ وَ مِنَ الزَّقُّومِ يَأْكُلُونَ وَ بِكَلاَئِبِ النَّارِ يحطمُونَ وَ بِالْمَقَامِعِ يُضْرَبُونَ وَ اَلْمَلاَئِكَةُ الغلاظ اَلشِّدَادُ لاَ يَرْحَمُونَ وَ هُمْ فَهُمْ فِي اَلنَّارِ يُسْحَبُونَ عَلَى وُجُوهِهِمْ وَمَعَ اَلشَّيَاطِينِ يُقَرَّنُونَ وَ فِي الْأَنْكَالِ وَ اَلْأَغْلاَلِ يُصَفَّدُونَ إِنْ دَعَوْا لَمْ يُسْتَجَبْ لَهُمْ وَ إِنْ سَأَلُوا حَاجَةً لَمْ تُقْضَ لَهُمْ هَذِهِ حَالُ مَنْ دَخَلَ اَلنَّار.

همانا اهل آتش (جهنم) در میان آتش - به دلیل دردی که از عذاب بر آنان مستولی می شود - هم چون سگ ها و گرگ ها عوعو می کنند (و زوزه می کشند). ای عمرو! چه می پنداری درباره قومی که مرگ آنان فرا نمی رسد تا بمیرند و از عذاب آنان نیز کاسته نمی شود و در دوزخ تشنه و گرسنه اند، چشم هایشان معیوب ، کر و لال و کور و سیه روی هستند و به خواری در دوزخ رانده شده اند(1) پشیمان اند (اما) مورد خشم اند و به همین جهت مورد رحمت واقع نمی شوند و از عذاب ایشان کاسته نمی شود و در دوزخ گداخته می شوند و از گنداب گرم آن می آشامند و از «زقّوم» می خورند و با چنگال های آتش، خرد و

ص: 178

شکسته می شوند و با گرزهای آتشین آنان را می زنند و فرشتگان سخت گیر و خشن رحم نمی کنند و آنان در دوزخ بر چهره کشیده می شوند و با شیطان ها در یک بند کشیده شده اند و در زنجیر وغل بسته شده اند. اگر دعا کنند برآورده نمی شود و چون چیزی بخواهند، خواسته آنان برآورده نمی شود. این است حال کسی که به دوزخ درافتد .(1)

جابر بن یزید جعفی گوید: امام باقر عليه السّلام فرمودند :

إِذَا أَرَادَ اَللَّهُ قَبْضَ رُوحِ الكَافِرِ...فَإِذا كَانَتْ صَبِيحَةُ القِيامَةِ... ثُمَّ يُجْعَلُ كُلُّ رَجُلٍ مِنهُم فِي ثَلَاثِ تَوَابِيتَ مِنْ حَدِيدٍ مِنَ اَلنَّارِ بَعْضُهَا فِي بَعْضٍ فَلاَ يَسْمَعُ لَهُمْ كَلاَماً أَبَداً إِلَّا أَنَّ لَهُمْ فِيهَا... شَهِيق كَشَهِيقِ الْبِغَالِ وَ زَفِيرٌ مِثْلُ نَهِيقِ اَلْحَمِيرِ و عواء كَعُوَاءِ الكِلابِ«صُمٌ بُكْمٌ عُمْيٌ» فَلَيْسَ لَهُم فِيهَا كَلامٌ إلاَّ أنِينَ...

چون خداوند بخواهد جان کافر را بستاند...چون فریاد بلند روز قیامت، سر داده شود... هر یک نفر از آنان (کافران) را در سه تابوت آهنین از آتش، قرار می دهند که هر یک، در دیگری قرار دارد، بدین ترتیب هرگز سخنی از آنان شنیده نشود جز اینکه در آن... صدایی چون فریاد قاطر و آوای سخت (عرعر)، مانند صدایی که از بینی چهارپا درآید و صدای ناله ای مانند زوزه سگان دارند. «کر و لال و کورند» بنابراین سخنی جز ناله، ندارند .(2)

می کنند که فرمودند : امیرالمؤمنین علیه السّلام به یکی از اصحاب خود به نام «بَراء بن عازب» فرمودند :

كَيفَ وَجَدتَ هَذَا الدِّينَ؟

این دین را چگونه یافتی؟

عرض کرد:ما پیش از آن که از شما پیروی کنیم به منزله یهودیان بودیم، عبادت بر ما سبک بود، ولی آن گاه که از شما پیروی نمودیم و حقیقت های ایمان در دل های ما قرار یافت ، عبادت را در جسدهای خویش سنگین یافتیم . امیرالمؤمنین عليه السّلام فرمودند :

فَمِنْ ثَمَّ يُحْشَرُ اَلنَّاسُ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ فِي صُوَرِ اَلْحَمِيرِ وَ تُحْشَرُونَ فرادِي فُرَادَى يُؤْخَدُ بِكُمْ إِلَى اَلْجِنِّيَّة

به همین سبب است که مردم(یعنی مخالفین شیعه)روز قیامت به صورت خران محشور می شوند ولی شما(که به ولایت ائمّه اطهار معترف هستید) یکی یکی(به هیئت انسان)محشور می شوید و شما را به بهشت می برند.

سپس امام صادق عليه السّلام فرمودند :

مَا بَدَا لَكُمْ مَا مِنْ أَحَدٍ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ إِلاَّ وَهْوَ يَعْوِي عُوَاءَ اَلْبَهَائِمِ أَنِ اِشْهَدُوا لَنَا وَ اِسْتَغْفِرُوا لَنَا !فنعرض عَنْهُمْ فَمَا هُم بعْدَهَا بِمُفْلِحِين.

آن چه خواهید( کارهای نیک و عبادت)انجام دهید(که تنها از شما پذیرفته است)؛ هیچ کس (از غیر شیعیان) نیست مگر این که در روز قیامت چون چهارپایان زوزه می کشد که «به نفع ما شهادت دهید و برایمان طلب آمرزش کنید» ولی ما اهل بیت از آنان روی می گردانیم و

ص: 180

با وجود این وضعیت، در شمار رستگاران نخواهند بود.(1)

شِيعَةُ عَلِيٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ مَنْ لا يَهِرُّ هَريرَ الكَلبِ ولا يَطْمَعُ طَمَعَ الغُرابِ وَلا يَسأَلُ النَّاسَ وإن ماتَ جُوعاً....

ای جابر همانا تنها کسی شیعه علی علیه السّلام است که صدایش از گوشش نمی گذرد (یعنی فریاد نمیزند)...شیعه علی علیه السّلام کسی است که مانند سگ روزه نمی کشد و مانند کلاغ آزمند نیست و از مردم تکدّی نمی کند گرچه از گرسنگی بمیرد....(1)

در حدیث دیگری جابر بن یزید جعفی گوید: خدمت امام محمّد باقر عليه السّلام رسیدم، فرمود:

يَا جابِرُ، لَيسَ مَن انتَحَلَ التَّشَيُّعَ وَ حُبَّنَا أَهْلَ اَلْبَيْتِ بِلِسَانِهِ كَانَ مِنْ شِيعَتِنَا، فَلاَ تَذْهَبَنَّ بِكُمُ اَلْمَذَاهِبُ، فَوَ اَللَّهِ مَا شِيعَتُنَا إِلاَّ مَنِ اِتَّقَى اَللَّهَ وَ أَطَاعَهُ. إنَّ شِيعَتَنا لا يَطْمَعُونَ طَمَعَ الغُرَابِ، وَلاَ يَهِرُّونَ هَرِيرَ الكِلابِ...

ای جابر، چنین نیست که آن کس که ادعا می کند شیعه است و با زبانش ادعای دوستی ما اهل بیت را دارد از شیعیان ما باشد، (فریب نخورید و )به بی راهه نروید که به خدا قسم شیعه ما نیست مگر کسی که از نافرمانی خداوند پروا کند و فرمان بردار او باشد. همانا شیعیان ما

چون کلاغ طمع نمی ورزند و چون سگان زوزه نمی کشند....(2)

امام محمّد باقر عليه السّلام به برخی از شیعیان خود چنین وصیّت فرمودند :

يَا مَعْشَرَ شِيعَتِنَا إِسْمَعُوا وَ اِفْهَمُوا وَصَايَانَا وَ عَهْدَنَا إِلَى أَوْلِيَائِنَا أَصْدَقُوا فِي قَوْلِكُمْ شِيعَتُنَا مَن لا يَهِرُّ هَريرَ الكَلبِ وَلا يَطمَعُ

ص: 182

طَمَعَ الغُرابِ، وَلا يَسأَلُ أحَداً إِلاَّ مِن إِخْوَانِهِ وَ إِنْ مَاتَ جُوعاً .شِيعَتُنَا مَنْ قَالَ بِقَوْلِنَا، و فَارَقَ أَحِبَّتَهُ فِينا ،وَ أدْنَى اَلْبُعَدَاءِ فِي حُبِّنَا ،وَ أَبْعَدَ اَلْقُرَبَاءُ فِي بَعْضِنَا.

ای گروه شیعیان ما (اهل بیت) وصیّت ها و پیمان های ما را که با دوستان و پیروان خویش داریم،بشنوید و بفهمید: در گفتار خود راستگو باشید ... شیعه ما کسی است که چون سگ زوزه نمی کشد و چون کلاغ آزمند نیست و از کسی جز برادران (ایمانی) خویش چیزی طلب نمی کند هر چند که از گرسنگی بمیرد. شیعه ما کسی است که قائل به سخن ما (اهل بیت) باشد و در راه (خشنودی) ما، عزیزانش را ترک گوید و آنان را که با او نسبتی دور دارند، به خاطر محبّت ما (به خود) نزدیک کند و نزدیکان را به خاطر بغضشان نسبت به ما، از خوددور نماید.(1)

سوّمین معصوم امام صادق عليه السّلام هستند که همین تعبیر را بیان نموده اند : مهزم اسدی روایت می کند که امام جعفر صادق عليه السّلام فرمودند :

يَا مِهْزَمُ شِيعَتُنَا مَنْ لاَ يَعْدُو صَوْتُهُ سَمْعَهُ شِيعَتُنَا مَن لا يَهِرُّ هَرِيرَ الكَلبِ وَلا يَطمَعُ طَمَعَ الغُرابِ وَ لا يَسْأَلُ عَدُوَّنا وَ إِنْ مَاتَ جُوعَاً...

ای مهزم، شیعه ما کسی است که صدای او از گوشش فراتر نرود...شیعه ما کسی است که چون سگ زوزه نمی کشد و چون کلاغ طمع نورزد و از دشمن ما چیزی طلب نکند هر چند از گرسنگی بمیرد... .(2)

ص: 183

ابوبصیر گوید: به امام جعفر صادق علیه السّلام عرض کردم:فدایت شوم شیعیانت را برایم توصیف نما. فرمود:

شِيعَتُنَا مَنْ لا يَعْدُو صَوْتُهُ سَمْعَهُ ،وَلا شَحْنَاؤُهُ بَدَنَهُ، وَلا يَطرَحُ كُلَّهُ عَلَى غَيرِهِ ،وَلا يَسْأَلُ غَيْرَ إِخْوَانِهِ وَ لَوْ مَاتَ جُوعاً. شِيعَتُنَا مَنْ لا يَهِرُّ هَرِيرَ الكَلبِ، وَلا يَطْمَعُ طَمَعَ الغُرَابِ....

شیعه ما کسی است که صدایش از گوشش فراتر نمی رود و دشمنی اش از بدنش به دیگری تجاوز نکند و بار خویش را به دوش دیگری نمی اندازد و اگر از گرسنگی هم بمیرد، از غیر برادران دینی اش چیزی نمی خواهد. شیعه ما کسی است که هم چون سگ زوزه نمی کشد و هم چون کلاغ طمع نمی ورزد...(1)

شیخ صدوق به سند خود از مفضّل بن عمرو روایت می کند که امام جعفر صادق عليه السّلام می فرمودند :

أَلاَ إِنَّ شِيعَتَنَا قَدْ أَعَاذَهُمُ اَللَّهُ عَزَّ و جلَّ مِنْ سِت؛ مِنْ أَنْ يَطْمَعُوا طَمَعَ اَلْغُرَابِ،أَوْ يَهِرُّوا هَرِيرَ اَلْكِلاَبِ، أَوْ يُنْكَحُوا فِي أَدْبَارِهِمْ، أَوْ يَلِدُوا مِنَ اَلزِّنَا، أَوْ يُولَدَ لَهُمْ مِنَ اَلزِّنَا أَوْ يَتَصَدَّقُوا عَلَيَّ اَلْأَبْوَابَ

آگاه باشید که به راستی خداوند عزّوجل شیعیان ما را از 6 چیز در پناه خود قرار داده است: این که چون کلاغ، طمع داشته باشند، یا چون سگان پارس کنند، یا ملوط واقع شوند، یا زنازاده باشند، یا فرزندی از زنا داشته باشند یا بر در خانه های مردم گدایی کنند.(2)

ص: 184

در حدیث دیگری امام جعفر صادق علیه السّلام به عبدالله بن جندب فرمودند :

... شِيعَتِنَا لا يَهِرُّونَ هَريرَ الكَلبِ، وَلا يَطْمَعُونَ طَمَعَ الغُرابِ، وَلا يُجاوِرونَ لَنَا عَدُوّاً، وَلا يَسأَلونَ لَنا مُبغِضاً وَ لَو ماتوا جُوعاً...

... شیعیان ما چون سگان زوزه نمی کشند ، چون کلاغ طمع نورزیده و با دشمنان ما مجاورت (و هم راهی) نکنند و هر چند که از گرسنگی

بمیرند از کینه ورزان به ما چیزی نخواهند....(1)

امام جعفر صادق عليه السّلام فرمودند:

... شِيعَتِنَا مَنْ لاَ يَهِرُّ هَرِيرَ الْكُتُبِ وَ لَا يَطْمَعُ طَمَعَ اَلْغُرَابِ وَ لاَ يَسْأَلُ عَدُوَّنَا وَ إِنْ مَاتَ جُوعاً....

شیعه ما کسی است که مانند سگ زوزه نمی کشد و چون کلاغ طمع نمی کند و [از دشمنان ما اهل بیت ]گدایی نمی کند اگرچه از گرسنگی

بمیرد....(2)

حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام به برخی از اصحاب خویش که گفت : شیعیان بسیارند، فرمودند:

أَمَا لَوْ كَمُلَتِ الْعِدَّةُ الْمَوْصُوفَةُ ثَلاثَمِائَةٍ وبَضْعَةَ عَشَرَ كَانَ اَلَّذِي تُرِيدُونَ وَ لَكِنَّ شِيعَتُنَا مَنْ لا يَعْدُو صَوْتُهُ سَمْعَهُ ولا شَحْنَاؤُهُ بَدَنَهُ ... إنَّما شِيعَتُنَا مَنْ لا يَهِرُّ هَرِيرَ الْكَلْبِ وَلا يَطمَعُ طَمَعَ الغُرَابِ وَ لا يَسْأَلِ النَّاسَ بِكَفِّهِ وَ إِنْ مَاتَ جُوعَا....

هرگاه آن عده وصف شده که سیصد و ده و اندی هستند، شمارشان کامل شود، آن چه شما می خواهید (یعنی فرج آل محمّد علیهم السّلام)

ص: 185

صورت خواهد گرفت (چنین نیست که تو گمان می کنی) بلکه شیعه ما کسی است که صدایش از گوشش فراتر نرود و آزارش از جسمش تجاوز نکند...به راستی که شیعه ما تنها کسی است که چون سگ زوزه نمی کشد و چون کلاغ طمع نمی ورزد و با دست خود از مردم تکدّی نمی کند اگرچه از گرسنگی بمیرد ....(1)

ابوبصیر و صفوان جمّال به خدمت حضرت رسیدند و عرضه داشتند:خداوند ما را فدای شما گرداند ، شیعیانتان را به ما بشناسانید. فرمود:

يُعرَفُ شِيَعَتُنَا بِخِصَالٍ شَتّی.

شیعیان ما به چند خصلت شناخته می شوند.

مفضل گوید : عرضه داشتم : به چه چیز شناخته می شوند؟ فرمود:

بِالسَّخَاءِ وَ اَلْبَذَلِ لِلْإِخْوَانِ وَ مُعاوَنَتِهِمْ فِي الْعُسْرِ وَ الْيُسْرِ وَ بِصَلاةِ الْإِحْدي وَ اَلْخَمْسِينَ وَ الْجَهْرِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمانِ الرَّحِيمِ وَ التَّخَتُّمِ فِي الْيَمِينِ وَ تَعفيرِ الجَبِينِ وَ زِيَارَةُ الْأَرْبَعِينَ وَلا يَهِرُّونَ هَرِيرَ الْكَلْبِ وَلا يَطْمَعُونَ طَمَعَ الغُرابِ وَلا يُجاوِرونَ لَنَا عَدُوّاً وَلا يَسأَلونَ لَنا مُبغِضاً وَ إن مأتُوا جُوعاً...

به سخاوت و بخشش (مال) به برادران (ایمانی) و یاری نمودن آنان در سختی و آسانی، برپا داشتن 51 رکعت نماز (واجب و نافله روزانه)، بلند گفتن بسم الله الرّحمان الرّحيم، انگشتر در دست راست کردن ، پیشانی بر خاک نهادن (در نماز)، زیارت اربعین( امام حسین علیه السّلام) و به اینکه مانند سگ زوزه نمی کشند و چونان کلاغ طمع نمی ورزند ودشمن ما را مجاورت (همراهی) ننمایند و هر چند که از

ص: 186

گرسنگی بمیرند ولی از کینه ورزان به ما چیزی نخواهند.... (1)

ص: 187

ص: 189

در این گذار ، بسیار نیکو و بجاست که مختصری یاد شود از خیل عظیم احادیث و روایاتی که از حضرات آل الله عليهم افضل الصّلوة و السّلام به دست ما رسیده است در باب شیعه و محبّ اهل بیت ، خمیر مایه وجود و طینت نورانی ایشان و نیز خلقت پیکر و تصویر آنان . هر چند احادیث گهربار حضرات عصمت عليهم السّلام در طول تاریخ، بسیار مورد دست برد و تغییر و تحریف واقع شده لکن در حال نیز با نگاهی گذرا به برخی از این نصوص ، می توان به گوشه ای از عظمت وجود شیعیان و محبّین ایشان پی برد؛

باشد تا تراث ائمّه اطهار،چراغ فروزنده قرار داده شود بر راه رهروان ایشان ، تا بدانند و بدانیم که

وَلِلَّهِ العِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلمُؤمِنينَ

عزّت از آن خداست و پیامبرش و مؤمنین(1)

تا شیعه و تشیّع را که سرور است و سروری ، بالاترین بدانیم و بنامیم و معرفی کنیم ... و نیرنگ فریب کاران، فریبمان ندهد و مقام پیروان و دوست داران آل الله را به قصد خیالی و واهی خاک ساری آستان اهل بیت ، با جایگاه دشمنان ایشان،

ص: 190

یکی ندانیم و به تمام معنا درک کنیم که اگر معتقد و معترف هستیم بندگی این آستان ، سرورى عالم است ، در بیان نیز چنانش نمایان سازیم، چنان که هست ...

هر چند ذکر همه، در این مختصر نمی گنجد لکن برخی از معتبر ترین این دست متون خواهد آمد. باشد تا با تمسّک به تراث آل الله ،رهرو راه ایشان باشیم،به امید سرمه ای از نگاه زهرایی مولای غریبمان،بر چشمان تار و گریان ما ...

أَبُوهُ اَلنُّورُ وَ أُمُّهُ اَلرَّحْمَةُ وَ إِنَّمَا يَنْظُرُ بِذَالِكَ اَلنُّورِ اَلَّذِي خُلِقَ مِنْهُ

...ای سلیمان همانا خداوند مؤمن را از نور خود آفریده و آنان را در رحمتش فرو برده و پیمان ولایت ما(اهل بیت)را از آنان گرفته است.و همانا مؤمن، برادر پدر و مادری مؤمن است، پدرش نور است و مادرش رحمت،و جز این نیست که به وسیله نوری که از آن آفریده شده ، می نگرد.(1)

به راستی که خداوند، میثاق اهل بیت را از«اعلی علّیّین»گرفت و طینت شیعیان ما را،از ما گرفت بنابراین اگر اهل آسمان و زمین،بکوشند تا (کم ترین) چیزی از آن را دگرگون سازند، هرگز توانش را ندارند(1).

توضیح اینکه کفر، شرک، معصیت و ظلم همگی از ظلمت بوده و از نور تھی هستند اما طینت علّيّين ، نور محض است و هیچ ظلمتی در آن راه ندارد و هرگز به ظلمت تبدیل نمی شود.

امام سجّاد علىّ بن الحسين عليهما السّلام فرمودند :

إِنَّ اَللَّهَ خَلَقَنَا مِين عِلِّيِّينَ وَ خَلَقَ شِيعَتَنَا مِنْ طِينٍ مِنْ أَسْفَلِ ذَلِكَ وَ...

همانا خداوند ما اهل بیت را از علّیّین آفریده است و شیعیان ما را از

سرشتی پایین تر از آن آفریده است و ... .(2)

ابو الحجّاج گوید: امام باقر عليه السّلام به من فرمودند :

يَا أَبا الحَجّاجِ إِنَّ اَللَّهَ خَلَقَ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ مِن طِينَةِ عِلِّيِّينَ وَ خَلَقَ قُلُوبَهُمْ مِنْ طِينَةِ فَوْقِ ذَلِكَ وَ خَلَقَ شِيعَتَنَا مِن طينَةِ دُونَ عِلِّيِّينَ وَ خَلَقَ قُلُوبَهُمْ مِنْ طِينَةِ عِلِّيِّينَ فَقُلُوبُ شِيعَتِنَا مِنْ أَبْدَانِ آلِ مُحَمَّدٍ،....

ای اباالحجّاح، همانا خداوند محمّد و آل محمّد را از سرشت علّیّین آفرید و دل های ایشان را از سرشتی بالاتر از آن آفرید و شیعیان ما را از سرشتی پایین تر از علّیّین آفرید و دل های آنان را از سرشت علّیّین

ص: 193

آفرید، بدین ترتیب دل های شیعیان ما (اهل بیت)، از بدن های آل محمّد است ...(1)

محمّد بن سوقة از امام صادق عليه السّلام روایت می کند که فرمودند:

إِنَّ اللَّهَ خَلَقَنا مِن طينَةِ عِلِّيِّينَ وَ خَلَقَ قُلُوبَنا مِنْ طِينَةِ فَوْقِ عِلِّيِّينَ وَ خَلَقَ شِيعَتَنَا مِنْ طينَةِ أَسفَلَ مِنْ ذَلِكَ وَ خَلَقَ قُلُوبَهُمْ مِنْ طِينَةِ عِلِّيِّينَ فَصَارَتْ قُلُوبُهُمْ تَحِنُّ إِلَيْنا لِأَنَّها مِنَّا....

همانا خداوند ما (اهل بیت) را از سرشت علّیّین آفرید و دل های ما را از سرشتی بالاتر از علّیّین آفرید و شیعیان ما را از سرشتی پایین تر از آن آفرید و دل های ایشان را از سرشت علّیّین آفرید ، این چنین است که

دل هایشان به سوی ما مایل است زیرا از (سرشت) ماست....(2)

الخَلَقَ فِي النَّارِ، بِنَا يُطَاعُ اللَّهُ وَ بِنَا يُعصَى اللَّهُ.

ای مفضّل ، خداوند ما را از نور خود آفرید و شیعیان ما را از ما آفرید و سایر مردم در آتش اند (زیرا) به سبب و وسیله ما خدا اطاعت می شود

و به سبب (سرپیچی از فرمان) ما، از فرمان الهی سرپیچی می شود(1).

هم چنین در ضمن روایت دیگری ، مفضّل بن عمرو گوید : امام جعفر صادق عليه السّلام فرمودند :

وَ نَحْنُ نُورٌ مِنْ نُورِ اَللَّهِ وَ شِيعَتُنَا مَا و سَائِرُ مَنْ خَالَفَنَا مِنَ الْخَلْقِ فَهُوَ فِي النَّار.

و ما (اهل بیت) نوری از نور الله هستیم و شیعیان ما از ما هستند و

سایر آفریدگان که مخالف (ولایت ما) هستند، در آتش اند .(2)

يعقوب بن جعفر از امام کاظم عليه السّلام روایت می کند که فرمودند:

شِيعَتِنَا مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ صلى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ رَسُولُ اَللَّهِ مِنَ اَللَّهِ بِسَبَب

شیعیان ما از ما هستند و ما از رسول خدا هستیم و رسول خدا از

خداست به سبب (و وسیله ای).(3)

مِمَّا خُلِقْنَا مِنهُ .ثُمَّ تَلا قَولَهُ «كَلاَّ إنَّ كِتَابَ الأبْرارِ في عِلِّيِّينَ* ومَا أدرَاكَ ما عِلِّيُّونَ* كِتَابٌ مَرْقُومٌ* يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ»(1)

همانا خدا، ما را از اعلی علّیّین آفرید و دل های شیعیان ما را از آن چه ما را آفریده، آفرید و پیکرهایشان را از (سرشتی در مرتبه ای) پایین از آن آفرید، از این رو دل های شیعیان به سوی ما متوجه است، زیرا از آن چه ما آفریده شده ایم، آفریده شده اند. سپس این آیه را تلاوت فرمود: «هرگز ، کتاب خوبان در علّیّین است *و تو چه دانی علّیّین چیست؟* کتابی است نوشته شده *که مقربان شاهد آن هستند».(2)

امام جعفر صادق عليه السّلام فرمودند:

إِنَّ اَللَّهَ خَلَقَنَا مِنْ عِلِّيِّينَ وَ خَلَقَ أَرواحَنا مِن فَوْقِ ذَلِكَ وَ خَلَقَ أَرْوَاحَ شِيعَتِنَا مِن عِلِّيِّينَ وَ خَلَقَ أَجْسَادَهُمْ مِنْ دُونِ ذَلِكَ فَمِنْ أَجْلِ ذَلِكَ الْقَرابَةُ بَيْنَنَا وبَيْنَهُمْ وَقُلُوبُهُمْ تَحِنُّ إِلَيْنَا

همانا خداوند ما اهل بیت را از علّیّین آفرید و روح ما را از بالاتر از آن آفرید، روح شیعیان ما را از علّیّین آفرید و جسدهای آنان را از سرشتی پایین از آن آفرید؛بنابراین خویشاوندی میان ما و آنان بدان جهت

است و( این چنین است که )دل های آنان، به سوی ما گرایش دارد.(3)

ابوخالد قمّاط گوید : امام جعفر صادق عليه السّلام فرمودند :

ص: 196

إِنَّ اَللَّهَ خَلَقَنَا مِنْ أَعْلَى عِلِّيِّينَ وَ خَلَقَ قُلُوبَ شِيعَتِنَا مِمَّا خَلَقَ مِنْ حَيْثُ خَلَقَنَا وَ خَلَقَ أَبْدانَهُمْ مِن دُونِ ذَلِكَ فَمِن ثَمَّ صَارَتْ قُلُوبُهُمْ تَحِنُّ إِلَيْنا...

همانا خداوند ما اهل بیت را از اعلى علّيّين آفریده است و از آن چه ما را خلق نمود ، دل های شیعیان ما و بدن های آنان را از پایین آن آفرید،

پس بدین جهت است که دل های آنان مشتاق ما می شود ....(1)

امام صادق عليه السّلام به عبدالله بن فضل فرمودند :

يَا عَبْدَاَللَّهِ بْنَ اَلْفَضْلِ إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالى خَلَقَنَا مِنْ نُورِ عَظَمَتِهِ وَ صَنَعَنا بِرَحْمَتِهِ وَ خَلقَ أرواحكُم مِنَّا فَنَحْنُ نَحِنُّ إِلَيْكُمْ وَ أَنْتُمْ تَحِنُّونَ إِلَيْنَا...

ای عبدالله بن فضل،همانا الله تبارک و تعالی ما را از نور عظمت خویش آفرید و ما را به رحمت خویش ساخت و پرداخت و روح شما (شیعیان)را از(سرشت)ما آفرید،بدین روی ما شوق شما داریم و شما مشتاق ما هستید .(2)

ابوحمزه ثمالی گوید:از امام جعفر صادق عليه السّلام شنیدم می فرمودند:

إِنَّ اَللَّهَ خَلَقَنَا مِنْ أَعْلَى عِلِّيِّينَ وَ خَلَقَ قُلُوبَ شِيعِنَا مِمَّا خَلَقَنَا مِنْهُ وَ خَلَقَ أَبْدانَهُمْ مِن دُونِ ذَلِكَ فَقُلُوبُهُمْ تَهْوِي إِلَيْنَا لِأَنَّهَا خُلِقَتْ مِمَّا خُلِقْنَا...

همانا خداوند ما (اهل بیت) را از اعلى علّيّين آفرید و دل های شیعیان ما را آفرید از آن چه ما را خلق نمود و بدن های آنان را از پایین تر از آن

ص: 197

آفرید،بدین روی دل های آنان میل ما می کند زیرا که از آن چه ما آفریده شده ایم، آفریده شده است....(1)

زید شحّام گوید : امام جعفر صادق عليه السّلام فرمودند :

إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَنَا مِنْ نُورٍ مُبْتَدِعٍ مِنْ نُورٍ رَسَخَ ذَلِكَ اَلنُّورُ فِي طِينَةٍ مِنْ أَعْلَى عِلِّيِّينَ وَ خَلَقَ قُلُوبَ شِيعَتِنَا مِمَّا خَلَقَ مِنْهُ أَبْدَانَنَا وَ خَلَقَ أَبْدَانَهُمْ مِنْ طِينَةٍ دُونَ ذَلِكَ فَقُلُوبُهُمْ تَهْوِي إِلَيْنا لِأَنَّهَا خُلِقَتْ مِمَّا خُلِقنا مِنْه...

همانا خداوند تبارک و تعالی ما(اهل بیت)را از نوری بی مانند، از نوری که در طینتی از اعلی علّیّین رسوخ نمود، آفرید و دل های شیعیانمان را از چیزی ایجاد کرد که بدن های ما را از آن آفرید و بدن های آنان را از طینت پایین تر از آن خلق نمود، بدین جهت دل های ایشان به ما مایل می شود زیرا از چیزی آفریده شده که ما آفریده شده ایم....(2)

امام جعفر صادق عليه السّلام فرمود:

إِنَّ اللَّهَ عَزَّوجلَّ خَلَقَنا مِن عِلِّيِّينَ وَ خَلَقَ مُحِبِّينا مِنْ دُونِ مَا خُلَقَنَا مِنْهُ وَ خَلَقَ وَ عَدُوَّنا مِنْ سِجِّينٍ وَ خَلَقَ مُحِبِّيهِمْ مِمَّا خَلَقَهُمْ مِنْهُ فَلِذَلِكَ يَهْوَى إِلَى كُلِّ

همانا خداوند عزوجل ما (اهل بیت) را از «علّيّين» و دوست داران ما را از پایین آن آفرید، دشمنان ما را از «سجّین» و دوستان آن ها را نیز از همان آفرید، بدین جهت است که هر دسته، به خمیره طینت خویش

ص: 198

متمایل است.(1)

شده و از آن جا که با فاضل طینت اهل بیت ، سنخیّت ذاتی دارد، حکم جزء از کل را داشته و برخورد با جزء، حکم برخورد با کل را دارد.

رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم خطاب به مولی الموحّدین امیر المؤمنين على عليه السّلام فرمودند :

يَا عَلِيُّ شِيعَتُكَ هُمُ الْفَائِزُونَ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ فَمَنْ أَهَانَ وَاحِداً مِنْهُمْ فَقَدْ أَهَانَكَ وَ مَنْ أَهَانَكَ فَقَدْ أَهَانَنِي وَ مَنْ أَهانَنِي أَدْخَلَهُ اَللَّهُ نارَ جَهَنَّمَ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ يا عَلِيُّ أَنْتَ مِنِّي وَ أَنَا مِنْكَ رُوحُكَ مِنْ رَوحِي وَ طِينَتُكَ مِنْ طِينَتِي وَ شِيعَتُكَ خُلِقُوا مِن فَاضِلِ طِينَتِنَا فَمَن أَحَبَّهُم فَقَد أَحَبَّنَا ومَنْ أَبْغَضَهُمْ فَقَدْ أَبْغَضَنَا ومَنْ عَادَاهُمْ فَقَدْ عَادَانَا وَ مَنْ دَهِمَ فَقَدْ ودَّنا... يَا عَلِيُّ شِيعَتُكَ شِيعَةُ اَللَّهِ وَ أَنْصارُكَ أَنْصَارُ اَللَّهِ وَ أولياؤُك أَوْلِيَاءُ اَللَّهِ وَ حِزْبُكَ حِزْبُ اَللَّه...

ای علی شیعیان تو، همان رستگاران روز قیامت هستند، بدین جهت هرکس یک تن از ایشان را خوار شمارد، تو را خوار شمرده و هرکس تو را خوار شمارد، مرا خوار شمرده است و هرکس مرا خوار شمارد، خداوند او را در آتش جهنم وارد می کند و بد بازگشتی است. ای علی، تو از من هستی و من از تو هستم،روح تو از روح من است و سرشت تو ازسرشت من است و شیعیان تو از زیادی گِلِ ما آفریده شده اند، بنابراین هرکس آنان را دوست بدارد، ما را دوست داشته و هرکس با آنان کینه ورزی کند، با ما کینه ورزی کرده است و هرکس با آنان دشمنی کند، با ما دشمنی کرده و هرکس به آنان مهر ورزد، به ما مهر ورزیده است .... ای علی، شیعیان تو، شیعیان الله هستند و یاران

ص: 200

تو، انصار الله هستند و پیروان و دوست داران تو، اولیاء الله هستند و

حزب (گروه پیروان و دوستداران) تو، حزب الله است ...(1)

ابن عبّاس گوید: رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم به امیر المؤمنين عليه السّلام فرمودند :

... يَاعِلِيُّ أَنْتَ مِنِّي وَ أَنَا مِنْكَ رُوحُكَ مِنْ رُوحِي وَ طِينَتُكَ مِنْ طِينَتِي وَ شِيعَتُكَ خُلِقُوا مِن فَضْلِ طِينَتِنَا فَمَنْ أَحَبَّهُمْ فَقَدْ أَحَبَّنَا وَ مَنْ أَبْغَضَهُمْ فَقَدْ أَبْغَضَنَا ومَنْ عاداهُم فَقَد عادانا وَ مَن وَدَّهُم فَقَد وَدَّنا...

... ای علی تو از من هستی و من از تو هستم، روح تو از روح من است و گِل تو از گِل من است و شیعیانت از فزونی گِل ما آفریده شدند بنابراین هرکس آنان را دوست بدارد، ما را دوست داشته و هرکس با آنان کینه ورزد، با ما کینه ورزیده و هرکس با آنان دشمنی کند، با ما دشمنی کرده و هرکس به آنان مهر ورزد، نسبت به ما مهر ورزیده

است....(2)

امام جعفر صادق عليه السّلام فرمودند :

شِيعَتُنَا جُزْءٌ مِنَّا خُلِقُوا مِنْ فَضْلِ طِينَتِنَا يَسُوؤُهُمْ مَا يَسُوؤُ نَا و يسرهُم ما يَسُرُّنا فَإِذَا أَرَادَنَا أَحَدٌ فَليَقْصِدْهُمْ فَإِنَّهُمُ اَلَّذِينَ يُوصَلُ مِنْهُ إِلَيْنَا

شیعیان ما جزئی از ما هستند، از زیادی سرشت ما آفریده شده اند،

ص: 201

هرچه آنان را ناراحت کند، ما را ناراحت می کند و آن چه آنان را شاد کند، ما را شادمان می کند، بنابراین هرکس اراده ی (خشنود ساختن ما را) داشته باشد، باید به سوی آنان برود زیرا آنان هستند کسانی که

وسیله (و واسطه) رسیدن به ما اهل بیت هستند.(1)

ابن ابی نجران از امام اباالحسن الرّضا عليه السّلام روایت می کند که فرمودند :

مَن عَادِي شِيعَتِنَا فَقَدْ عَادَانَا ومَنْ وَالاهُمْ فَقَدْ وَالانَا لِأَنَّهُمْ مِنَّا خُلِقُوا مِنْ طِينَتِنا مَن أَحَبَّهُمْ فَهُوَ مِنَّا وَ مَنْ أَبْغَضَهُمْ فَلَيْسَ مِنَّا شِيعَتُنَا يَنْظُرُونَ بِنُورِ اَللَّهِ وَ يَتَقَلَّبُونَ فِي رَحْمَةِ اَللَّهِ وَ يَفُوزُونَ بِكَرَامَةِ اَللَّهِ مَا مِنْ أَحَدٍ مِنْ شِيعَتِنَا يَمْرَضُ إِلاَّ مَرِضْنا لِمَرَضِهِ وَ لا اغتَمَّ إِلاَّ اغْتَمَمْنَا لِغَمِّهِ وَلا يَفْرَحُ إِلاَّ فَرِحْنَا لِفَرَحِهِ ولا يَغيبُ عَنَّا أحَدٌ مِنْ شِيعَتِنَا أَيْنَ كَانَ فِي شَرْقِ الْأَرْضِ أَوْ غَرْبِهَا وَ مَنْ تَرَكَ مِنْ شِيعَتِنَا دَيْناً فَهُوَ عَلَيْنَا وَ مَنْ تَرَكَ مِنْهُمْ مَالًا فَهُوَ لِوَرَثَتِهِ شِيعَتُنَا اَلَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلاةَ وَيُؤتونَ الزَّكاةَ وَ يَحُجُّونَ الْبَيْتَ الْحَرامَ وَ يَصُومُونَ شَهْرَ رَمَضَانَ وَ يُوَالُونَ أَهْلَ اَلْبَيْتِ وَ يَتَبَرَّءُونَ مِنْ أَعْدَائِنَا أُولَئِكَ أَهْلُ اَلْإِيمَانِ وَ التُّقَى وَ أَهْلُ الوَرَعِ وَ التَّقْوَى ومَنْ رَدَّ عَلَيهِ فَقَد رَدَّ عَلَى اللَّهِ وَمَن طَعَنَ عَلَيهِم فَقَد طَعَنَ عَلَى اَللَّهِ لِأَنَّهُمْ عِبَادُ اَللَّهِ حَقّاً وَ أولياؤُهُ صدقاً وَ اَللَّهِ إِنَّ أَحَدَهُمْ لَيَشْفَعُ فِي مِثْلِ رَبِيعَةَ وَ مُضَرَ فيشفعه اَللَّهُ تعالى فيهم لكرامَتهِ على اللّه عزّوجل.

ص: 202

هرکس با شیعیان ما دشمنی کند، با ما دشمنی کرده و هرکس شیعیان ما را دوست بدارد، ما را دوست داشته است، چون آن ها از ما هستند و از سرشت ما آفریده شده اند.هرکس آنان را دوست بدارد، از (دوست داران) ما (اهل بیت) است و هرکس با آن ها دشمنی کند، از(دوست داران )ما نیست. شیعیان ما به نور الهی می نگرند و در رحمت خداوند غوطه ور و به کرامت الهی رستگار هستند. هیچ یک از شیعیان ما بیمار نمی شود مگر این که ما به خاطر بیماری او ، بیمار می شویم و اندوه گین نمی شود مگر اینکه ما به خاطر غم وی ، اندوه ناک می شویم و شادمان نمی شود مگر اینکه ما به خاطر شادی او ، خرسند می شویم. هیچ یک از شیعیان ما، از ما پنهان و غایب نیست، هر کجا که باشد، چه در مشرق و چه در مغرب. هر کدام از آن ها از دنیا برود و از خود قرضی به جا گذارد، ادای آن بر عهده ماست و اگر مالی از خود به جا گذارد، به وارثان او تعلّق دارد. شیعیان ما کسانی هستند که نماز برپا می دارند، زکات می دهند، حجّ خانه خدا را به جا می آورند، ماه رمضان روزه می گیرند، اهل بیت پیامبر را دوست دارند و از دشمنان - ایشان بیزاری می جویند. آن ها اهل ایمان و تقوی و اهل ورع و پرهیزکاری هستند. هرکس (گفتار یا کردار) آن ها را رد کند، به یقین خدا را رد کرده و هرکس آنها را سرزنش نماید، به یقین خدا را سرزنش کرده، زیرا ایشان بندگان حقیقی خداوند و اولیای راستین او هستند. به خدا سوگند، هریک از آن ها در جماعتی مثل قبيله ربیعه و مضر[ که به زیادی نفرات در عرب مشهورند] شفاعت می کند و خداوند شفاعت وی را درباره آن ها می پذیرد و این، به سبب کرامتی است که او در پیشگاه خدا دارد .(1)

ص: 203

بنابراین احترام به شیعه،احترام به اهل بیت است ، و توهین به شیعیان - نعوذ بالله - توهین به اهل بیت عصمت عليهم الصّلاة و السّلام است و هیچ کس حق ندارد به ایشان توهین کند ؛ اگر ما شیعه هستیم نباید چیزی بگوییم یا کاری انجام دهیم که نتیجه آن بی احترامی نسبت به ساحت قدسی اهل بيت عليهم الصّلاة و السّلام باشد و هم چنین است نسبت به شیعیان و محبّين آن حضرات عليهم الصّلوة و السّلام .

با توجه به مضمون این حدیث شریف ، «شیعیان» در خلقت خویش با اهل بیت عصمت عليهم السّلام، ارتباط داشته و خلقت نوری دارند و در این زمینه، هیچ یک از مخلوقات مانند ایشان نیستند (حتی فرشتگان).

ابن عبّاس از امیر المؤمنين عليه السّلام روایت کرده که حضرت فرمودند:

أَتْقُوا فِرَاسَةَ اَلْمُؤْمِنِ فَإِنَّهُ يَنْظُرُ بِنُورِ اللَّهِ

از فراست مؤمن بترسید زیرا او با نور خداوند می نگرد (یعنی بانگاه

خویش، باطن افراد را می شناسد).

عرض کردم:ای امیر مؤمنان چگونه مؤمن با نور خدا می نگرد؟فرمودند :

لِأَنَّا خُلِقْنَا مِنْ نُورِ اَللَّهِ وَ خُلِقَ شِيعَتُنَا مِنْ شُعَاعِ نُورِنَا فَهُمْ أَصْفِيَاءُ أَبْرَارٌ أَطْهَارٌ مُتَوَسِّمُون نُورُهُمْ يُضِيءُ عَلَى مَنْ سِوَاهُمْ كَالْبَدْرِ فِي اَللَّيْلَةِ اَلظَّلْمَاءِ

زیرا ما از نور خدا خلق شده ایم و شیعیان ما از پرتو نور ما آفریده شده اند، آن ها برگزیده و پاک و پاکیزه و مشخص هستند، نور آن ها بر سایرین پرتو افشانی می کند چنان که ماه کامل در شبی تیره و تاریک

پرتو افشانی می کند .(1)

از سیّد بن طاووس رحمه الله نقل شده که در سحرگاهی در سرداب سامرا، از حضرت صاحب الأمر عجّل الله تعالی فرجه الشّریف چنین شنیده است :

اَللَّهُمَّ إِنَّ شِيعَتَنَا خُلِقَتْ مِنْ شُعَاعِ أَنْوَارِنَا وَ بَقِيَّةُ طِينَتِنَا...

الاها، همانا شیعیان ما از پرتو انوار ما و از باقیمانده خميره ما آفریده شده اند ... (2)

ص: 205

كُنَّا أنواراً حَوْلَ اَلْعَرْشِ نُسَبِّحُ اَللَّهَ وَ نُقَدِّسُهُ حَتَّى خَلَقَ اَللَّهُ سُبْحَانَهُ اَلْمَلاَئِكَةَ فَقَالَ لَهُمْ سَبِّحُوا فَقَالُوا يَا رَبَّنَا لاَ عِلْمَ لَنَا فَقَالَ لَنَا سَبِّحُوا فَسَبَّحْنَا فَسَبَّحَتِ المَلائِكَةُ بِتَسْبِيحِنَا أَلاَ إِنَّا خُلِقْنَا مِنْ نُورِ اَللَّهِ وَ خَلَقَ شِيعَتُنَا مِنْ دُونِ ذَلِكَ اَلنُّورِ فَإِذَا كَانَ يَوْمُ اَلْقِيَامَةِ الْتَحقَتِ السُّفْلَى بِالعُليَا

ما انواری بودیم و گرداگرد عرش به تسبیح و تقدیس خدا مشغول بودیم تا این که الله - سبحانه - فرشتگان را آفریده، سپس به آن ها فرمود: تسبیح گویید .عرض کردند:خدایا ما(از چیستی و چگونگی تسبیح) آگاه نیستیم. در نتیجه خداوند به ما (اهل بیت) فرمود: تسبیح گویید. ما نیز تسبیح گفتیم،پس فرشتگان،تسبیح گفتند چنان که ما تسبیح گفتیم.آگاه باش ، ما (اهل بیت) از نور خدا آفریده شده ایم و شیعیان ما، از نوری در مرتبه پایین از آن، آفریده شده اند در نتیجه چون روز قیامت فرا رسد، پایین به بالا می پیوندد.

در این هنگام ، امام بین دو انگشت سبابه و میانی جمع نموده ، فرمود:

کَھَاتَینِ

مانند این دو انگشت .

سپس فرمود:

يَا مُفَضَّلُ ،أَتَدْرِي لِمَ سُمِّيَتِ اَلشِّيعَةُ شِيعَةً ؟يَا مُفَضَّلُ ،شِيعَتُنَا مِنَّا وَ نَحْنُ مِنْ شِيعَتِنَا أَمَا تَرَى هَذِهِ اَلشَّمْسَ أَيْنَ تَبْدُو؟

ای مفضّل،آیا می دانی چرا شیعه،«شیعه»نامیده شده است؟ای مفضّل، (زیرا)شیعیان ما از ما هستند و ما از آن ها هستیم.نمی بینی این خورشید ، از کجا طلوع می کند؟

ص: 207

عرض کردم: از مشرق . فرمود:

إِلَى أَينَ تَعُودُ؟

به کجا باز می گردد؟

عرض کردم : مغرب. فرمود:

هَكَذَا شِیعَتُنا مِنَّا بَدَءُوا وَ إِلَينَا يَعُودُونَ

شیعیان ما نیز چنین اند. از ما آغاز شده اند و به سوی ما باز می گردند (1).

اگر طینت شما چنان چه اخذ شده بود، رها می شد، به یقین ما و شما یک سان می بودیم ولی طینت شما با طینت دشمنان شما ممزوج شد که اگر این مخلوط شدن طينت ها نبود، شما هرگز مرتکب هیچ گناهی نمی شديد.

گوید : عرضه داشتم : فدایت شوم، آیا طینت و نور ما به حال نخست باز می گردد؟ فرمودند :

إِي وَ اَللَّهِ يَا عبْداللَّه أَخْبِرْنِي عَنْ هَذَا اَلشُّعَاعِ اَلزَّاهِرِ مِنَ الْقُرْصِ إِذَا طَلَعَ أَ هُوَ مُتَّصِلٌ بِهِ أَوْ بَائِنٌ مِنْه؟

آری به خدا سوگند . ای بنده خدا، درباره این پرتوی درخشان از قرص خورشید،به من بگو وقتی طلوع می کند آیا به آن(یعنی به قرص خورشید ) پیوسته است یا از آن جداست؟

عرض کردم: فدایت شوم، از قرص خورشید جداست . فرمود:

أَ فَلَيْسَ إِذَا غَابَتِ الشَّمْسُ و سَقَطَ الْقُرْصُ عَادَ إِلَيْهِ فَاتَّصَلَ بِهِ كَمَا بَدَا مِنْه

آیا چنین نیست که چون خورشید پنهان شود و قرص آفتاب سقوط کند (به زیر خط افق برود)،(پرتوی نور)به سویش بازگشته،به آن می پیوندد چنان که (هنگام طلوع) از آن آغاز شده بود؟

عرض کردم: آری . فرمود:

كَذَلِكَ وَ اَللَّهِ شِيعَتُنَا مِنْ نُورِ اَللَّهِ خُلِقُوا وَ إِلَيْهِ يَعُودُونَ وَ اَللَّهِ إِنَّكُمْ لَمُلْحَقُونَ بِنَا يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ وَ إِنَّا لَتَشْفَعُ فنشفع وَ وَ اَللَّهِ إِنَّكُمْ لَتَشْفَعُونَ فتُشفَّعون وَ مَا مِنْ رَجُلٍ مِنْكُمْ إِلَّا و سَتُرْفَعُ لَهُ نارٌ عَن شِمالِهِ وَ جَنَّةٌ عَن يَمينِهِ فَيُدخِلُ أَحِبَّاءَهُ الجَنَّةَ وَ أعْداءَهُ النَّارَ

ص: 209

به خدا سوگند شیعیان ما نیز چنین هستند، از نور خدا آفریده شده اند و به سویش باز می گردند.به خدا سوگند، به یقین شما شیعیان، روز قیامت به ما می پیوندید و به یقین ما شفاعت خواهیم نمود و شفاعت ما پذیرفته می شود و به خدا قسم، شما شفاعت کرده و شفاعت شما مقبول می گردد و هیچ یک از شما نیست مگر آن که از جانب چپ او ، دوزخی و از سمت راست او، بهشتی برپا می گردد که دوستانش را به

بهشت و دشمنانش را به دوزخ داخل می کند(1).

رِيحَ رَوحِه فَلِذَلِكَ اَلْمُؤْمِنُ أَخُو اَلْمُؤْمِنِ لِأَبِيهِ وَ أُمِّهِ فَإِذَا أَصَابَ تِلْكَ الأَرْوَاحَ فِي بَلَدٍ مِنَ البُلْدانِ شَيْءٌ حَزِنَتْ عَلَيْهِ الْأَرْوَاحُ لِأَنَّها مِنْه

ای جابر ، به راستی خداوند مؤمنان را از سرشت بهشت آفریده و از نسیمش در آن ها روان کرده، از این رو مؤمن برادرِ پدر و مادری مؤمن است، چون یک روح مؤمن در شهری غمین شود در ارواح دیگر مؤمنین اثر بخشد، زیرا از او باشند(1).

عبدالغفّار الجاری از امام جعفر صادق علیه السّلام نقل می کند که فرمودند :

إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْمُؤْمِنَ مِنْ طِينَةِ اَلْجَنَّةِ وَ خَلَقَ اَلنَّاصِبَ مِنْ طِينَةِ اَلنَّارِ

همانا خداوند، مؤمن را از «طینت بهشت» و کافر را از «طینت دوزخ»

آفرید.

و فرمود:

إِذَا أَرَادَ اَللَّهُ بِعَبْدٍ خَيْراً طَيَّبَ روحَهُ وَجَسَدَهُ فَلا يَسمَعُ شَيئاً مِنَ اَلْخَيْرِ إِلاَّ عَرَفَهُ وَ لا يَسمَعُ شَيئاً مِنَ المُنْكَرِ إِلاَّ أَنكَرَهُ

چون خداوند نسبت به بنده ای خیری خواهد ، روح و پیکرش را پاک سازد، در نتیجه هیچ خیری نمی شنود جز این که بدان معرفت یابد (و تصدیقش کند)و هیچ بدی و زشتی نمی شنود،جز اینکه آن را انکار کند (بد و زشت انگارد).

و شنیدم که می فرمود:

الطِّينَاتُ ثَلاثَةٌ طِينَةُ الْأَنْبِيَاءِ وَ اَلْمُؤْمِنُ مِنْ تِلْكَ اَلطِّينَةِ إِلاَّ أَنَّ

ص: 211

اَلْأَنْبِيَاءُ هُمْ صَفْوَتُهَا وَ هُمُ الأَصْلُ ولهم فَضْلُهُم وَ المؤمنونَ اَلْفَرْعُ مِنْ طينة [طينٍ ]لازِبٍ كَذلِكَ لا يُفَرِّقُ اللَّهُ بَينَهُم وَبَينَ شيعَتِهِم

طینت ها سه گونه اند:(نخست) طینت پیغمبران، که (طینت) مؤمن نیز از همان طینت است،جز این که پیغمبران، خالص و برگزیده آن طینت هستند و ایشان اصل هستند و برتری خویش را دارند و مؤمنین، فرع هستند، از گِلی ثابت و چسبیده، این چنین است که خداوند میان پیغمبران و پیروانشان جدایی نمی اندازد.

و فرمود:

طِينَةُ اَلنَّاصِبِ مِنْ حَمَإٍ مَسْنُونٍ وَ أَمَّا المُستَضْعَفُونَ فَمِن تُرابٍ لاَ يَتَحَوَّلُ مُؤْمِنٌ عَنْ إِيمَانِهِ وَ لاَ نَاصِبٌ عَنْ نَصْبِهِ وَ لِلَّهِ اَلْمَشِيَّةُ فِيهِمْ جَمِيعاً

(دوّم) طینت ناصبی (دشمن اهل بیت)، از گل سیاه بدبو است. (سوّم) طینت مستضعفین، از خاک است. مؤمن از ایمانش و ناصبی از دشمنی اش بازنگردد و (با این همه)مشیت الهی در امر همگی ایشان، جاری است.(1)

ناگفته نماند که احادیث طینت ،مُشعِر جبر و علّت تامه نیستند و سخن در این زمینه بسیار بوده لكن از بحث ما خارج است و به همین اکتفا می شود که هرگاه تکلیف عرضه شود ، عقل و اختیار و اسباب اختیار نمودن ، در دسترس مکلّف قرار می گیرد تا بتواند بر اساس آن چه اراده می کند ، عمل نماید.

ص: 212

محمّد بن مروان گوید : شنیدم امام صادق عليه السّلام می فرمود:

خَلَقَنا اللَّهُ مِن نُورِ عَظَمَتِهِ ثُمَّ صَوَّرَ خَلْقَنا مِنْ طِينَةٍ مَخْزُونَةٍ مَكْنُونَةٍ مِنْ تَحْتِ اَلْعَشْرِ فَأَسْكَنَ ذَلِكَ اَلنُّورَ فِيهِ فَكُنَّا نَحْنُ خُلِقْنَا نُورَانِيِّينَ لَمْ يُجْعَلْ لِأَحَدٍ فِي مِثْلِ الَّذِي خُلِقْنَا مِنْهُ نَصِيباً وَ خَلَقَ أَرْوَاحَ شِيعَتِنَا مِنْ أَبْدَانِنَا وَ أَبْدَانَهُمْ مِنْ طِينَةٍ مَخْزُونَةٍ مَكْنُونَةٍ أَسْفَلَ مِنْ ذَلِكَ اَلطِّينَةِ وَ لَمْ يجعل اَللَّهُ لِأَحَدٍ فِي مِثْلِ ذَلِكَ اَلَّذِي خلَقَهمْ مِثْهُ نَصِيباً إِلاَّ اَلْأَنْبِيَاءَ وَ اَلْمُرْسَلِينَ فَلِذَلِكَ صِرْنَا ت وَ هَمَّ اَلنَّاسُ وَ صَارَ سَائِرُ اَلنَّاسِ هَجَماً[ هَمَجاً] فِي اَلنَّارِ وَ إِلَى اَلنَّارِ

خداوند (ارواح) ما (اهل بیت) را از نور عظمت خویش آفرید، سپس آفرینش (پیکر) ما را از گِلی در خزانه و پوشیده ، از زیر عرش، صورت گری کرد و آن نور را در آن، جای داد، در نتیجه ما (اهل بیت) پرتو افشان هایی بودیم که (خداوند )برای هیچ کس بهره ای قرار نداد در آن چه ما را از آن آفرید. و ارواح شیعیان ما را از (گِل) بدن های ما آفرید و بدنشان را از گلی در خزانه و پوشیده ، پایین تر از آن گِل آفرید . و خداوند در مانند آن چه ایشان را از آن آفرید، برای هیچ کس جز پیامبران و فرستادگان (الهی) بهره ای قرار نداد، بدین جهت است که ما( اهل بیت) و ایشان (یعنی شیعیان آل الله)،(در صورت و سیرت) مردم شدیم و سایر مردمان، خرمگس هایی شدند که سزاوار دوزخند و

به سوی دوزخ می روند.(1)

فرمود:

مردی خدمت امیرالمؤمنین علیه السّلام آمد و عرض کرد: اگر واقعاً آگاه هستی، مرا از مردم و مردم مانندها و «نسناس» آگاه کن. امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند: ای حسین، پاسخ این مرد را بده . امام حسین علیه السّلام فرمودند:

أَمَّا قَوْلُ أَخْبِرْنِي عَنِ النَّاسِ فَنَحْنُ النَّاسُ وَلِذَلِكَ قَالَ اللَّهُ تَعالى ذِكْرُهُ فِي كِتَابِهِ« ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ اَلنَّاسُ »فَرَسُولُ اَللَّهِ اَلَّذِي أَفَاضَ بِالنَّاسِ وَ أَمَّا قَوْلُكَ أَشْبَاهُ اَلنَّاسِ فَهُمْ شِيعَتُنَا وَ هُمْ مَوَالِينَا وَ هُمْ مِنَّا وَ لِذَلِكَ قَالَ إِبْرَاهِيمُ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ:« فَمَنْ تَبِعِي فَاِنَّهُ مِنِّي» و أَمَّا قَوْلُكَ النَّسناسُ فَهُمُ السَّوَادُ الْأَعْظَمُ وَ أَشَارَ بِيَدِهِ إِلَى جَمَاعَةِ اَلنَّاسِ ثُمَّ قَالَ« إِنْ هُمْ إِلاَّ كَالأَنْعام بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِيلاً»

اما این که گفتی مرا درباره «مردم» آگاه کن (که چه کسانی هستند)، ما (اهل بیت )مردم هستیم و بدین جهت خداوند - تعالى ذكره - در قرآن می فرماید : «ثُمَّ أَفِيضُوا مِن حَيثُ أَفاضَ النّاسُ - سپس از آن جا که «مردم» کوچ میکنند ، کوچ کنید ...» پس رسول الله بود آن کس که مردم را کوچ داد. اما این که گفتی «مردم مانندها»، آنان شیعیان و دوست داران ما هستند که از ما (اهل بیت) هستند و بدان جهت بود که حضرت ابراهیم گفت: «فَمَن تَبِعَني فَإِنَّه مِنّي - هرکس از من پیروی کند، از من است»، امّا این که گفتی «نسناس»، آنان سیاهی بسیار شگفت (یعنی بیشتر مردم )هستند. و با دست خویش به گروه مردم اشاره کرده، سپس فرمود: «إِنَّ هُم إِلَّا كَالأَنعَامِ بَل هُم أَضَلُّ سَبِيلاً

ص: 215

- آنان جز به چهارپایان، مانند نیستند، بلکه گمراه ترند».(1)

شیعه یعنی حامل نورعلى

شیعه یعنی جزء حزب فاطمی

ص: 216

ص: 217

ص: 219

هیچ یک از کارهای خداوند حکیم ، بیهوده نیست بلکه همه از روی حکمت است بنابراین، بایسته است که صورت انسان ، نه تنها برگزیده شده، بلکه برترین صورت باشد . برای بررسی این موضوع نیز باید دستان خویش را به دامان آل الله عليهم صلوات الله گره بزنیم، باشد تا از سر لطف، مرحمت نموده و ما را از تاریکی های گمراهی نجات بخشند.

حمل می کنند، فرشته اوّل در صورت آدمیان است و آن صورت گرامی ترین صورت ها نزد الله است، آن فرشته خدا را می خواند و به درگاه او زاری میکند و برای بنی آدم شفاعت و روزی درخواست می نماید...(1)

این صورتی که خداوند برای وی برگزیده و او را بدین شکل آفریده

است چنان که حضرت آدم را).(1)

محمّد بن مسلم گوید : از امام محمّد باقر عليه السّلام درباره روایتی که مردم روایت می کنند مبنی بر اینکه «خداوند عزّوجل،آدم را به صورت خودش آفريده است» پرسیدم، فرمود:

هِيَ صُورَةٌ مُحْدَثَةٌ مَخْلُوقَةٌ ،اِصْطَفَاهَا اَللَّهُ وَ اِخْتَارَهَا عَلَى سَائِرِ اَلصُّورِ الْمُخْتَلِفَةِ، فَأَضَافَهَا إِلَى نَفْسِهِ كَمَا أَضَافَ اَلْكَعْبَةَ إِلَى نَفْسِهِ وَ اَلرُّوحِ إِلَى تَفْسِيرٍ فَقَالَ :«بَيتِي »وَقَالٌ :«وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي»

(چنین نیست، بلکه شکل و هیئت آدم) صورتی است پدید آمده و آفرید شده که خداوند آن را برگزیده و بر سایر صورت های گوناگون اختیار نموده، سپس آن را به خویش نسبت داد هم چنان که کعبه را به خودش نسبت داد و روح را به خودش نسبت داده و فرمود: «بَيتِيَ - خانه من» و نیز فرمود: «وَ نَفَختُ فِيهِ مِن رُوحِي - از روح خویش، در وی (یعنی آدم) دمیدم» (به این معنا که این اضافه، اضافه تشریفی و به منظور بیان ارزش مندی است نه به این معنا که خداوند صورت

دارد یا خانه دارد یا روح دارد).(2)

توضیح: خداوند تبارک و تعالی مکان ندارد تا خانه داشته باشد و اجزاء ندارد تا روح داشته باشد و قسمتی از آن را به انسان بدهد، بلکه این اضافه ، به جهت

ص: 222

تشريف و تعظیم است چنان که اگر صورت آدمی را به خویش نسبت دهد، به جهت گرامی داشتن آن صورت و شرافت قائل شدن برای آن است و گرنه خداوند صورت ندارد.

همانا خداوند(عزّوجل)ما(اهل بیت)را آفرید و آفرینش ما را نیکو ساخت، و ما را به تصویر کشید و تصویرهای ما را نیکو نمود(1).

توضیح: بنابر این ، صورت انسان ، صورتی اختیار شده از جانب خداوند رحمان برای انسان است در حالی که صورت سگ، برگزیده شده الله تبارک و تعالی نبوده و صورتی شیطانی است .

تَفِسيرُ صِحّة الخِلْقَةِ أَمَّا قَوْلُ الصَّادِقِ عَلَيْهِ السَّلامُ فَإِنَّ مَعْنَاهُ كَمَالُ الْخَلْقِ لِلإِنْسانِ وَ كَمالُ اَلْحَوَاسِّ وَ ثَبَاتُ الْعَقْلِ وَ اَلتَّمْيِيزِ وَ إِطْلاَقِ اَللِّسَانِ بِالنُّطْقِ وَ ذَلِك قَوْلُ اَللَّهِ وَ لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَ حَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَ البَحرِ وَ رَزَقْناهُم مِنَ الطَّيِّباتِ وفَضَّلْنَاهُم عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقَنا تَفْضِيلا»

معنای درستی آفرینش : امّا بیان امام صادق علیه السّلام معنایش کمال آفرینش انسان و كمال حس های او، استواری عقل و قدرت تشخیص نیک و بد و نیز رهایی زبان برای سخن گفتن است و این همان سخن خداوند است( که می فرماید): «و به راستی که فرزندان آدم را گرامی داشتیم و آنان را در خشکی و دریا روان ساختیم و آنان را از پاکی ها روزی داده و بر بسیاری از آفریدگان خویش برتری ویژه ای دادیم».

فَقَدْ أَخْبَرَ عزوجل عَنْ تفضيلهِ بَنِي آدَمَ عَلَى سَائِرِ خَلْقِهِ مِنَ الْبَهائِمِ وَ السِّباعِ وَ دَوَابُّ الْبَحْرِ وَ اَلطَّيْرِ وَ لِ ذِي حَرَكَةٍ تُدْرِكُهُ حَوَاسُّ بَنِي آدَمَ بِتَمْيِيزِ اَلْعَقْلِ وَ اَلنُّطْقِ و ذلك قَوْلهُ «لَقَدْ خَلَقْنَا اَلْإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ» و قوله «يا أَيُّها الإِنْسانُ ما غَرَّكَ بِرَبِّكَ الْكَرِيمِ* الَّذِي خَلَقَكَ فَسَوَّاكَ فَعَدَلَكَ* فِي أَيِّ صُورَةٍ مَا شَاءَ رَكِبَكَ» وَ فِي آيَاتٍ كَثِيرَة

پس به راستی خداوند عزّوجل خبر داد که فرزندان آدم را بر سایر آفریدگانش از چارپایان، درندگان، جانوران دریا، پرندگان و هر جنبنده محسوس، به وسیله نیروی تشخیص عقل و قدرت بیان

ص: 226

امتیاز و فضیلت داده و این همان است که فرمود: «به راستی انسان را در بهترین قوام آفریدیم» و فرموده اش:«ای انسان، چه چیز تو را نسبت به پروردگار بخشنده ات مغرور کرد؟ *کسی که تو را آفرید، سپس پرداخته و به اعتدال در آورد *و به هر صورت که خواست تو را ترکیب نمود» و نیز در آیات بسیار؛

فَأَوَّلُ نِعْمَةِ اللَّهِ عَلَى الإِنْسَانِ صِحَّةَ عَقْلِهِ وتَفْضِيلُهُ عَلَى كَثِيرٍ مِن خَلْقِهِ بِكَمَالِ اَلْعَقْلِ وَ تَمْيِيزِ اَلْبَيانِي وَ ذَلِكَ أَنَّ كُلَّ ذِي حَرَكَةٍ عَلَى بَسِيطِ اَلْأَرْضِ هُوَ قائمٌ بِنَفْسِهِ بِحَوَاسِّهِ مُسْتَكْمِلٌ فِي ذاتِهِ فَفَضْلُ بَنِي آدَمَ بِالنُّطْقِ الَّذِي لَيْسَ فِي غَيْرِهِ مِنَ الخَلقِ المُدْرِكُ بِالْحَوَاسِّ فَمِنْ أَجْلِ النُّطْقِ مَلَّكَ اَللَّهُ اِبْنَ آدَمَ غَيْرَهُ مِنَ اَلْخَلْقِ حَتَّى صَارَ آمِراً نَاهِياً وَ غَيْرُهُ مُسَخَّرٌ لَهُ كَمَا قَالَ اَللَّهُ «كَذَلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اَللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ »وَقَالَ« وَ هُوَ اَلَّذِي سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْكُلُوا مِنْهُ لَحْماً طَرِيًا وَ تَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْيَةً تَلْبَسُونَهَا »وَ قَالَ« وَ الْأَنْعَامُ خَلَقَهَا لَكُمْ فِيهَا دِفْءٌ وَ مَنَافِعُ وَ مِنْهَا تَأْكُلُونَ* وَ لَكُمْ فِيهَا جَمَالٌ حِينَ تُرِيحُونَ وَ حِينَ تَسْرَحُونَ *وتَحْمِلُ أَثْقَالَكُمْ إلى بَلَدٍ لَمْ تَكُونُوا بِالْغِيهِ إِلاَّ بِشِقِّ الأَنْفُسِ»

بنابراین نخستین نعمت خدا بر انسان، سلامت عقل و برتری اوست بر بسیاری از آفریدگان که به سبب کمال عقل و تشخیص بیان است چرا که هر جنبنده ای بر سطح زمین با حواسّ خویش پایدار است و در وجودش به تکامل رسیده، پس خداوند بنی آدم را به نیروی سخن برتری داده که در سایر آفریدگانی که با حواس خود درک می کنند

ص: 227

وجود ندارد، و به سبب همین قدرت بیان است که خداوند فرزند آدم را بر سایر مخلوقات چیره ساخته ، تا جایی که او امر و نهی می کند و سایر مخلوقات، چیره شده او هستند چنان که خداوند می فرماید : «آن چنان برای شما مسخَّر ساخته تا خدای را بر نعمت هدایتش تکبیر گویید». و فرمود: «اوست که دریا را تسخیر کرد تا از آن گوشت تازه خورید و از آن زیوری بیرون آورید که می پوشید».و فرمود:«چارپایان را برایتان آفرید، برای شما در آن ها نتایج و منفعت هایی هست و از آنها می خورید* و برای شما زینتی در آنهاست هنگامی که به چرا می برید و هنگامی که آنها را باز می گردانید *و بارهای شما را به شهری می برند که خود جز با رنج و تعب نمی توانید به آن برسید».

فَمِنْ أَجْلِ ذَلِكَ دَعَا اَللَّهُ اَلْإِنْسَانَ إِلَى اِتِّبَاعِ أَمْرِهِ وَ إِلَيَّ طاعَتُهُ بِتَفضيلِهِ إِيَّاهُ بِاسْتِوَاءِ الْخَلْقِ وَ كَمَالِ اَلنُّطْقِ وَ اَلْمَعْرِفَةِ بَعْدَ أَنْ ملّكهم استطاعةَ مَا كَانَ تَعَبَّدَهُم به بِقوْلهِ «فَاتَّقُوا اَللَّهَ مِمَّا اِسْتَطَعْتُمْ وَ اِسْمَعُوا وَ أَطِيعُوا »وَ قولهِ« لاَ يُكَلِّفُ اَللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا» وَ قَوْلُهُ «لاَ يُكَلِّفُ اَللَّهُ نَفْساً إِلاَّ مَا آتَاهَا »وَ فِي آيَاتٍ كَثِيرَةٍ....

پس بدان جهت خداوند انسان را به پیروی دستور و اطاعتش خوانده است، پس از آن که توان انجام آن چه را بر او واجب نمود، داد، به سبب برتری که به او داده، به آفرینش مستقیم، کمال بیان و شناخت، بدین سخنش: «هر چه توانید از (نافرمانی) خدا پروا کنید، و بشنوید و اطاعت نمایید» و این سخنش: «خداوند هیچ کس را جز به

ص: 228

اندازه گنجایش تکلیف نکند». و این سخنش: «خداوند کسی را جز به آن چه به وی داده، تکلیف ننماید» و آیات بسیار دیگر ....(1)

ص: 229

ص: 231

وقتی خداوند می خواهد از پیروان و دوست داران امیر المؤمنين و اهل بیت صلوات الله عليهم اجمعین یاد کند، آنان را چه می نامد؟ اصلا گروهی این چنین ، با او صافی آن چنان ، مگر می شود نام های ویژه و برگزیده نداشته باشند؟

در آیات قرآن کریم و احادیث درربار ائمّه اطهار علیهم السّلام، نام و صفات پیروان و دوست داران آل الله ، ذکر شده و باید ببینیم کلام وحی، این گروه را به کدامین نام، نام گذاری نموده است .

در قرآن کریم برای این گروه می توان بیش از 110 نام پیدا کرد که در ادامه چهل نام از آن نام ها آورده می شود، البته احادیث جای خود دارند.

دِينِ اَللَّهِ اَلَّذِي نَزَلَ بِهِ جَبْرَئِيلُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ عَلَى مُحَمَّدٍ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم.

(صراط مستقیم) دین خداوند است که جبرئیل علیه السّلام بدان بر

حضرت محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم فرود آمد.

و درباره آیه «صِراطَ الَّذِينَ أَنعَمتَ عَلَيهِم غَيرِ المَغضُوبِ عَلَيهِم وَلَا الضّالّينَ» فرمودند :

شِيعَة عَلَى اَلَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ بِوَلاَيَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ لَمْ تَغْضَبْ عَلَيْهِمْ وَ لَمْ يَضِلُّوا.

(مقصود) شیعیان علی هستند، کسانی که به سبب ولایت علیّ بن ابی طالب عليهما السّلام، به آنان نعمت داده شده است، بر آنان خشم گرفته نشود و گمراه نمی شوند .(1)

از جانب پروردگارشان هستند و به یقین هم آنان هستند رستگاران(1) .

امام جعفر صادق عليه السّلام فرمودند :

اَلْكِتَابِ عَلِيٌ (عَلَيْهِ السَّلاَمُ) لاَ شَكَّ (لاَ رَيْبَ )فِيهِ هُدىً لِلْمُتَّقِينَ قَالَ:( اَلْمُتَّقُونَ شِيعَتُنَا) بَيَانٌ لِشِيعَتِنَا.

«کتاب» على علیه السّلام است که هیچ تردیدی در(حقانیت) او نیست؛ (تعبیر) «متّقون - پرهیزکاران» توصیفی برای شیعیان ما(اهل بیت) است.(2)

یحیی بن ابی القاسم گوید: از امام جعفر صادق عليه السّلام درباره این سخن خدای عزّوجل «اَ لَم ذَلِكَ الكِتَابُ لاَ رَيْبَ فِيهِ هُدىً لِلْمُتَّقِينَ اَلَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ» پرسیدم، فرمود:

الْمُتَّقُونَ شِيعَةُ عَلِيٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ اَلْغَيْبُ فَهُوَ اَلْحُجَّةُ اَلْغَائِبُ...

«متّقون - پرهیزکاران»شیعیان علی علیه السّلام هستندو«غیب»همان حجّت غایب الهی است ....(3)

شیعیان امير المؤمنين علي عليه السلام «المتقون »، هستند

إِنَّ المُتَّقِينَ فِي جَنّاتٍ وَ نَهَرٍ

همانا پرهیزکاران در بهشت ها و نهرها جای دارند.(4)

جابر بن عبد الله انصاری گوید: رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم بر روی شانه امیر المؤمنين عليه السّلام زده و فرمودند :

ص: 234

أَبشِرْ يا عَلِيُّ إِنَّهُ مَن أَحَبَّكَ وَ اِنْتَحَلَ مَحَبَّتَكَ وَ أَقَرَّ بِوَلاَيَتِكَ أَسْكَنَهُ اللَّهُ مَعَنَا- ثمّ تَلا هَذَهِ الآيَة «إِنَّ اَلْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ* فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ».

ای علی،بشارت بده ، به راستی هرکس تو را دوست داشته باشد وادعای دوستی شما را داشته و به ولایت تو اقرار نماید، خداوند او را همراه با ما مسکن می دهد. سپس این آیه را تلاوت فرمود: «إِنَّ اَلْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٌ مُقْتَدِرٌ- به راستی پرهیزکاران در بهشتها و نهرها جای دارند*در منزل گاه«صدق و راستی»،نزد پروردگار عزّت و سلطنت»(1).

شیعیان امير المؤمنين علیّ عليه السّلام «مفلحون»، هستند

وَلَّتْكُنْ مّنْكُم أُمَّةٌ يَدْعُونَ إلى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهَوْنَ عَنِ المُنْكَرِ وَ أُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ

و باید از میان شما گروهی باشند که به سوی خیر دعوت می کنند و به نیکی ها امر می کنند و از زشتی ها باز می دارند و هم آنان هستند

رستگاران .(2)

ابوالجارود از امام باقر عليه السّلام روایت می کند که درباره این آیه فرمودند :

فَهذهِ الآيَةُ لآِلِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيهِم ومَن تابَعَهُم يَدْعُونَ إلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ ويَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ.

این آیه برای آل محمد صلوات الله عليهم و کسانی است که از ایشان پیروی کردند که به سوی نیکویی فرا می خوانند و به کارهای نیک

ص: 235

دستور می دهند و از کارهای ناپسند باز می دارند.(1)

همانا مَثل ما اهل بیت در میان شما، چون غار برای اصحاب کهف است و چون «باب حطّه» (برای بنی اسرائیل )است و همان درگاه «سلم - صلح و آشتی» است، بنابراین «اُدخُلُوا فِي السِّلمِ كَافَّةً - همگی به «سلم» در آیید».(1)

زراره و حمران و محمّد بن مسلم گویند : از امام باقر و امام صادق عليهما السّلام درباره این آیه پرسیدیم، فرمودند:

أُمِروُا بِمَعرِفَتِنا.

(مؤمنان در این آیه کریمه)به کسب معرفت ما(اهل بیت)مأمور شده اند .(2)

ابوبصیر گوید: شنیدم امام صادق عليه السّلام (این آیه کریمه را تلاوت نموده )، فرمود:

أَتَدرِي مَا السِّلمُ؟

آیا میدانی «سِلم» چیست؟

گوید : عرض کردم: شما آگاه تر هستید . فرمود:

وَلَايَةُ عَلِيٍّ وَ الأَئِمَّةِ الأَوصِياءِ مِن بَعدِهِ.

(سِلم) ولایت حضرت علی و امامان جانشین پس از ایشان هستند .

وَخُطُواتُ الشَّيطانِ وَ اللَّهِ وَلايَةُ فُلانٍ وَ فُلانٍ.

فرمود: و به خدا سوگند «گامهای شیطان»، ولایت فلانی و فلانی(3)

ص: 237

است.(1)

ابوشبرمه گوید: من و ابو حنیفه بر جعفر بن محمّد عليه السّلام داخل شدیم که مردی درباره آیه «يَا أَيُّهَا اَلَّذِينَ آمَنُوا اُدْخُلُوا فِي اَلسِّلْمِ كَافَّةً» از حضرت پرسید ، فرمود:

اَلسِّلْمُ وَ اَللَّهِ وَلاَيَةُ عَلِيِّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ مَنْ دَخَلَ فِیهَا سَلِمَ.

به خدا سوگند «سِلم» ولایت علی بن ابی طالب است که هرکس بدان

در آید، نجات یابد.

عرض کرد:و(مقصود)این آیه«وَ لَاتَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيطانِ چیست؟ فرمود:

يَعنِيَ مَن فَارَقَ عَلِيّاً.

یعنی آن که از علی جدا شود (در پی گام های شیطان رفته است).(2)

محمّد بن ابراهیم گوید:شنیدم امام جعفر صادق عليه السّلام می فرمود:

«ادْخُلُوا فِي اَلسِّلْمِ كَافَّةً »فِي وَلاَيَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ( عَلَيْهِ السَّلاَمُ )«وَ لاَ تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ »قَالَ: لاَ تَتَّبِعُوا غَيْرَهُ.

«همگی به سلم در آیید» یعنی (همگی) در ولایت علیّ بن ابی طالب عليه السّلام در آیید. «و در پی گام های شیطان نروید» (یعنی) جز از امیر المؤمنین علی علیه السّلام پیروی نکنید .(3)

سستی نکنید و اندوه گین نباشید در حالی که شما برتران هستید اگر ایمان داشته باشید .(1)

فَلاَ تَهِنُوا وَ تَدْعُوا إِلَى اَلسَّلْمِ وَ أَنْتُمُ اَلْأَعْلَوْنَ وَ اَللَّهُ مَعَكُمْ وَ لَنْ يَتْرَكُمْ أَعْمَالَكُمْ

سستی نکنید و(کافران)را به سازش فرانخوانید در حالی که شما برتران هستید و خدا با شماست و کارهای شما را نمی کاهد .(2)

عبارت«وَ أَنتُم الأَعلَونُ»در این آیه کریمه به معنای کسانی است که به سبب و وسیله حجّت الهی، چیره و یاری شده و پیروز می شوند و غلبه می یابند .(3)

جانب خداست» (1)«وَ مَا عِندَ اللَّهِ خَيرٌ لِلأَبرَارِ - و آن چه نزد خداوند است برای نیکان بهتر است»به امیر المؤمنين عليه السّلام فرمودند :

أَنتَ الثَّوابُ وَ أَنصَارُكَ [أَصحَابُکَ] الأَبرارُ.

مقصود از «ثواب» تو هستی و «ابرار - نیکان» یاران تو هستند .(2)

«اعراف» ما اهل بیت هستیم که یارانمان را از روی چهره هایشان می شناسیم و «اعراف» ما هستیم که خداوند جز به سبب و وسیله معرفت (نسبت به فضیلت و جای گاه)ما شناخته نمی شود و«اعراف»ما هستیم که در روز قیامت میان بهشت و دوزخ می ایستیم، بدین رو وارد بهشت نمی شود مگر آن کس که ما را(به عنوان امامان خویش) بشناسد و ما وی را(به عنوان شیعه) بشناسیم و وارد آتش نمی شود جز آن کس که (امامت) ما را انکار کند و ما (شیعه بودن) وی را انکار کنیم .

وَ ذَلِكَ بِأَنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَوْ شَاءَ لَعَرَفَ اَلنَّاسَ حَتَّى يَعْرِفُوهُ وَ يُوَحِّدُوهُ وَ يَأْتُوهُ مِنْ بَابِهِ وَ لَكِنْ جَعَلَنَا أَبْوابَهُ وصْرَاطَهُ وَ سَبِيلَهُ وَ بَابَهُ اَلَّذِي يُؤْتِي مِنْهُ.

و این بدان جهت است که خداوند تبارک و تعالی اگر می خواست، قطعاً به مردم معرفت می داد تا او را بشناسند و یگانه بشمرند و (بدون واسطه)از ورودگاه او نزدش بیایند ولی ما(اهل بیت)را ورودگاه های (رضا و قرب) خویش و راه و مسیر خویش و آن ورودگاهی قرار داد که بدان او را می آیند.(1)

سعد بن طریف از امام باقر عليه السّلام روایت کرده،گوید:از آن حضرت درباره این آیه «وَ عَلَى الأَعرَافِ رِجالٌ يَعرِفُونَ كُلًّا بِسيِماهُم»پرسیدم، فرمود:

يا سَعدُ آلُ مُحَمَّدٍ لا يَدخُلُ الجَنَّةَ إِلاَّ مَنْ عَرَفَهُمْ وَ عَرَفُوهُ ولا يَدْخُلُ النَّارَ إِلاَّ مَنْ أَنْكَرَهُمْ وَ أَنْكَرُوهُ وَ أَعْرَافٌ لاَ يُعْرَفُ اَللَّهُ إِلاَّ بِسَبِيلِ مَعرِفَتِهِم.

ص: 241

ای سعد(اعراف) آل محمّد هستند که وارد بهشت نمی شود مگر آن کس که آنان را(به عنوان امام)بشناسد و (آنان) او را(به عنوان شیعه خویش) بشناسند و وارد آتش نمی شود مگر کسی که (امامت) ایشان را انکار کند و (شیعه بودن) وی را انکار کنند. و «اعراف» هستند که خدا جز به سبب و وسیله معرفت ایشان، شناخته نشود(1).

امام صادق عليه السّلام فرمودند :

كُلُّ أُمَّةٍ يُحَاسِبُهَا إِمَامُ زَمَانِهَا وَ يَعْرِفُ الأَئِمَّةُ أَوْلِيَاءَهُمْ و أَعْدَاءَهُمْ بِسِيمَاهُمْ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَى «وَ عَلَى اَلْأَعْرَافِ رِجَالٌ» وَ هُمُ اَلْأَئِمَّةُ« يَعْرِفُونَ كُلاً بِسيماهُم» فَيُعْطُونَ أَوْلِيَاءَهُمْ كِتَابَهُمْ بِيَمِينِهِم فَيَمُرُّونَ إِلَى الْجَنَّةِ بِلاَ حِسَابٍ وَ يُعْطُونَ أَعْدَاءَهُمْ كِتَابَهُمْ بِشِمَالِهِمْ فَيَمُرُّونَ إِلَى اَلنَّارِ بِلَاَ حِسَاب.

هر امّتی را امام زمانش حسابرسی می کند و امامان نیز دوستان و دشمنان خویش را از چهره هایشان می شناسند و این همان سخن خدای تعالی است «مردانی بر فراز هستند» آنان امامان هستند« که همه را از چهره هایشان می شناسند»؛ نامه اعمال دوستدارانِ خود را به دستان راست آنان می دهند، در نتیجه آنان بدون حساب رسی به سوی بهشت می روند و نامه اعمال دشمنانشان را به دستان چپ آنان می دهند، در نتیجه آنان بدون حساب رسی به سوی آتش می روند .(2)

و از کسانی که آفریدیم گروهی هستند که به حق هدایت می کنند و

بدان حکم و دادگری می نمایند .(1)

از امیر المؤمنين عليه السّلام روایت شده که فرمودند:

تَفْتَرِقُ هَذِهِ اَلْأُمَّةُ عَلَى ثَلاَثٍ وسَبْعِينَ فِرْقَةً اثْنَتَانِ وَ سَبْعُونَ فِرْقَةً فِي النَّارِ وَ وَاحِدَةٌ فِي اَلْجَنَّةِ وَ هُمُ اَلَّذِينَ قَالَ اَللَّهُ تَعَالى:« وَ مِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ يَعْدِلُونَ» وَ هُمْ أَنَا وَ شِيعَتِي.

این امّت (یعنی امت اسلام) 73 گروه می شوند که 72 [گروه ]در آتش هستند و یکی در بهشت است و آنان کسانی هستند که خداوند تعالی می فرماید: «و از کسانی که آفریدیم گروهی هستند که به حق هدایت می کنند و بدان حکم و دادگری می نمایند»و آنان من و شیعیانم هستیم .(2)

ابوالجارود از امام باقر عليه السّلام روایت می کند که در تفسیر این آیه فرمودند:

هَذِهِ لِآلِ مُحَمَّدٍ خَاصَّةً وَ أَتبَاعِهِم.

این آیه، تنها برای آل محمّد و پیروان ایشان است.(3)

شیعیان امير المؤمنين عليّ عليه السّلام «المهتدون»، هستند

وَإِنّي لَغَفّارٌ لِمَن تَابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهتَدى

ص: 243

و به راستی که من بسیار آمرزنده هستم برای کسی که توبه کرده و

ایمان آورد، شایسته عمل نمود و سپس هدایت شد.(1)

امام باقر عليه السّلام درباره این آیه فرمودند :

[قَدْ أُخْبِرُكَ ]أَنَّ التَّوْبَةَ وَ اَلْإِيمَانَ وَ اَلْعَمَلَ اَلصَّالِحَ لاَ يَقْبَلُ[لاَ قِبَلَهُ -لاَ يَقْبَلُهَا] إِلاَّ بالإهتداء [وَ]أَمَّا اَلتَّوْبَةُ فِي اَلشِّرْكِ بِاللَّهِ وَ أَمَّا الإِيمانُ فَهُوَ اَلتَّوْحِيدُ لِلَّهِ وَ أَمَّا اَلْعَمَلُ اَلصَّالِحُ فَهُوَ أَدَاءُ اَلْفَرَائِضِ وَ أَمَّا اَلْإِهْتِدَاءُ فَبِوُلاَةِ اَلْأَمْرِ وَ نَحْنُ هُمْ.

[همانا خداوند تو را آگاه نموده است ]که توبه و ایمان و کار نیک، جز با هدایت شدن، پذیرفته نمی شود. «توبه» از شریک قرار دادن برای خداوند، «ایمان» که یگانه دانستن خداوند است، «کار نیک» که همان انجام واجبات است و امّا «هدایت شدن» به والیان امر است که ما

اهل بیت هم آنان هستیم .(2)

حارث بن يحيی در باره این آیه «وَ إِنّي لَغَفّارٌ لِمَن تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صَالِحاً ثُمَ اهتَدی»از امام باقر عليه السّلام روایت می کند که فرمودند :

ألاّ تَرى كَيفَ اشتَرَطَ وَ لَمْ يَنْفَعْهُ التَّوْبَةُ والإيمانُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحِ حَتَّى اُهْتُدِيَ؟ وَ اَللَّهِ لَوْ جَهَدَ أَن يَعمَلَ بِعَمَلٍ مَا قُبِلَ مِنْهُ حَتَّى يَهْتَدِي.

آیا نمی بینی که چگونه خداوند الزام قرار داده و توبه و ایمان و انجام کارهای نیکو، سودی برای شخص ندارد تا زمانی که هدایت شود؟به خدا سوگند اگر شخص در انجام کاری بکوشد، از او پذیرفته نمی شود

ص: 244

مگر اینکه هدایت شود .

(راوی گوید)عرض کردم:فدایت شوم،به سوی چه کسی (هدایت شود)؟ فرمود:

إِلَینَا

به سوی ما اهل بیت.(1)

امام باقر عليه السّلام در حدیث دیگری فرمودند :

قالَ اللَّهُ تَعالى في كِتابِهِ« وَ إِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَنْ تَابَ وآمَنَ وعَمِلَ صَالِحاً ثُمَّ اهْتَدَى »قَالَ: وَاللَّهِ لَوْ أَنَّهُ تَابَ وَ آمَنَ و عَمِلَ صَالِحاً وَلَم يَهْتَدِ إِلَى وَلايَتِنَا وَ مَوَدَّتِنا وَ يَعرِف فَضْلَنَا ما أَغْنَى عَنْهُ ذَلِكَ شَيئاً.

خداوند تعالی در کتاب خویش می فرماید: «وَ إِنّي لَغَفّارٌ لِمَن تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صَالِحاً ثُمَّ اهتَدِىَ - و به راستی که من بسیار آمرزنده هستم برای کسی که توبه کرده و ایمان آورد،شایسته عمل نمود و سپس هدایت شد»، به خدا سوگند اگر شخص توبه کند و ایمان بیاورد و کار نیکو انجام دهد ولی به پیروی و دوستی ما اهل بیت هدایت نشود و برتری ما را نشناسد، آن (توبه و ایمان و عمل صالح)هیچ سودی برایش ندارد.(2)

يعقوب بن شعيب گوید : از امام صادق عليه السّلام درباره این کلام خداوند تبارک و تعالی پرسیدم، فرمود:

وَمَن تَابَ مِن ظُلمٍ وَ آمَنَ مِن كُفرٍ وَ عَمِلَ صَالِحاً ثُمَ اَهتَدِى إِلَى وَلَايَتِنا.

و آن کس که از «ستم کردن» توبه کند و از کفر به سوی ایمان روی

ص: 245

آورد و کار نیک انجام دهد، سپس به ولایت ما هدایت شود.[سپس با دست به سینه مبارک خویش اشاره فرمودند].(1)

يَبْعَثُ وَلِيَّنا مُشْرِقاً وَجْهُهُ مُنِيراً بُرْهَانُهُ ظَاهِرَةً عِنْدَ اَللَّهِ حُجَّتُهُ...

... نور، على علیه السّلام است که خداوند آن کس را که دوست داشته باشد به ولایت ما اهل بیت هدایت میکند و سزاوار است که خداوند دوست دار و پیرو ما را در حالی که چهره اش درخشنده و دلیلش روشن و حجّتش نزد خداوند آشکار است، محشور فرماید ....(1)

عَلَيْهِ بِإِمْرَةِ اَلْمُؤْمِنِينَ أُولَئِكَ هُمُ اَلْفَائِزُونَ فِي جَنَّاتِ اَلنَّعِيمِ.

ای گروه مردم، سبقت گیرندگان کسانی هستند که به سوی بیعت با او (یعنی امیرالمؤمنین علیه السّلام) و پیروی پیوسته اش و سلام به وی به عنوان «امیرالمؤمنین»(از یک دیگر)سبقت می گیرند، هم آنان«فائزون - رستگاران» در بهشت های نعمت هستند .(1)

بنابراین مؤمنانی که هجرت کردند، شیعیان مولا امیرالمؤمنین هستند یعنی از «جهل» به «علم»، از «معصیت» به «طاعت»، از «کفر» به «اسلام»، از «شرک» به «ایمان» هجرت کردند و در راه خدا، با جان و مال خویش جهاد نمودند و همه این نعمت های الهی ، از آن ایشان است.

پیروی از ایشان محقّق می شود.(1)

دامَتّ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ إِلاَّ مَا شَاءَ رَبُّكَ إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٌ لِمَا يُرِيدُ* وَ أَمَّا اَلَّذِينَ سُعِدُوا فِي اَلْجَنَّةِ خَالِدِينَ فِيهَا مادامت اَلسَّمَاوَاتُ وَ اَلْأَرْضُ إِلاَّ مَا شَاءَ رَبُّكَ عَطَاءً غَيْرَ مَجْذُوذ

روزی می آید که هیچ کس جز به اجازه او،سخن نمی گوید، پس(بعضی) از آنان شقاوتمند و( برخی) رستگار هستند* اما آنان که شقاوت مند شدند در آتش اند،(از شدت عذاب) صدایی سخت و ناله ای زار دارند* تا آسمان ها و زمین برپاست،در آن جا جاودان اند جز آن چه پروردگارت بخواهد، پروردگارت آن چه خواهد، انجام دهد * و اما آنان که رستگار شدند، در آن جا جاودان اند تا آسمان ها و زمین برپاست، جز آن چه پروردگارت بخواهد، بخششی است که قطعنمی شود.(1)

مسعدة بن صدقه روایت می کند که امام جعفر صادق عليه السّلام در حدیثی به نقل از پدر گرامی خویش در وصف اهل بهشت ، فرمودند :

مَن دَخَلَ فِي ولاية آلِ مُحَمَّدٍ دَخَلَ الْجَنَّةَ وَ مَن دَخَلَ فِي وِلايَةِ عَدُوِّهِم دَخَلَ النَّارَ وهَذَا اَلَّذِي عَنَى اللَّهُ مِنَ اَلإِسْتثْناءِ فِي اَلْخُرُوجِ مِنَ اَلْجَنَّةِ وَ اَلنَّارِ وَ اَلدُّخُول.

هرکس به ولایت آل محمد در آید، وارد بهشت شده و هرکس به ولایت دشمنان ایشان در آید، وارد آتش(دوزخ)شده است. و این است منظور خداوند از استثناء درباره بیرون آمدن از بهشت و دوزخ و وارد شدن به آن .(2)

ص: 250

یادکننده خداوند، خدا و پیامبرش و اهل بیت مرا دوست می دارد،(در این دوستی) راستگو است و دروغ گو نیست و مؤمنانی که می بیند و نمی بیند، همه را دوست می دارد. آگاه باشید که به سبب و وسیله یادِ - خداست که به یکدیگر محبّت می کنند.(1)

رجال حدیث به سند متّصل از ابن عباس نقل کرده اند که گفت : رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلّم پس از تلاوت این آیه فرمود:

أَتَدرِي يَابنَ أُمُّ سُلَيمٍ مِن هُم؟

ای فرزند امّ سلیم ، آیا می دانی آنان، چه کسانی هستند؟

گوید : عرض کردم: آنان چه کسانی هستند یارسول الله ؟ فرمود:

نَحنُ أَهلَ البَيتِ وَ شِيَعَتُنَا.

(آنان) ما اهل بیت و شیعیان ما هستیم.(2)

انس بن مالک گوید : رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم این آیه را تلاوت کرد و فرمود:

یَابنَ أُمَّ سُلَیمٍ تَرِى فِيمَن أُنزِلَت هَذِهِ الآيَةُ؟ فِينَا وَ فِي شِيعَتُنَا.

ای فرزند امّ سلیم، فکر می کنی این آیه درباره چه کسی نازل شده است؟ درباره ما و شیعیان ما (نازل شده است ).

گوید : عرض کردم: هرکس ادّعای مسلمانی داشته باشد، از شیعیان شما نیست؟ فرمود:

نَعَمْ تُبَاعِدُهُمْ مِنَ الْإِسْلَامِ عَدَاوَتَهُمْ لِأَهْلِ بَيْتِي وَ تُقَرِّبُهُمْ مِنَ اَلْيَهُودِيَّةِ وَ اَلنَّصْرَانِيَّة

ص: 252

بله، دشمنی آنان با اهل بیت من موجب دوری آنان از اسلام و نزدیکی به یهودیت و نصرانیّت است.(1)

... مردم 3 گروه هستند: گروهی که به سبب نور ما اهل بیت ، روشن هستند و گروهی که به سبب ما (روزی) می خورند و گروهی که به سبب ما هدایت می شوند و از امر(امامت ما)پیروی می کنند،آنان اندک ترین گروه هستند، آنان شیعیان، افراد پاک دامن، حکم کنندگان به حق، دانایان فرزانه و پارسایان بخشنده هستند،شجره طوبی و بازگشت نیکو، از آنِ آنان است.(1)

امام جعفر صادق عليه السّلام فرمودند :

طُوبَى شَجَرَةٌ فِي اَلْجَنَّةِ فِي دَارِ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ و لَيْسَ أَحَدٌ مِنْ شِيعَتِهِ إِلاَّ وَ فِي دَارٍ و غُصْنٍ مِنْ أَغْصانِهَا وَ وَرَقَةٌ مِن أَوْراقِها يَسْتَظِلُّ تَحْتَهَا أُمَّةٌ مِنَ الأُمَمِ.

«طوبی» درختی در بهشت است در خانه امیرالمؤمنین علیه السّلام، و هیچ یک از شیعیان ایشان نیست مگر اینکه در خانه او ، شاخه ای از شاخه های آن و برگی از برگ های آن وجود دارد که گروهی از میان همه امّت ها، زیر آن سایه می گیرند .(2) (3)

ثابِتٌ وَفَرعُهَا فِي السَّمَاءِ

آیا ندیدی که خداوند«کلمه طیّبه- سخنی پاکیزه»را چگونه مثال زد: مانند درخت پاکی است که ریشه اش برقرار است و شاخه اش در آسمان قرار دارد.(1)

براساس روایات صحیح و متواتر اهل بیت اطهار علیهم السّلام،«شجره طیّبه» مَثَلی است که خداوند تبارک و تعالی برای وجود گرامی اهل بیت صلوات الله عليهم اجمعين و شیعیان ایشان آورده است ... باشد تا مَثَل الهی را بیاموزیم و آموزش دهیم.

رسول الله صلّى الله عليه و آله فرمود:

قَالَ لِي رَبِّي لَيْلَةَ أُسْرِيَ بِي :... يَا مُحَمَّدُ أَنْتَ شَجَرَةٌ وَ عَلِيٌ أَغْصَانُهَا وَ فاطمةُ وَرَقُهَا وَ الحَسَنُ وَ اَلْحُسَيْنُ ثِمَارَها خَلَقْتُهَا مِنْ طِينَةِ عِلِّيِّينَ وَ جَعَلْتُ شِيعَتَكُمْ مِنْكُمْ لِأَنَّهُمْ لَوْ ضُرِبُوا عَلَى أُنُوفِهِمْ بِالسُّيُوفِ لَمْ يَزْدَادُوا لَكُمْ إِلاَّ حُبّاً

در شب معراج، پروردگارم به من فرمود: ... ای محمّد ، درخت (پاک) تو هستی و علی شاخه هایش، فاطمه برگ هایش و حسن و حسین میوه های آن هستند. آن را از طینت (خمیرمایه) علّیّین آفریدم و شیعیانتان را از شما(یعنی از طینت عليّين)قرار دادم زیرا که اگر با شمشیر بر بینی آنان زده شود، جز محبت برای شما (اهل بیت) آنان را نمی افزاید.(2)

امیر المؤمنين عليه السّلام از رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم روایت نمود که

ص: 255

فرمودند :

مَثَلِي مَثَلُ شَجَرَةٍ أَنَا أَصْلُهَا و عَلِيٌ فَرْعُهَا و اَلْحَسَنُ وَ اَلْحُسَيْنُ ثَمَرُهَا وَ اَلشِّيعَةُ وَرَقُهَا فَأَبَى أَنْ يَخْرُجَ مِنَ اَلطِّيبِ إِلاَّ اَلطِّيب

مَثَل من مَثَل درختی است که من ریشه اش هستم،على شاخه اش ،حسن و حسین میوه اش و شیعیان برگ آن هستند. در نتیجه، امتناع

نموده از این که از پاک، جز پاک بیرون آید.(1)

امیر المؤمنين عليه السّلام فرمودند:رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم به من فرمودند :

خُلِقْتَ يَا عَلِىُّ مِنْ شَجَرَةٍ خُلِقَتْ مِنْهَا أَنَا أَصْلُهَا وَ أَنْتَ فَرْعُهَا وَ اَلْحُسَيْنُ وَ اَلْحَسَنُ أَغْصَانُهَا وَ مُحِبُّونَا وَرَقُهَا فَمَنْ تَعَلَّقَ بِشَيْءٍ مِنْهَا أَدْخَلَهُ اللَّهُ عزّوجل الجَنَّةَ

ای علی،تو از درختی آفریده شدی که من از آن آفریده شدم، من ریشه آن هستم و تو تنه اش هستی، حسن و حسین شاخه های آن و دوستان ما برگ های آن هستند. بنابراین هرکس به هر قسمتی از(این درخت) بیاویزد، خداوند عزّوجل او را وارد بهشت خواهد کرد.(2)

ابوحمزه ثمالی گوید: از امام باقر عليه السّلام درباره آیه «كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصلُها ثَابِتٌ وَفَرعُهَا فِي السَّماءِ تُؤتِي أُكُلَها كُلَّ حِينَ بِإذنِ رَبِّهَا»پرسیدم، فرمود :

قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلم:أنَا أَصْلُهَا وَ عَلِيٌ فَرْعُهَا وَ اَلْأَئِمَّةُ أَغْصَانُهَا وَ عِلْمُنَا ثَمَرُهَا وَ شِيعَتُنَا وَرَقُهَا

ص: 256

رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمودند : من ریشه آن (درخت) هستم، علی پایه اش و امامان شاخه هایش هستند، علم ما (اهل بیت)

میوه اش و شیعیان ما برگ هایش می باشند .(1)

عمر بن یزید گوید:از امام جعفر صادق علیه السّلام درباره اینآیه پرسیدم حضرت فرمود:

قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ اَللَّهِ أَنَا جذرها [أَصْلُهَا ]وَ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ فَرْعُهَا وَ شِيعَتُهُ وَرَقُهَا....

رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم فرمود: به خدا سوگند من بیخ و بُن [ریشه ]آن (درخت) هستم و امیرالمؤمنین شاخه و شیعیان او، برگ های آن هستند .(2)

ابوامامه باهلی گوید: رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم فرمودند:

إِنَّ اَللَّهَ خَلَقَنِي وَ خَلَقَ عَلِيّاً مِنْ شَجَرَةٍ وَاحِدَةٍ فَأَنَا أَصْلُهَا وَ عَلَى فَرْعِهَا وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ ثَمَرُهَا وَ شِيعَتُنَا وَرَقُهَا وَ مَنْ تَمَسَّكَ بِهَا نَجَا وَ مَنْ تَخَلَّفَ عَنْهَا هَوَى

همانا خداوند من و علی را از یک درخت آفرید. بنابراین من ریشه آن هستم، علی پایه آن، حسن و حسین میوه اش و شیعیان ما برگ هایش هستند و هرکس به آن چنگ زند و بیاویزد (از گمراهی)نجات یابد و هرکس از آن روی تابد ، گمراه و هلاک شود.(3)

ابوذر رضی الله عنه از رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم روایت می کند که

ص: 257

فرمودند :

نَحْنُ الشجرة الطَّيِّبَةُ وَ العُروةُ اَلْوُثْقَى وَ مُحِبُّونَا وَرَقُهَا فَمَن أَرادَ الدُّخُولَ إِلَى الْجَنَّةِ فَلْيَسْتَمْسِكْ بِغُصْنٍ مِنْ أَغْصَانِهَا

مقصود از«شجره طیبه یعنی درخت پاک»و«عروة الوثقی یعنی ریسمان محکم»ما(اهل بیت)هستیم و دوستان ما برگ های آن(درخت) هستند، بنابراین هرکس خواستار ورود به بهشت است، باید به شاخه ای از شاخه هایش چنگ زده و بیاویزد.(1)

ابن عبّاس گوید:شنیدم رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم خطبه ایراد می نمود و به انصار می فرمود:

إِنَّ اَلشَّجَرَةَ أَنَا أَصْلُهَا وَ فَاطِمُهُ فَرْعُهَا وَ عَلِيٌ لِقَاحُهَا و اَلْحَسَنُ وَ اَلْحُسَيْنُ ثِمَارُهَا وَ شِيعَتُهُمْ وَرَقُهَا طِينَتُهُمْ طِينَةٌ طَيِّبَةٌ مُبَارَكَةٌ

به راستی که من ریشه درخت(پاک)هستم و فاطمه تنه آن و على گرد افشانی آن و حسن و حسین میوه های آن و شیعیان ایشان، برگ هایش هستند، طینت (خمیرمایه و سرشت) آنان، طینتی مبارک است.(2)

عبدالرّحمان گفت:شنیدم رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم می فرمود:

أَنَا شَجَرَةٌ وَ فَاطِمَةُ فرعُها وَ عَلِيٌ لِقَاحُهَا وَ اَلْحَسَنُ وَ اَلْحُسَيْنُ ثَمَرُهَا وَ مجبوهم مِنْ أُمَّتِي وَرَقُها

من درخت(پاک)هستم،فاطمه تنه آن،علی گردافشانی آن،حسن وحسین میوه آن و شیعیان ایشان از میان امت من، برگ هایش

ص: 258

هستند .(1)

مینا غلام عبدالرّحمان بن عوف گوید: شنیدم رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم می فرمود:

أَنَا اَلشَّجَرَةُ وَ فَاطِمُهُ فَرْعُهَا وَ عَلَى لِقَاحِهَا وَ اَلْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ ثَمَرُهَا وَ شِيعَتُنَا وَرَقُهَا الشَّجَرَةُ أَصْلُهَا فِي جَنَّةِ عَدْنٍ وَ الْفَرْعُ وَ الْوَرَقُ وَ الثَّمَرُ فِي الْجَنَّةِ

درخت(پاک)من هستم،فاطمه تنه آن،علی گردافشانی آن،حسن وحسین میوه آن و شیعیان ما، برگ هایش هستند. ریشه آن درخت در بهشت «عَدن» است و تنه و برگ و میوه اش در بهشت است .(2)

ابن عبّاس گوید:شنیدم رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم می فرمود:

أَنَا شَجَرَةٌ وَ فاطمه حمْلها وَ عَلَى لِقَاحِهَا وَ اَلْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ ثَمَرُهَا و مَجْبُوناً أَهْلَ الْبَيْتِ وَرَقُها فِي الجَنَّةِ حَقّاً حَقّا

من درخت (پاک) هستم و فاطمه بار آن و علی گردافشانی آن و حسن و حسین میوه آن و دوستان ما اهل بیت برگ هایش هستند،به راستی

و درستی که همگی در بهشت هستند .(3)

سَلّام بن المستنیر گفت:از امام محمّد باقر عليه السّلام درباره آیه «كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وفَرْعُهَا فِي السَّماءَتُؤتِي أكْلُهَا كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّهَا» پرسیدم ،

ص: 259

فرمود:

الشَّجَرة رَسُولُ اَللَّهِ نَسَبُهُ ثَابِتٌ فِي بَنِي هَاشِمٍ وَ فَرْعُ اَلشَّجَرَةِ علَى وَ عُنْصُرُ اَلشَّجَرَةِ فَاطِمَةُ وَ أغْصَانُهَا الْأَئِمَّةُ وَ وَرَقُهَا اَلشِّيعَةُ وَ إِنَّ اَلرَّجُلَ مِنْهُمْ لَيَمُوتُ فَتَسْقُطُ مِنْهَا وَرَقَةٌ وَ إِنَّ اَلْمَوْلُودَ مِنْهُمْ لَيُولَدُ فَتُورَقُ وَرَقَة...

درخت «رسول الله» است که نَسَب ایشان در بنی هاشم برقرار است و تنه آن درخت«علی»است و اصل و نسب آن درخت «فاطمه» است و شاخه هایش «امامان» هستند و برگ هایش«شیعیان»هستند. و همانا چون یک مرد از شیعیان بمیرد، برگی از آن درخت می ریزد و چون

نوزادی از آنان زاییده شود، برگی بر آن بروید ....(1)

عمر بن زید گفت : از امام باقر عليه السّلام درباره آیه «كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصلُهَا ثَابِتٌ وَفَرعُها فِي السَّمَاءِ» پرسیدم؟ فرمود:

الشَّجره رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ؛ و أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ و الْأَئِمَّةُ مِنْ وُلْدِهِ فَرْعُها وَ أَغْصانُها، وَ عِلْمُهُم ثَمَرُها، وَ شِيعَتُهُم وَرَقُها

درخت«رسول الله صلّى الله عليه و آله»می باشد،«امیرالمؤمنین وامامان از فرزندان ایشان»تنه و شاخه هایش،«علم آنان»میوه اش و«شیعیانشان» برگ هایش هستند.(2)

جابر جعفی گوید: از امام باقر عليه السّلام درباره سخن خداوند عزّوجل « كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصلُهَا ثَابِتٌ وَفَرعُهَا فيِ السَّماءِ * تُؤتِي أُكَلَها كُلَّ حينٍ

ص: 260

بِإِذنِ رَبِّها» پرسیدم، فرمود:

أَمَّا اَلشَّجَرُ فَرَسُولُ اَللَّهِ وَ فَرْعُهَا على وَ غُصْنُ اَلشَّجَرِ فَاطِمَةُ بِنْتُ رَسُولِ اَللَّهِ وَ ثَمَرُهَا أَوْلاَدُهَا وَ وَرَقُهَا شِيعَتُنَا

درخت«رسول الله»است،تنه آن«علی»،شاخه آن درخت «فاطمه دخت رسول الله»،میوه آن«فرزندان ایشان»و برگ هایش «شیعیان ما» می باشند .(1)

عمرو بن حریث گفت : از امام صادق عليه السّلام درباره سخن خداوند «کَشَجَرةٍ طَيِّبَةٍ أَصلُهَا ثَابِتٌ وَفَرعُهَا فِي السَّماءِ» پرسیدم، فرمود:

رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ أصها وَ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَرْعُهَا وَ الْأَئِمَّةُ مِنْ ذُرِّيَّتِهِمَا أَغْصَانُهَا وَ عِلْمُ اَلْأَئِمَّةِ ثَمَرَتُهَا وَ شِيعَتُهُمُ اَلْمُؤْمِنُونَ وَرَقُهَا ...

«رسول الله» ریشه آن (درخت) است، «امیرالمؤمنین» تنه آن،«امامان از نسل ایشان» شاخه هایش، «علم امامان» میوه آن و«شیعیان با ایمان آنان» برگ هایش می باشند ....(2)

عمر بن یزید از امام صادق عليه السّلام درباره آیه «شَجَرةٍ أَصلُهَا ثَابِتٌ وَ فَرعُهَا فِي السَّماءِ» پرسید، امام فرمود:

رَسُولُ اللَّهِ وَاللَّهِ جِذْرُهَا وَ أَميرُ المُؤمِنينَ فَرْعُهَا والأَئِمَّةُ مِن ذُرِّيَّتِهَا أغْصَانُهَا و عِلْمُ الْأَئِمَّةِ ثَمَرُهَا وَ شِيعَتُهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَرَقُها...

به الله سوگند، «رسول الله» بیخ و بُن آن درخت است، «امیرالمؤمنین»

ص: 261

تنه آن، «امامان از نسل ایشان»شاخه هایش،«علم امامان»میوه اش و «شیعیان با ایمان آنان» برگ های آن هستند ....(1)

عمر بن سالم از امام صادق عليه السّلام درباره آیه «أَصلُهَا ثَابِتٌ وَفَرعُهَا فِي السَّماءِ» پرسید ، امام فرمود:

أَصْلُهَا رَسُولُ اَللَّهِ وَ فَرْعُهَا أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ و الْحَسَنُ وَ اَلْحُسَيْنُ ثَمَرُهَا وَ تِسْعَةٌ مِنْ وُلْدِ اَلْحُسَيْنِ أَغْصَانُهَا وَ اَلشِّيعَةُ وَرَقُهَا...

ریشه آن «رسول الله» است، تنه آن «امیرالمؤمنین»، «حسن و حسین» میوه آن ، «نه امام از فرزندان حسین» شاخه های آن و«شیعیان» برگ های آن هستند ...(2)

سلیمان گوید:از امام جعفر صادق عليه السّلام درباره سخن خداوند تعالی :«سِدرَةِ المُنتَهِی» و آیه «أَصلُهَا ثَابِتٌ وَفَرعُهَا فِي السَّماءِ پرسیدم، فرمود:

رَسُولُ اَللَّهِ وَ اَللَّهِ جذْرُهَا وَ عَلَى ذروِهَا وَ فَاطِمَةُ فَرْعُهَا وَ اَلْأَئِمَّةُ أَغْصَانُهَا وَ شِيعَتُهُمْ أَوْرَاقُهَا....(3)

به خدا سوگند پیامبر خدا بیخ و بُن آن درخت و على فراز آن،فاطمه شاخه آن و امامان، ساقه های آن و شیعیانشان،برگ های آن درخت

هستند.

هر چند مخاطب خاصّ ما «شیعیان اهل بیت اطهار عليهم الصّلوة و السّلام» هستند و نقل احادیث و روایات ، از منابع اصیل و معتبر شیعه صورت گرفته است ، لكن

ص: 262

بی جا نیست که برای اتمام حجّت،به برخی از متون مخالفین نیز اشاره شود: در بسیاری از منابع مخالفين آمده است که رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم فرمود:

أَنَا اَلشَّجَرَةُ وَ على فرْعها وَ اَلْأَئِمَّةُ مِنْ وُلْدِهِ أَغْصَانُهَا وَ اَلْأَئِمَّةُ ثَمَرُهَا وَ شِيعَتُهُمْ وَرَقُهَا

درخت(پاک)من هستم و علی تنه آن و امامان از فرزندان او،شاخه هایش و امامان میوه اش و شیعیان ایشان برگ هایش هستند(1).

«يُثَبِّتُ اَللَّهُ اَلَّذِينَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ اَلثَّابِتِ فِي اَلْحَيَاةِ اَلدُّنْيَا وَفِي اَلْآخِرَةِ»

همانا شیطان هنگام مرگ مرد از دوستداران ما اهل بیت،از سمت راست و چپ او نزد وی می آید تا او را از ایمانی که دارد، گمراه سازد امّا خداوند عزّوجل از آن (یعنی گمراه شدن وی)امتناع می ورزد و این همان سخن خداوند است که می فرماید: «یُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا بِالقَولِ الثَّابِتِ فِي الحَياةِ الدُّنيا وَفِي الآخِرَةِ-خداوند کسانی را ایمان آوردند در زندگانی دنیا و نیز در آخرت،به«قول ثابت - سخن پایسته و برقرار» استوار می سازد»(1).

انگشتان دستان مبارک را در هم فرو کرد - سپس فرمود:«إِخوَاناً عَلَى سُرُرٍ مُتَقابِلينَ -برادرانی که بر روی تخت ها، روبروی هم هستند».(1)

امام صادق عليه السّلام خطاب به ابوبصیر فرمودند :

يَا أَبَا مُحَمَّدٍ لَقَدْ ذَكَرَكُمُ اَللَّهُ فِي كِتَابِهِ فَقَالَ :«إِخْوَاناً عَلَى سُرُرٍ مُتَقَابِلِينَ» وَ اَللَّهِ مَا أَرَادَ بِهَا غَيْرَكُمْ...

ای ابامحمّد، به یقین خداوند شما(شیعیان)را در کتابش یاد کرده،فرمود: «إِخوَاناً عَلَى سُرُرٍ مُتَقابِلينَ - برادرانی هستند که بر روی تخت ها روبروی یک دیگرند» به خدا سوگند از این بیان ، کسی جز شما را اراده نفرمود ....(2)

عمرو بن ابی مقدام از امام صادق عليه السّلام روایت می کند که فرمودند :

...أَنْتُمْ وَ اَللَّهِ عَلَى فُرُشِكُمْ نِيَامٌ لَكُمْ أَجْرُ اَلْمُجَاهِدِينَ وَ أَنْتُمْ وَ اَللَّهِ فِي صَلاَتِيمَ لَكُمْ أَجْرُ اَلصَّافِّينَ فِي سَبِيلِهِ. أَنْتُمْ وَ اَللَّهِ اَلَّذِينَ قَالَ اَللَّهُ عَزَّوَجَلَّ:« وَ نَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍ إِخْوَاناً عَلَى سُرُرٍ مُتَقَابِلِينَ». إِنَّمَا شِيعَتُنَا أَصْحَابُ الأَرْبَعَةِ الأَعْيُنِ، عَيْنَانِ فِي الرَّأْسِ وعَيْنَانِ فِي الْقَلْبِ. أَلاَ وَ اَلْخَلاَئِقُ كُلُّهُمْ كَذَلِكَ ،إِلاَّ أَنَّ اَللَّهَ عَزَّ و جَلَّ فَتَحَ أَبْصَارَكُمْ وَ أَعْمَى أَبْصَارَهُم.

...به خدا سوگند شما(شیعیان)در رخت خواب خویش خوابیده اید و پاداش پیکارکنندگان از آنِ شماست. و به خدا سوگند شما در نماز

ص: 265

هستید و پاداش به صف ایستادگان (برای نبرد )در راه خدا از آن شماست.به خدا سوگند شما هستید کسانی که خداوند عزّوجل می فرماید: «وَ نَزَعنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِن غِلٍّ إِخوَاناً عَلى سُرُرٍ مُتَقابِلِينَ -و آن چه از کینه در سینه هایشان داشتند بیرون کردیم، برادرانی هستند که بر روی تخت ها روبروی هم هستند». همانا شیعیان ما، چهار چشم هستند، 2 چشم در سر دارند و 2 چشم در دل. آگاه باشید که همه آفریدگان چنین هستند با این تفاوت که خداوند عزوجل چشمان شما را باز نمود و چشمان آنان را کور کرد.(1)

در حدیث دیگری محمّد بن مروان روایت می کند که امام صادق عليه السّلام فرمودند :

لَيْسَ مِنكُم رَجُلٌ ولا امْرَأَةً إِلاَّ وَ مَلاَئِكَةُ اَللَّهِ يَأْتوئُهُ بِالسَّلاَمِ. وَ أَنْتُمُ اَلَّذِينَ قَالَ اَللَّهُ :«وَ نَزَعْنَا مَا فِي صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍ إِخْوَاناً عَلَى سُرُرٍ متقابِلِين».

هیچ مرد و زنی از شما (شیعیان) نیست مگر این که فرشتگان خداوند ، به او سلام میدهند. و شما هستید کسانی که خداوند فرمود: «وَ نَزَعنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِن غِلٍّ إِخواناً عَلى سُرُرٍ مُتَقابِلينَ - و آن چه از کینه در سینه هایشان داشتند بیرون کردیم، برادرانی هستند که بر روی تخت ها روبروی هم هستند».(2)

يَقرَؤُنَ كِتَابَهُم وَلَا يُظلَمُونَ فَتِيلاً

روزی که هر گروه را به پیشوایش بخوانیم،هرکس نامه اعمالش به دست راستش داده شد، آنان نامه های اعمال خویش را می خوانند و به مقدار رشته میان هسته خرما (کنایه از کمترین مقدار )مورد ستم واقع نمی شوند .(1)

امام محمّد باقر عليه السّلام فرمودند :

فَأَمَّا اَلْمُؤْمِنُ فَيُعْطَى كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ قَالَ اَللَّهُ عَزَّوجلَّ:« فَأَمَّا من أُوتِي كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولَئِكَ يَقْرَؤُنَ كِتَابَهُمْ ولا يُظْلِمُونَ فَتِيلاً».

اما درباره مؤمن (که همان شیعه امیرالمؤمنین علیه السّلام است)، نامه اعمالش به دست راست او داده می شود،خداوند عزّوجل می فرماید:« فَأَمَّا مَن أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولَئِكَ يَقْرَؤُنَ كِتَابَهُمْ و الاّ يظْلمون فتيلاً- هرکس نامه اعمالش به دست راستش داده شد، آنان نامه های اعمال خویش را می خوانند و به مقدار رشته میان هسته خرما مورد ستم واقع نمی شوند».(2)

ابوسعید خدری گوید : رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم فرمودند:

مَن رزَقه اَللَّهُ حُبَّ اَلْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِي فَقَدْ أَصَابَ خَيْرَ الدُّنيا وَ الآخِرَةِ فَلا يشُكَّنَّ أَحَدٌ أَنَّهُ فِي الْجَنَّةِ فَإِنَّ فِي حُبِّ أَهْلِ بَيْتِي عِشْرِينَ خَصْلَةً عَشْرٌ مِنْهَا فِي الدُّنْيَا وَ عَشرٌ مِنْهَا فِي الآخِرَةِ... وَأَمَّا الَّتي فِي الآخِرَةِ فَلا يُنشَرُ لَهُ دِيوانٌ وَلا يُنْصَبُ لَهُ مِيزانٌ وَ يُعْطى كِتابَهُ بِيَمينِهِ فَطُوبَى لِمُحِبِّي أهْلِ بَيْتِي

ص: 267

هرکس که خداوند محبّت امامان از اهل بیت مرا روزی وی نماید، به یقین خیر دنیا و آخرت نصیب او شده است، بنابراین هیچ یک( از آنان ) تردید نکند که جایگاهش در بهشت است زیرا در دوستی اهل بیت من 20ویژگی است،10 تای آن در دنیا و 10 تای آن در آخرت است... اما آن چه در آخرت است:دادگاهی برای او برپا نمی شود و ترازوی اعمال برای وی برقرار نمی گردد و نامه اعمالش به دست راستش داده می شود... پس خوشا به حال دوست داران اهل بیت من(1).

شیعیان امير المؤمنين علیّ عليه السّلام «اصحاب الميمنة»هستند

فَأَصحَابُ المَيمَنَةِ مَا أَصحَابُ المَيمَنَةِ

سپس گروه راستان، گروه راستان چیست؟(2)

در تفسیر شریف قمی، در ذیل این آیه آمده است که «اصحاب الميمنة - گروه راستان» اصحاب امیر المؤمنين عليه السّلام هستند(3) .

شیعیان امير المؤمنين علیّ عليه السّلام«اصحاب اليمين»هستند

وَأَصحَابُ اليَمينِ مَا أصَحَابُ اليَمينِ

و یاران دست راست، یاران دست راست، چیست؟(4)

علىّ بن ابراهیم قمّی درباره این آیه می گوید:دست راست، علی امیرالمؤمنین

ص: 268

عليه السّلام است و یاران او ، شیعیانش هستند .(1)

هم چنین در جایی دیگر در باره این آیه «وَ أَمَّا إِن كَانَ مِن أَصحَابِ اليَمِينَ - و آن کس که در شمار یاران سمت راست باشد» گوید : یعنی هرکس که از یاران امیر المؤمنين عليه السّلام باشد .(2)

نیکوست.(1)

دوست حمایت گری.(1)

امام محمّد باقر عليه السّلام فرمودند :

نَزَلَتْ هَذِهِ اَلْآيَةُ فِينَا وَ فِي شِيعَتِنَا[ قَوْلُهُ تَعَالَى ]:«فَمَا لَنَا مِنْ شَافِعِينَ وَ لاَ صَدِيقٍ حَمِيمٍ »وَ ذَلِكَ أَنَّ اَللَّهَ تَعَالَى يُفَضِّلُنَا وَ يُفَضِّلُ شِيعَتَنَا حَتَّى إِنَّا لَنَشْفَعُ وَ يَشْفَعُونَ فَإِذَا رَأَى ذَلِكَ مَنْ لَيْسَ مِنْهُمْ قَالُوا:« فَمَا لَنَا مِنْ شَافِعِينَ وَ لاَ صَدِيقٍ حَمِيمٍ».

این آیه درباره ما و شیعیان ما نازل شده است: «فَمَا لَنَا مِن شَافِعينَ وَلا صَديقٍ حَميمٍ -(در روز قیامت ندا می دهند :) شفاعت کننده ای برای ما نیست *و نه دوست حمایت گری»و این بدان دلیل است که خداوند تعالی، ما و شیعیان ما را برتری داد تا جایی که شفاعت می کنیم و شفاعت می کنند و چون غیرِ ایشان (برتری جایگاه ایشان را )دیدند، می گویند: «فَمَا لَنَا مُن شَافِعينَ وَ لَا صَديقٍ حَمِيمٍ - شفاعت کننده ای برای ما نیست * و نه دوست حمایت گری».(2)

حمران بن اعین گوید: شنیدم امام باقر عليه السّلام می فرمود:

وَ اَللَّهِ لَيَشْفَعَنَّ شِيعَتُنَا وَ اَللَّهِ لَيَشْفَعَنَّ شِيعَتُنَا ثَلاَثَ مَرَّاتٍ حَتَّى يَقُولَ عَدُوُّنَا فَمَا لَنَا مِنْ شَافِعِينَ وَ لاَ صَدِيقٍ حَمِيمٍ فَلَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَتَكُونَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِين».

به خدا سوگند شیعیان ما اهل بیت شفاعت می کنند، به خدا سوگند شیعیان ما اهل بیت شفاعت می کنند(سه بار چنین فرمود)تا جایی که

ص: 271

دشمن ما می گوید: « فَمَا لَنَا مِنْ شَافِعِينَ وَ لاَ صَدِيقٍ حَمِيمٍ* فَلَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَكُونَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِين - شفاعت کننده ای برای ما نیست * و نه دوست حمایت گری* ای کاش ما را بازگشتی بود تا از شمار مؤمنان باشیم»(1).

فَزَعٍ يَومَئِذٍ آمِنُونَ - هرکس نیکی آورد، نیکوتر از آن برای اوست و آنان امروز( روز قیامت ) از ترس و هراس ، ایمن هستند» و فرمودند:

فَالحَسَنَةُ وَ اللَّهِ وَلايَةُ عَلِىٍّ

بنابراین به خدا سوگند(مراد از )حسنه(در این آیه کریمه)ولایت حضرت علی (علیه السّلام) است.

سپس این آیه را تلاوت نمودند «لَا يَحزُنُهُمُ الفَزَعُ الأَكبَرُ وَ تَتَلَقّاهُمُ المَلائِكَةُ هَذا يَومُكُمُ الَّذي كُنتُم تُوعَدُونَ-ترس بزرگ تر آنان(یعنی شیعیان امیرالمؤمنین) را اندوه گین نسازد و فرشتگان پیوسته آنان را دیدار می کنند ، این ، روز شماست که بدان وعده داده شده بودید»(1).(2)

در حدیثی دیگر، راوی گوید : از امام صادق عليه السّلام درباره این آیه پرسیدم، فرمود:

الحَسَنَةُ وَلَايَتُنَا وَ حُبُّنا.

(مقصود از ) «حسنه» پیروی و دوستی ما اهل بیت است.(3)

است که خداوند راست گویان و دروغگویان را معلوم کند.(1)

حذيفة بن اليمان در ضمن روایتی ، به آخرین سفر حجّ رسول خدا صلّی الله عليه و آله و سلّم اشاره نموده و وقایع آن را بازگو می نماید ، گوید: ... پیامبر وارد مکه شدند و یک روز آن جا اقامت کردند، جبرئیل امین علیه السّلام، آیات ابتدای سوره عنکبوت را بر پیامبر نازل نموده ، عرض کرد:

إِقرَأُ یَا مُحَمَّدُ: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيم الم أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ*وَلَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ ۖ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَلَيَعْلَمَنَّ الْكَاذِبِينَ *أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ أَنْ يَسْبِقُونَا سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ». فَقَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ يَا جبرائيل ومَا هَذه الفِتنَة ؟فَقَالَ :يَا مُحَمَّدُ إِنَّ اَللَّهَ تَعَالَى يُقْرِئُكَ اَلسَّلاَمَ وَ يَقُولُ لَكَ: إِنِّي مَا أرْسَلتُ نَبِيّاً قَبْلَكَ إِلاَّ أَمَرْتَهُ عِندَ انْقِضاءِ أَجَلٍ أَنْ يَسْتَخْلِفَ عَلَى أُمَّتِهِ مِن بَعْدِهِ مَنْ يَقُومُ مَقامَهُ وَ يُحْيِي لَهُمْ سُنَّتَهُ وَ أَحْكَامَهُ فَالْمُطِيعُونَ لِلَّهِ فِيمَا يَأْمُرُهُمْ بِهِ رَسُولُ اَللَّهِ اَلصَّادِقُونَ وَ الْمُخَالِفُونَ عَلَى أَمْرِهِ هُمُ الْكَاذِبُونَ وَقَد دَنا يا مُحَمَّدُ مَصيرُكَ إِلى رَبِّكَ و جَنَّتِهِ وَ هُوَ يَأمُرُكَ أَنْ تَنْصِبَ لِأُمَّتِكَ مِنْ بَعْدِكَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طالِبٍ علَيهِما السَّلامُ وَتَعهَدُ إلَيهِ فَهُوَ الخَلِيفَةُ الْقَائِمُ بِرَعِيَّتِكَ وَ أُمَّتِكَ إِنْ أَطَاعُوهُ أَسْلَمُوا وإنْ عَصَوْهُ كَفُّوا وَ سَيَفْعَلُونَ ذَلِكَ وَ هِيَ اَلْفِتْنَةُ اَلَّتِي تَلَوْتُ اَلْآيَ فِيهَا.

بخوان ای محمد: «بسم الله الرحمان الرحيم * الم آیا مردم گمان

ص: 274

کردند که بگویند ایمان آوردیم، رها می شوند و مورد آزمایش قرار نمی گیرند؟* و به راستی کسانی که پیش از ایشان بودند آزمودیم ، پس بایسته است که خداوند راستگویان و دروغ گویان را معلوم کند * آیا آنان که گناهان را انجام می دهند گمان کردند از ما پیشی گرفته اند؟

چه بد حکم می کنند».رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمود:ای جبرئیل، این آزمایش چیست؟ عرض کرد: ای محمّد، همانا خداوند تعالی به تو سلام می رساند و می فرماید:به راستی پیش از شما پیامبری نفرستادم مگر اینکه هنگام پایان عمر او، فرمانش دادم که پس از خود برای مردمانش ، کسی را جانشین قرار دهد که قائم مقام وی باشد و سنّت و احکام او را برای شان زنده کند.بدین روی پیروی کنندگان ازامر الهی در باره آن چه فرستاده خدا صلّی الله عليه و آله و سلّم دستورشان داد، «صادقون - راستگویان» اند و آنان که از گردن نهادن به دستور ایشان سرپیچی کردند «کاذبون - دروغ گویان» هستند. و ای محمّد، همانا بازگشت شما به سوی پروردگارت و بهشت او، نزدیک شده است و خداوند شما را دستور می دهد که پس از خودت برای امّت خویش،علیّ بن ابی طالب عليهما السّلام را منصوب نمایی و سفارش نموده ، پیمان بگیری زیرا اوست جانشین و قائم مقام بر مردم و امّت شما . اگر از او پیروی کنند، اسلام آورده و اگر نافرمانی اش کنند کافر شوند و به زودی چنان خواهند کرد و آن است آزمایشی که درباره اش آیه را تلاوت فرمودی....(1)

(ای پیامبر)بگو آیا کسانی که می دانند و کسانی که نمی دانند، برابر

هستند؟ به یقین که تنها صاحبان اندیشه و خرد یادآور می شوند(1).

ابو حجاز گوید : اميرالمؤمنين عليه السّلام فرمودند:

...حَسْبُنَا اَللَّهُ وَ نِعْمَ اَلْوَكِيلُ عَلَى أَنَّ ثُلُثَيِ اَلْقُرْآنِ فَيُنَاوُ فِي شِيعَتِنَا فَمَا كَانَ مِنْ خَيْرٍ فَلَنَا وَ لِشِيعَتِنَا [وَ] ثُلُثَ اَلْبَاقِي أَشْرَكْنَا فِيهِ النَّاسَ فَمَا كَانَ فِيهِ مِنْ شَرّ فَلِعَدُوِّنَا ثُمَّ قَالَ:« قُلْ هَلْ يَسْتَوِي اَلَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لا يَعْلَمُون...» فَنَحْنُ أَهْلُ اَلْبَيْتِ وَ شِيعَتُنَا أُولُو الْأَلْبَابِ وَ الَّذِينَ لا يَعْلَمُونَ عَدُوُّنَا وَ شِيعَتُنَا هُمُ الْمُهْتَدُون.

... الله برای ما کافیست و نیکو وکیل و کارساز است که یک سوم قرآن درباره ما و شیعیان ماست،بنابراین آن چه خوبی است برای ما وشیعیان ماست و یک سوم باقی مانده را مردم با ماشریک هستند، پس هر چه بدی در آن است برای دشمنان ماست، سپس فرمود: «قُل هَل يَستَوِي الَّذِينَ يَعلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعلَمُونَ ... - (ای پیامبر) بگو آیا کسانی که می دانند و کسانی که نمی دانند، برابر هستند؟ تا آخر آیه» ما اهل بیت و شعیان ما، «صاحبان اندیشه و خرد» هستیم و«کسانی که نمی دانند» دشمنان ما می باشند و شیعیانمان«مهتدون -هدایت شدگان» هستند(2).

جابر بن یزید جعفی گوید امام محمد باقر عليه السّلام درباره این آیه فرمودند :

نَحنُ الَّذينَ نَعلَمُ وَ عَدُوُّنَا الَّذِينَ لَا يَعلَمُونَ وَ شِیعَتُنَا أُو لُوالأَلبابِ. «کسانی که می دانند» ما اهل بیت هستیم و «آنان که نمی دانند»

ص: 276

دشمنان ما هستند و شیعیان ما «صاحبان اندیشه و خرد» هستند .(1)

علىّ بن عُقبة بن خالد گوید:من و معلّی بن خنیس به حضور امام صادق عليه السّلام رسیدیم،به ما اجاره ورود دادند...چون به ما نگریستند، خوش آمد گفته ، فرمودند :

مَرحَباً بِكُمَا وَ أَهلًا.

خوش آمدید

سپس نشستند و فرمودند :

أَنْتُمْ أُولُو اَلْأَلْبَابِ فِي كِتَابِ اَللَّهِ قَالَ اَللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى «إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُوا اَلْأَلْبَابِ» فَأَبْشِرُوا...

شما«اولو الألباب-صاحبان اندیشه و خرد» در کتاب خدا هستید، خداوند تبارک و تعالی می فرماید:«إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الأَلبابِ-به یقین تنها صاحبان اندیشه و خرد یادآور می شوند» پس بشارت دهید ....(2)

دو در مَثَل مانند یکدیگرند؟سپاس از آنِ خداست،بلکه بیشتر آنان نمی دانند.(1)

حمران گوید : شنیدم امام محمّد باقر عليه السّلام درباره این سخن خدا می فرمود:

وَ«رَجُلاً سَلْماً »هُوَ عَلَى«لِرِجَالٍ» هُوَ اَلنَّبِيُّ،وَ«شُرَكَاءُ مُتَشَاكِسُونَ»أَيْ مُخْتَلِفُونَ وَ أَصْحَابُ عَلَى مُجْتَمِعُونَ عَلَى وَلاَيَتِه.

«رجلا سلماً - مردی که راست و خالص است» على علیه السّلام است، «لِرَجُلٍ - برای یک مرد»آن(یک مرد) پیامبر هستند و«شُرَکاءُ مُتَشَاکِسُونَ - شریکان مخالف و بدخلق»یعنی شریکانی که با یک دیگر اختلاف دارند، در حالی که یاران على علیه السّلام، گرد ولایت او جمع شده اند (یعنی اختلافی با یک دیگر ندارند).(2)

ابو خالد کابلی درباره این آیه کریمه از امام محمّد باقر عليه السّلام روایت می کند که فرمودند :

أَمَّا اَلرَّجُلُ اَلَّذِي «فِيهِ شُرَكَاءُ مُتَشاكِسُون» فُلاَنٌ اَلْأَوَّلُ يُجمِعُ اَلْمُتَفَرِّقُونَ وِلاَيَتَهُ وَ هُمْ فِي ذَلِكَ يَلْعَنُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً وَ يَتَبَرَّا بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ. وَ أَمَّا« الرَّجُلُ السَّالِمُ لِرَجُلٍ» فَإِنَّهُ أَميرُ اَلمُؤمِنِينَ حَقّاً وَ شِيعَتُهُ.

امّا مردی که «فِيهِ شُرَكاءُ مُتَشاکِسُونَ - درباره اش شریکان مخالف و بد خلق هستند» اولی است که سرپرستی او ، پراکندگان را گرد هم آورد در حالی که درباره پیروی از وی، برخی از آنان برخی دیگر را لعنت

ص: 278

می کنند و برخی از برخی دیگر بیزاری می جویند. امّا «الرَّجُلُ السّالِمُ لِرَجُلٍ - مردی که تنها، راست و خالص از آن یک مرد است» به یقین امیرالمؤمنین و شیعیان ایشان هستند(1).

برای شیعیان آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین،طلب آمرزش می کنند و آنان هستند کسانی که ایمان آورده، می گویند:«رَبَّنا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَ اِتَّبَعُوا سَبِيلَكَ-پروردگار ما،رحمت و علم را بر همه چیز گسترانیده ای، پس آنان که توبه کردند و از راه تو پیروی نمودند،ببخشای»یعنی کسانی که از ولایت علی پیروی کردند، و او[مولی الموحّدین علی علیه السّلام] همان راه (رسیدن به رضا و قرب خداوند) است.(1)

در تفسیر شريف علىّ بن ابراهیم قمی درباره این آیه کریمه آمده است :

«اَلَّذِينَ يَحمِلُونَ العَرشَ - کسانی که عرش را حمل می کنند»یعنی رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلّم و جانشینان پس از ایشان که علم خداوند را حمل می نمایند،«وَ مَن حَولَه ُ-و آنان که گرداگرش هستند»، یعنی فرشتگان «یُسَبِّحُونَ بِحَمدِ رَبَّهِم وَ يُؤمِنُونَ بِهِ وَ يَستَغفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا به سپاس پروردگارشان تسبیح می گویند و به او ایمان می آورند و برای کسانی که ایمان آوردند، طلب مغفرت می کنند» یعنی شیعیان آل محمّد«رَبَّنا وَسِعتَ كُلِّ شَيءٍ رَحمَةً وَ عِلماً فَاغفِر لِلَّذينَ تأبُوا - پروردگار ما، رحمت و علم را بر همه چیز گسترانیده ای، پس آنان که توبه کردند» از ولایت فلانی و فلانی و بنی امیه «وَ اتَّبَعُوا سَبِيلَكَ - و از راه تو پیروی نمودند» یعنی از ولایت علی که ولیّ خداوند است (پیروی کردند) «وَ قِهِم عَذابَ الجَحِيمِ - و ایشان را از عذاب آتش نگهداری نما» .(2)

ص: 280

سلیمان اعمش گوید: امام صادق عليه السّلام فرمودند :

فَأَبْشِرُوا ثُمَّ أَبْشِرُوا[ ثُمَّ أَبْشِرُوا] فَأَنْتُمُ الْمَرْحُومُونَ الْمُتَقَبَّلُ مِنْ مُحْسِنِهِمْ وَ الْمُتَجَاوِزُ عَنْ مُسِيئِهِمْ ومَنْ لَم يَلْقَ اللَّهَ بِمِثْلِ ما لَقِيتُم لَمْ تُقْبَلْ حَسَنَتُهُ وَ لَم يُتَجاوَز عَن سَيِّئَتِهِ يا سُلَيْمانُ هَل سَرَرْتُكَ؟

پس بشارت دهید و بشارت دهید که شما(شیعیان)مشمولان رحمت الهی هستید که از نیکوکار آنان(کردار نیکویش)پذیرفته می شود وگناه کار آنان، بخشیده می شود و آن کس که مانند شما، (با ایمان و التزام به ولایت اهل بیت) خداوند را ملاقات نکند،کردار نیکوی او پذیرفته نمی شود و گناهش بخشوده نخواهد شد. ای سلیمان، آیا تو را خشنود کردم؟

گوید : عرض کردم: فدایت شوم، بیشتر بفرمایید . فرمود:

إنَّ لِلَّهِ عَزَّوَجلّ مَلائِكَةً يَسْتَغْفِرُونَ لَكُم حَتَّى يَتَسَاقَطَ ذُنُوبُكُمْ كَمَا يَتَسَاقَطُ وَرَقُ اَلشَّجَرِ فِي يَوْمِ رِيحٍ وَ ذلِك قَولُ اللّه تَعَالى:« اَلَّذِينَ يَحْمِلُونَ اَلْعَشَّ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ ...وَ يَسْتَغْفِرُونَ اَلَّذِينَ آمَنُوا» هُمْ شِيعَتُنَا وهِيَ وَ اللَّهِ لَهُمْ يَا سُلَيْمَان....

همانا خداوند عزّوجل فرشتگانی دارد که برای شما طلب آمرزش می کنند تا جایی که گناهانتان می ریزد چنان که برگ درختان در روز وزش باد می ریزد و این همان سخن خداوند تعالی است «اَلَّذِینَ يَحمِلُونَ العَرشَ وَمَن حَولَهُ يُسبِّحُونَ بِحَمدِ رَبِّهِم... و يَستَغفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا -کسانی که عرش را حمل می کنند و آنان که گرداگرش هستند، به سپاس پروردگارشان تسبیح می گویند... و برای کسانی که ایمان آوردند، طلب مغفرت میکنند» آنان شیعیان ما

ص: 281

هستند و به خدا سوگند این آیه برای آنان است ای سلیمان....(1)

داده می شوند».(1)

امام صادق عليه السّلام نیز در حدیثی خطاب به قَبيصة بن یزید جعفی فرمودند :

نَعَمْ يَا قَبِيصَةُ إِذَا كَانَ يَوْمُ اَلْقِيَامَةِ جَعَلَ اَللَّهُ حِسَابَ شِيعينا عَلَيْنَا فَمَا كَانَ بَيْنَهُم وبَيْن اللّهِ اسْتَوْهَبَهُ مُحَمَّدٌ صَلى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ مِنَ اللَّهِ وَ مَا كَانَ فِيمَا بَيْنَهُمْ وبَيْنَ النَّاسِ مِنَ المَظالِمِ أدَّاهُ مُحَمَّدٌ صلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ عَنْهُمْ وَمَا كَانَ فِيمَا بَيْنَنَا وَ بَيْنَهُمْ وَهَبْنَاهُ لَهُمْ حَتَّى«يَدْخُلُونَ اَلْجَنَّةَ... بِغَيْرِ حِسَابٍ».

بله ای قبیصه،چون روز قیامت فرا رسد، خداوند حساب شیعیانمان را بر ما قرار می دهد، آن چه میان ایشان و خداوند باشد،حضرت محمّد صلّى الله عليه و آله و سلّم از جانب خداوند می بخشد، آن چه میان ایشان و مردم، از مظالم است، حضرت محمّد صلّى الله عليه و آله و سلّم از جانب ایشان می پردازد و آن چه میان ما اهل بیت و شیعیانمان باشد، برایشان می بخشیم تا جایی که «یَدخُلُونَ الجَنَّةَ... بِغَیرِ حِسابٍ - وارد بهشت شده ، در آن بی حساب روزی داده می شوند»(2).

گروهی در بهشت و گروهی در دوزخ هستند.(1)

امام باقر عليه السّلام در ضمن بیان ماجرای سیر کاروان سیّدالشّهداء عليه السّلام به سوی کربلا ، فرمودند:

...فَسَارَ اَلْحُسَيْنُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ أَصْحَابِهُ فَلَمَّا نَزَلُوا ثَعْلَبِيَّةَ وَرَدَ عَلَيْهِ رَجُلٌ يُقَالُ لَهُ بِشْرُ بْنُ غَالِبٍ فَقَالَ يابن رَسُولَ اَللَّهِ أخبِرني عن قول اللّه عَزَّوجَلَّ:« يَوْمَ نَدْعُوا كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ» قَالَ إِمَامٌ دَعَا إِلَى هُدًى فَأَجَابُوهُ إِلَيْهِ وَ إِمَامٌ دَعَا إِلَى ضَلاَلَةٍ فَأَجَابُوهُ إِلَيْهَا هَؤُلاَءِ فِي اَلْجَنَّةِ وَ هؤلاء في النّارِ و هو قوله عزّوجَلَّ: «فَرِيقٌ فِي اَلْجَنَّةِ وَ فَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ».

امام حسین علیه السّلام و یارانشان راه افتادند،هنگامی که به «ثعلبية» رسیدند، مردی به نام بشر بن غالب خدمت حضرت آمده ، عرض کرد: ای فرزند پیامبر خدا، مرا درباره این سخن خداوند عزوجل «يَومَ نَدعُوا كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِم - روزی که هر گروه را به پیشوای آن بخوانیم» آگاه كن. فرمودند : یک پیشواست که به سوی هدایت فرا می خواند و او را پاسخ می دهند و یک پیشوا است که به سوی گمراهی فرا می خواند و او را پاسخ میدهند، این گروه در بهشت و این گروه در آتش هستند، و این همان سخن خداوند عزّوجل است: «فَرِيقٌ فِي الجَنَّةِ وَ فَريقٌ فِي السَّعيرِ– گروهی در بهشت و گروهی در دوزخ هستند».(2)

بنابراین پیروان امام هدایت ، یعنی شیعیان امیرالمؤمنین علیه السّلام« فريق الجنّة»

ص: 284

هستند و در بهشت جای دارند .

از پیروان پیشی گیرندگان نبودیم.(1)

ایمان آوردند، آنان همان صدّیقون و شهیدان نزد پروردگارشان هستند، پاداش و نورشان، از آنِ ایشان است...»(1).

زید بن ارقم از امام حسین بن علی علیهماالسّلام روایت می کند که فرمودند :

مَا مِن شِيعَتُنَا إِلَّا صِدِّيقٌ شَهيدٌ.

هیچ یک از شیعیان ما نیست جز اینکه صدّيق (حائز مقامی والا نزد

پروردگار) بوده و شهید است.

گوید : عرض کردم: فدایت شوم، چطور چنین است در حالی که بیشتر ایشان، در بستر خویش از دنیا می روند (یعنی در میدان نبرد، کشته نمی شوند)؟ فرمود:

أَمَا تَتْلُو كِتَابَ اَللَّهِ فِي اَلْحَدِيدِ «وَ اَلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولَئِكَ هُمُ اَلصِّدِّيقُونَ وَ اَلشُّهَدَاءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ...

آیا کتاب خدا را تلاوت نمیکنی، در سوره حدید (می فرماید: «وَ اَلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولَئِكَ هُمُ اَلصِّدِّيقُونَ وَ اَلشُّهَدَاءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ... -و آنان که به خدا و فرستادگانش ایمان آوردند، آنان صدّیقون و شهیدان نزد پروردگارشان هستند»؟(2)

در ضمن روایت دیگری نیز امام زین العابدین علیه السّلام این آیه را تلاوت نموده، سپس فرمودند :

هَذِهِ لَنا وَ لِشِيعَتِنا.

این آیه، درباره ما اهل بیت و شیعیان ماست .(3)

ص: 287

ابن عبّاس از رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم روایت می کند که فرمودند :

إِذَا كَانَ يَوْمُ اَلْقِيَامَةِ عُقِدَ لِوَاءٌ مِنْ نُورٍ أَبْيَضَ وَ نَادَى منادٍ لِيَقُمْ سَيِّدُ اَلْمُؤْمِنِينَ وَ مَعَهُ اَلَّذِينَ آمَنُوا فَقَدْ بُعِثَ مُحَمَّدٌ صَلَّي اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَيَقُومُ عَلِىُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ فَيُعْطِي اَللَّهُ اَللِّوَاءَ مِنَ اَلنُّورِ اَلْأَبْيَضِ بِيَدِهِ تَحْتَهُ جَمِيعُ السَّابِقِينَ الْأَوَّلِينَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الأنصارِ وَلا يُخالِطُهُم غَيْرُهُمْ حَتَّى يَجْلِسَ عَلَى مِنْبَرٍ مِنْ نُورِ رَبِّ الْعِزَّةِ وَ يُعْرَضَ اَلْجَمِيعُ عَلَيْهِ رجلا رَجُلاً فَيُعْطَى أَجْرَهُ وَ نُورَهُ فَإِذَا أَتَى عَلَى آخِرِهِمْ قِيلَ لَهُمْ قَدْ عَرَفْتُمْ مَوْضِعَكُمْ و منازلَكُم مّن الجنّة إنّ ربّكُم يَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي لَكُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِيمٌ- يَعنِي الجَنَّةَ-فَيقوم عليّ بن أبي طالبٍ و القومُ تَحْتَ لِوَائِهِ مَعَهُ حَتَّى يَدخُلَ اَلجَنَّةَ ثُمَّ يَرجِعُ إِلَى مِنْبَرِهِ وَ لاَ يَزالُ يُعْرَضُ عَلَيْهِ جَمِيعُ اَلْمُؤْمِنِينَ فيأ تُصِيبُهُ مِنْهُمْ إِلَى اَلْجَنَّةِ وَ يَتْرُكُ أَقْوَاماً عَلَى اَلنَّارِ فَذَلِكَ قَولُهُ عزّوجلَّ« وَ اَلَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصَّالِحَاتِ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ »يَعْنِي اَلسَّابِقِينَ الْأَوَّلِينَ و اَلْمُؤْمِنِينَ وَ أهل الولايةِ لَهُ، و قَوْله «وَ اَلَّذِينَ كَفَرُوا وكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولَئِكَ أَصْحَابُ اَلْجَحِيمِ»، هُمُ اَلَّذِينَ قَاسَمَ عَلَيْهِمُ اَلنَّارِفَاسْتَحَقُّوا اَلْجَحِيم.

چون روز قیامت فرا رسد، پرچمی از نور سپید افراشته شود و منادی ندا دهد:«سَرور مؤمنان از جای برخیزد و همراه ایشان کسانی که ایمان آوردند ، که به راستی محمّد صلّى الله عليه و آله برانگیخته شد». علىّ بن ابی طالب برمی خیزد و خداوند پرچمی را که از نور سپید است، به دست ایشان می بخشد ، زیر این پرچم، همه پیش روان نخست

ص: 288

از مهاجرین و انصار جای دارند و هیچ کس دیگر با آنان نیست، تا جایی که بر روی منبری از نور ربّ العزّة می نشیند و همه، یکی یکی به ایشان عرضه می شوند،در نتیجه پاداش و نور وی را به او می دهد، چون به آخرین ایشان می رسد، به آنان گفته می شود:جای گاه و منزل گاه خویش را در بهشت شناختید،پروردگارتان خطاب به شما می فرماید : نزد من برای شما آمرزش و پاداشی شگفت است - یعنی بهشت -. پس علیّ بن ابی طالب برمی خیزد و این گروه، زیر پرچم ایشان هستند تا وارد بهشت شود، سپس به منبر خویش باز می گردد و پیوسته همه مؤمنان به ایشان عرضه می شوند و ایشان، بهره خویش را از آنان گرفته ، به بهشت می برد و گروه هایی را بر آتش رها می کند. این همان سخن خداوند عزّوجل است که می فرماید: «وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُم أَجرُهُم وَ نُورُهُم-و آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته را انجام دادند، پاداش و نورشان، از آن ایشان است».یعنی پیش روان نخستین، مؤمنان و دوستداران پیروی ایشان . و این آیه «وَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولئِكَ أَصحَابُ الجَحيمِ-و کسانی که ناسپاسی ورزیده و آیات ما را تکذیب نمودند، آنان اهل جهنم هستند»آنان کسانی هستند که آتش نصیبشان شده و سزاوار دوزخ گشتند.(1)

رَسُولَهُ و لَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَو عَشِيرَتَهُمْ أَوْ لَئِكَ كُتِبَ فِي قُلُوبِهِمُ الإِيمانَ وَ أَيَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنهُ ويُدْخِلُهُم جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا اَلْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ أَو لَئِكَ حِزْبُ اَللَّهِ أَلاَ إِنَّ حِزْبَ اَللَّهِ هُمُ اَلْمُفْلِحُونَ

کسانی را که به خدا و روز واپسین ایمان می آورند چنین نمی بینی که با دشمنان خدا و پیامبرش،دوستی ورزند هرچند پدرانشان یا برادرانشان یا خاندانشان باشند. (خداوند) ایمان را در دل های آنان نوشت و به روحی از جانب خویش، ایشان را تأیید فرمود و در بهشت هایی که نهرها از زیر آن جاریست،داخل می کند که در آن جاودان هستند.خداوند از آنان خشنود است و آنان از خداوند راضی هستند،آنان حزب خدا هستند، آگاه باشید که حزب خداوند، همان رستگاران هستند .(1)

رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم فرمودند :

طُوبَى لِلصابرِينَ فِي غَيْبَتِهِ طُوبِي لِلْمُتَّقِينَ عَلَى مَحَجَّتِهِمْ أُولَئِكَ وَصَفَهُمُ اَللَّهُ فِي كِتابِهِ وَ قَالَ« الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ» وَقالَ« أُولَئِكَ حِزْبُ اَللَّهِ أَلاَ إِنَّ حِزْبَ اَللَّهِ هُمُ اَلْمُفْلِحُونَ».

خوشا به حال صبر پیشه کنندگان در دوران غیبت او (یعنی امام زمان عجّل الله فرجه)،خوشا به حال پارسایانی که بر راه روشن امامان هدایت قرار دارند، آنان کسانی هستند که خداوند در کتاب خویش توصیفشان نموده و می فرماید : «اَلَّذِينَ يُؤمِنُونَ بِالغَيبِ - کسانی که به غیب ایمان می آورند و فرموده : «أُو لَئِكَ حِزبُ اللَّهِ أَلا إِنَّ

ص: 290

حِزبَ اللَّهِ هُمُ المُفلِحُونَ - آنان حزب خدا هستند، آگاه باشید حزب خدا، همان رستگاران اند».(1)

امام علىّ الرضّا از پدران گرامش عليهم السّلام از امام حسين عليه السّلام از مولا امیر المؤمنين عليه السّلام روایت می کنند که فرمودند :

اَلتَّاسِعُ مِنْ وُلْدِكَ يَاحِسَيْنَ هُوَ الْقائِمُ بِالْحَقِّ الْمُظْهِرُ لِلدِّينِ و الْبَاسِطُ لِلْعَدْلِ قَالَ الْحُسَيْنُ فَقُلْتُ لَهُ يَا أَمِيرَ اَلْمُؤْمِنِينَ وَ إِنَّ ذَلِكَ لَكَائِنٌ؟ فَقَالَ: عَلَيْهِ السَّلام إِي وَ اَلَّذِي بَعَثَ مُحَمَّداً صَلي اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ بِالنُّبو وَ اِصْطَفَاهُ عَلَى جَمِيعِ اَلْبَرِيَّةِ وَ لَكِنْ بَعْدَ غَيْبَةٍ وَ حَيْرَةٍ فَلاَ يَثْبُتُ فِيهَا عَلَى دِينِهِ إِلاَّ المخلصون اَلْمُبَاشِرُونَ لِرُوحِ اَلْيَقِينِ اَلَّذِينَ أَخَذَ اَللَّهُ عَزَوَجَّل مِيثَاقَهُمْ بِوَلاَيَتِنَا وَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الإِيمانَ وَ ايَّدَهُمْ بِرُوحٍ مِنْه.

نهمین فرزند از نسل تو ، یا حسین، او قیام کننده به حق، آشکار کننده دین و عدل گستر است.امام حسین علیه السّلام فرمودند: عرض کردم: یا امیرالمؤمنین، چنین خواهد شد؟ امام علیه السّلام فرمود: بله سوگند به آن کس که محمّد صلّى الله عليه و آله و سلّم را به پیامبری برانگیخت و او را بر تمام آفریدگان برگزید،ولی(این)پس از غیبت و سرگردانی خواهد بود که در نتیجه هیچ کس بر دینش پایدار نمی ماند مگر پاک شدگانی که روح الیقین را دریافته اند، کسانی که خداوند عزّوجل به ولایت ما پیمان ایشان را ستانده و در دل هایشان ایمان را نوشته و به وسیله روحی از جانب خویش آنان را تأیید نموده

ص: 291

است.(1)

هستند کسانی که به گفتن «لا اله الّا اللّه» اجازه یابند .(1)

ابوحمزه ثمالی گوید: به محضر محمّد بن علی امام باقر عليهما السّلام مشرّف شده و عرض کردم:ای فرزند پیامبر خدا، حدیثی برایم بفرمایید که بدان مرا بهره مند نمایید . فرمود:

يَا أَبَا حَمزَةَ، كُلٌّ يَدخُلُ الجَنَّةَ إِلَّا مَن أَبي.

ای ابا حمزه، همه وارد بهشت می شوند جز آنکه خودش امتناع ورزد.

گوید : عرض کردم:ای فرزند پیامبر خدا ، کسی هست که از وارد شدن به بهشت امتناع ورزد؟ فرمود: بله. گوید:عرض کردم:چه کسی؟ فرمود:

مَن لَم يَقُل لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ.

هرکس «لا اله الّا اللّه محمّد رسول اللّه» نگوید.

گوید : عرض کردم ای فرزند پیامبر خدا، مرا همین بس که این حدیث را از شما نقل نکنم. فرمود: چرا؟ عرض کردم:من«مرجئة»و«قدریّه» و «حروريّة» و «بنی امیّه» (2)را رها کردم در حالی که همه «لا اله الّا اللّه» می گفتند . فرمود:

أَيهَاتَ أَيهَاتَ إِذَا كَانَ يَوْمُ اَلْقِيَامَةِ سَلَبَهُمُ اَللَّهُ إِيَّاهَا لاَ يَقُولُهَا[فَلَمْ يَقُلْهَا] إِلاَّ نَحْنُ وَ شِيعَتُنَا وَ اَلْبَاقُونَ مِنْهَا بِرَاءٌ أَمَا سَمِعْتَ اللَّهَ يَقولُ «يَومَ يَقومُ الرّوحُ وَالمَلائِكَةُ صَفّاً لا يَتَكَلَّمُونَ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمَانُ وَقَالَ صَواباً»؟قالَ: مَن قَالَ لاَ إِلهَ إِلاَّ اَللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللّه .

هیهات(هرگز)،هیهات(هرگز)،چون روز قیامت فرا رسد،خداوند آن را از ایشان سلب نماید در نتیجه جز ما اهل بیت و شیعیانمان ،

ص: 293

کلمه توحید را نمی گوییم و سایرین، از آن بیزار هستند. آیا نشنیده ای که خدا می فرماید: «يَوْمَ يَقُومُ الرّوحُ وَالمَلائِكَةُ صَفًاً لا يَتَكَلَّمُونَ إِلاَّ مَنْ أَذِنَ لَهُ اَلرَّحْمَانُ وَ قَالَ صَوَاباً - روزی که روح به پا خیزد و فرشتگان صف کشیده،هیچ کس سخن نمی گوید مگر آن کس که خداوند بخشنده به او اجازه دهد و سخن نیک گوید». فرمود: (یعنی) کسی که «لا اله الّا اللّه محمّد رسول اللّه» گوید .(1)

الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ اَلْبَرِيَّةِ »أَتَدرِي مَنْ هُمْ ؟قُلْتُ: اَللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ .قَالَ: فَإِنَّهُمْ شِيعَتُكَ وَ أَنْصَارُكَ وَ مودي وَ مَوْعِدُهُمُ اَلْحَوْضُ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ إِذَا جَثَتِ اَلْأُمَمُ عَلَى رُكَبِهَا وَ بَدَا لِلَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فِي عَرْضِ خَلْقِهِ وَ دَعَا اَلنَّاسَ إِلَى مَا لاَ بُدَّ لَهُمْ مِنْهُ فَيَدْعُوكَ وَ شِيعَتَكَ فَتَجِيئُونَ غُرّاً مُحَجَّلِينَ شِبَاعاً مَرْوِيِّينَ.

ای علی، آیا سخن خداوند تبارک و تعالی را دیده ای که می فرماید«إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِكَ هُم خَيرُ البَرِيَّةِ–آنان که ایمان آوردند و کارهای نیک انجام دادند، آنان بهترین مردم اند»، آیا می دانی اینان کیانند؟ عرض کردم:خدا و رسولش بهتر می دانند. فرمود: به راستی که آنان شیعیان تو و یارانت هستند. وعده من با آنان در روز قیامت بر سر حوض کوثر است، هنگامی که امّت ها بر زانو می نشینند و خداوند تبارک و تعالی تصمیم به عرضه کردن خلق به پیشگاه خود می گیرد و مردم به آن چه ناگزیرند، خوانده می شوند . خداوند تو و شیعیانت را فرا می خواند و شما با پیشانی نورانی و مسرور و سیر و سیراب می آیید .(1)

حضرت ابو جعفر محمّد بن علی، امام باقر عليهما السّلام فرمودند:

قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ مِنَ اَلْخَيْرِ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ مَا لَمْ يَقُلْهُ لِأَحَدٍ ،قَالَ« إِنَّ اَلَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ اَلْبَرِيَّةِ »،أَنْت وشِيعتُكَ يَا عَلِيُّ خَيْرُ اَلْبَرِيَّةِ فَعَلِيٌ وَ اَللَّهِ خَيْرُ اَلْبَرِيَّةِ بَعْدَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَم.

رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلّم، از سخن نیکو، آن چیزی را به

ص: 295

علىّ بن ابی طالب عليهما السّلام فرمودند،که به هیچ کس نفرمود.فرمود:«إِنَّ الَّذِينَ آمَنِوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولَئِكَ هُم خَيرُ البَرِيَّةِ-به راستی کسانی که ایمان آوردند و کارهای نیک انجام دادند ، آنان همان بهترین مردمان هستند»،بهترین مردمان،تو و شیعیانت هستید،ای علی. بنابراین به خدا سوگند بهترین مردمان پس از پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم، حضرت علی است.(1)

هم چنین در جایی دیگر فرمودند که پیامبر صلّی الله عليه و آله و سلّم فرمودند :

يا عليُّ ،«إِنَّ اَلَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ اَلْبَرِيَّةِ» أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ تَرِدُ عَلَى أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ رَاضينَ مَرْضِيِّينَ.

ای علی، «إِنَّ اَلَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ اَلْبَرِيَّةِ - به راستی کسانی که ایمان آوردند و کارهای نیک انجام دادند ، آنان بهترین مردم هستند» (اینان) تو و شیعیانت هستید . توو شیعیانت بر من وارد می شوید در حالی که خشنود و مورد رضایت خواهید بود.(2)

در ضمن روایتی به نقل از جابر بن عبدالله انصاری ، رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم خطاب به امیر المؤمنین می فرمایند :

يَا أَخِي أَلَمْ تَسْمَعُ قَوْلَ اَللَّهِ فِي كِتَابِهِ« إِنَّ اَلَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا اَلصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ اَلْبَرِيَّةِ»؟ قَالَ بَلَى يَا رَسُولَ اَللَّهِ قَالَ هُوَ أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ غُرٌ محجَّلون شباغ مَرْوِيِّينَ أَوْ لمْ تسمع قول اللّه فِي كِتَابِهِ إِنَّ اَلَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَ اَلْمُشْرِكِينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أُولَئِكَ هُمْ شَرُّ اَلْبَرِيَّةِ»؟ قَالَ بَلَى يَا رَسُول

ص: 296

اَللَّهِ .قَالَ :ثُمَّ أَعْدَاؤُكَ وَ شِيعَتُهُمْ يَجِيئُونَ يَوْمَ اَلْقِيَامَةِ مُسْوَدَّةً وُجُوهُهُم ظِمَاءً مُظْمَئِينَ أَشْقِيَاءَ مُعَذَّبِينَ كُفَّاراً مُنَافِقِينَ ذَلِكَ لَكَ وَ لِشيعتك وَ هَذَا لِعَدُوِّك وَ لِشِيعَتِهِم.

برادرم، آیا سخن خداوند را در کتابش نشنیده ای «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ أُولئِكَ هُم خَيرُ البَرِيَّةِ - به راستی آنان که ایمان آوردند و کارهای نیک انجام دادند، آنان بهترین مردم هستند»؟عرض کردند:بله ای پیامبر خدا . فرمود: او، تو و شیعیانت هستید ، پیشانی سپید، سیر و سیراب . آیا این سخن خداوند را در کتابش نشنیده ای «إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِن أَهلِ الكِتابَ وَ المُشرِكينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدينَ فِيهَا أُوِلئِكَ هُم شَرُّ البَرِيَّةِ - به راستی کسانی که از یهودیان و نصرانیان ،کافر شدند ، در آتش جهنم جاودان هستند. آنان بدترین مردم اند»؟عرض نمود:بله ای پیامبر خدا. فرمود: آنان دشمنان تو و پیروان آنان هستند،در روز قیامت می آیند در حالی که چهره هایشان سیاه شده ،سخت تشنه هستند، بدبخت های موردِ - عذاب و کافران منافق هستند.آن بیان برای تو و پیروان توست و این بیان از آنِ دشمنان تو و پیروان آنان است.(1)

گذشته از مواردی که به صورت گزینشی از آیات قرآن کریم یاد آور شدیم ؛ از جمله احادیثی که متضمّن اسامی شریف شیعیان و محبّین اهل بیت اطهار عليهم السّلام است، حدیثی است که مولای متّقیان امیر مؤمنان علیه السّلام می فرماید : رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم درباره شیعیانم از بالای منبر به من فرمودند :

يَا عَلِيُّ... فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ اختَارَهُم بِعِلمِهِ لَنا مِن بَينِ الخَلقِ وَ

ص: 297

خَلَقَهُمْ مِنْ طِينَتِنا وَ اسْتَوْدَعَهُم سِرَّنَا وَ الْزَمْ قُلُوبَهُمْ مَعْرِفَةَ حَقِّنا وَ شَرَحَ صُدُورَهُمْ وَ جَعَلَهُمْ مُسْتَمْسِكِينَ بِحَبْلِنَا لاَ يُؤْثِرُونَ عَلَيْنَا مَنْ خَالَفَنَا مَعَ مَا يَزُولُ مِنَ اَلدُّنْيَا عَنْهُمْ أَيَّدَهُمُ اَللَّهُ وَ سَلَكَ بِهِمْ طَرِيقَ اَلْهُدَى فَاعْتَصَمُوا بِهِ فَالنَّاسُ فِي غُمَّةِ الضَّلالِ مُتَحَيِّرُونَ فِي الْأَهْوَاءِ عَمُوا عَنِ اَلْحُجَّةِ وَ مَا جَاءَ مِن عِنْدِ اللَّهِ عَزَّ وَجِلٌ فَهُمْ يُصْبِحُونَ وَيُمْسَونَ فِي سَخَطِ اللَّهِ وَ شِيعَتُكَ عَلَى مِنْهَاجِ اَلْحَقِّ وَ اَلْإِسْتِقَامَةِ لاَ يَسْتَأْنِسُونَ إِلَى مَنْ خَالَفَهُمْ وَ لَيْسَتِ الدُّنْيَا مِنْهُمْ وَ لَيْسُوا مِنْهَا أَوْ لَئِكَ مَصَابِيحُ الدُّجِيِّ أَوْ لَئِكَ مَصَابِيحُ اَلدُّجِيِّ أَوْ لَئِكَ مَصَابِيحُ الدُّجَى

ای علی...همانا خداوند عزّوجل، با علم و آگاهی خویش، آن ها (یعنی شیعیان)را از بین آفریدگان برای ما برگزیده،ایشان را از سرشت ما آفریده، راز ما را نزد آن ها به ودیعت نهاده،شناخت حقّ ما را در قلبشان استوار ساخته، سینه هایشان را فراخ نموده و آن ها را متمسّک به ریسمان(ولایت)ما قرار داده است.ایشان، با وجود آن چه از (منافع) دنیا که (به دليل التزام به ولایت ما )از دست بدهند ، مخالفین ما را بر ما برتری نداده و در پی ماروان نمی کنند. خداوند آنها را تأیید فرموده و به راه هدایت ره رو ساخته که بدان چنگ زده اند، بنابراین مردم در تاریکی گمراهی هستند و در پیروی از هواهای نفسانی،سرگردان اند،از (دیدن) حجّت و نیز آن چه از جانب خداوند آمده ، کور هستند، بدین سبب، در خشم و ناخشنودی خدا، صبح را به شب و شب را به روز می رسانند و حال آن که شیعیان تو، بر راه روشن حق و پایداری هستند، با کسانی که با آن ها مخالف اند،انس نمی گیرند. دنیا از آن ها نیست و آن ها نیز از دنیا نیستند . اینان

ص: 298

چراغ های تاریکی اند،اینان چراغ های تاریکی اند،اینان چراغ های

تاریکی اند.(1)

عترت رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم، قرآن و اهل بیت علیهم السّلام دستور فرموده اند که ما خود را «محبّ اهل بیت نبوّت»،«شیعه»«موالی»و«ابرار» بدانیم و بخوانیم؛آیا نقصی در این تعابير وجود دارد؟یا مشکلی دارد که چنین باشیم؟آیا این ها بهترین نام و صفت نیست؟ خداوند به حضرت ابراهیم علی نبیّنا و آله و عليه السّلام، مقام نبوت داد، امامت داد، ولی آخرین و بالاترین مدال افتخاری که به ایشان عطا فرمود، مقام «شیعه بودن» است:

وَإِنَّ مِن شَيعَتِهِ لَإِبرَاهِيمَ

و به راستی که ابرهیم، در شمار شیعیان اوست.(2)

قرآن کریم این مقام را شاخص کرده و اساس افتخار حضرت ابراهیم علی نبیّنا و آله و عليه السّلام بیان فرموده است .

اهل بیت عصمت و طهارت علیه السّلام در احادیث و زیارات ، ابراز محبّت و عرض ادب را چنین آموزش داده اند :

عَبدُكَ وَابنُ عَبدِكَ وَ اَبنُ أَمَتِكَ المُقِرُّ بِالرِّقِّ

بنده شما و فرزند بنده شما و فرزند کنیز شما هستم و به بندگی تمام خویش اقرار می کنم (3)

ص: 299

بِأَبِي أَنتُم وَ أُمّي وَ نَفسِي وَأَهلِي وَمَالِي وَ أُسرَتي

پدر و مادرم، خودم و خانواده ام، دارایی ام و خویشانم فدای شما باشد(1)

بِأَبِي أَنتَ وَأُمّي وَ نَفَسي لَكَ الوِقاءُ وَ الحِمَي... بِنَفسي أَنتَ

پدر و مادرم و خودم سپر بلا برای شما باشیم ... جانم فدایت(2)

و تعابیری از این دست .

«سگ»صفت خوبی نداشته بلکه مجمع صفات رذیله و مذمومه است ، از طرفی نیز«سگ»از خود چیزی ندارد و حُسن و خیری در آن نیست، مگر آن گروه از سگ ها که آموزش داده می شوند تا در شکار و نگهبانی کمک انسان باشند.وفای مشهوری که به«سگ»نسبت داده می شود ، مشهوری بی اعتبار است زیرا حتى وفای این حیوان نیز از روی حرص و طمع است، «سگ» از بزاق دهان ابلیس آفریده شده ، آن هم در حال عصبانیّت بنابراین شیطان ناری است و همان طور که ابلیس لعنه الله در بهشت جایی ندارد، برای سگ نیز جایی در بهشت نیست؛ ولی شیعیان طاهر هستند و مطهَّر و مطهِّر زیرا از زیادی سرشت آل محمّد صلوات الله عليهم اجمعین آفریده شده اند و مبدأ ایشان نور و از شمار نوریان هستند و با معرفت و طاعت و متابعت آل الله ، از آن ها می شوند .(3)

مظهر تمام پایبندی و وفای به عهد ، شیعیان هستند مانند راست قامتان آسمانی (نظير حُجر بن عدی و یارانش ، میثم تمّار و ...)که جز رضای الله تعالی و رضای آل الله در نظر نداشتند و به آن چه آرزومندش بودند، رسیدند .

ص: 300

اگر نسبت دادن عنوان«سگ»، نیکو و پسندیده بود، اهل بیت - العياذ بالله - متوجّه نبودند بگویند این عنوان به خودتان نسبت بدهید ؟؟ یا هیچ کدام از یاران اهل بیت عليهم السّلام متوجّه نبودند که در حضور امام این عنوان را به خود نسبت بدهند؟ حقیقت این است که استفاده از تعابیری این چنین،برای کسانی که از آن استفاده می کنند ، جذابیت دارد، توجیه قشنگی دارد،بدین جهت است که تمام سفارشات ائمّه اطهار و بیانات ایشان را کنار نهاده و به اسم عزاداری و دستگاه اهل بیت عليهم السّلام، این عنوان را وارد دین می کنند؛

به جای اینکه در سروده ها، فضائل و مناقب ، جایگاه ها و ویژگی های ائمّه اطهار عليهم السّلام و شیعیان ایشان یاد شود-که اقرار به آن، یکی از ضروریّات دین است-شیعیان را نعوذ بالله«سگ»و«گربه»می خوانند،اینجاست که مولا امیر المؤمنين صلوات الله و سلامه عليه فرمودند :

مَا أَحَدٌ ابتَدَعَ بِدعَةً إِلّا تَرَكَ بِهَا سُنَّةً

هیچ کس بدعتی را بنیان نمی نهد مگر اینکه بدان، التزام به سنّتی را

رها کند.(1)

این کار، یکی از مصادیق بارز بدعت است زیرا برگرفته از سنّت مطهّره رسول الله و اهل بیت اطهار صلوات الله و سلامه عليهم اجمعین نیست ، بلکه با آن در تضاد است ؛ رسول الله صلّى الله عليه و آله فرمودند :

شَرُّ الأمُورِ مُحدَثاتُها

بدترین کارها، جدید ترین آن ها است.(2)

ص: 301

و فرمودند :

أَلا وَ كُلٌّ بِدعَةٍ ضَلالَةٌ، أَلَا وَ كُلُّ ضَلالَةٍ فِي النَّارِ

آگاه باشید هر بدعتی، پایه گذار گمراهی بوده و هر گمراهی راه به سوی آتش می برد(1).

ص: 302

ص: 303

ص: 305

برخی گمان دارند با دست آویز قرار دادن برخی مطالب برای به کار بردن این دست وصف یا تشبیه ها درباره شیعیان،دوست داران و عزاداران اهل بیت علیهم السّلام، توانسته اند دلیلی بر مشروعیّت این بیانات ، دست و پا کنند و شایسته و بجاست که به آن اشاره نموده و هر یک را مورد بررسی قرار دهیم تا حقّ مطلب ادا شده و «حجّت» اقامه گردد:

لِيَهلِكَ مَن هَلَكَ عَن بَيِّنَةٍ وَ يَحيِي مَن حَيَّ عَن بَيِّنَةٍ

بایسته است که هرکس هلاک می شود، از روی دلیل و براساس برهان نابود شود و هرکس حیات می یابد، از روی دلیل حیات یابد(1).

در آسمان پرواز میکند مگر اینکه امّت هایی چون شما هستند ... (1)

تمام جانوران، مانند انسان ها و جنّیان،تکالیفی دارند که اگر به آن عمل کنند، پاداش آنان در آخرت زندگانی خوشی خواهد بود(2)و دو حدیثی که در ادامه خواهد آمد، گویای این است که یک الاغ و یک سگ و یک گرگ ، وارد بهشت می شوند :

تفسیر شریف قمّی به سند صحیح از امام جعفر صادق عليه السّلام روایت نموده که فرمودند :

... فَلاَ يَدْخُلُ اَلْجَنَّةَ مِنَ اَلْبَهَائِمِ إِلاَّ ثَلاثَةٌ حِمَارُ بَلْعَمَ بْنِ بَاعُورَاءَ وَ ذِئْبُ يُوسُفَ وَ كَلْبُ أَصْحَابِ اَلْكَهْف...

... از حیوانات داخل بهشت نمی شود مگر سه حيوان : الاغ بلعم باعورا و گرگ حضرت یوسف پیامبر(که متهم به خوردن حضرت یوسف شد) و سگ اصحاب کهف ...(3)

هم چنین به سند صحیح از امام علیّ بن موسی الرضا عليه السّلام نقل می کند که فرمودند:

أُعْطِيَ بلعم بْنُ باعوراء اَلْإِسْمَ اَلْأَعْظَمَ فَكَانَ يَدْعُو بِهِ فَيُسْتَجَابُ لَهُ فَمَالَ إِلَى فِرْعَوْنَ فَلَمَّا مَرَّ فِرْعَوْنُ فِي طَلَبِ مُوسَى وَ أَصْحَابِهِ قَالَ فِرْعَوْنُ لِبَلْعَمَ :أُدعُ اَللَّهَ عَلَى مُوسَى وَ أَصْحَابِهِ لِيَحْسَبَه

ص: 307

عَلَيْنَا، فَرَكِبَ حِمَارَتَهُ لِيَمُرَّ فِي طَلَبِ مُوسَى وَ أَصْحَابِهِ فَامْتَنَعَتْ عَلَيْهِ حِمَارَتُهُ فأقبلَ يَضْرِبُهَا فَأَنْطَقَهَا اَللَّهُ عزَّ وَ جلَّ فَقَالَتْ: وَيْلَكَ عَلَى مَا تَضْرِبُنِي؟ أتدري أَجِيءُ مَعَكَ لِتَدْعُوَ عَلَيَّ موسي نَبِيَّ اَللَّهِ وَ قَوْمٍ مُؤْمِنِينَ؟ فَلَمْ يَزَلْ يَضْرِبُهَا حَتَّى قَتَلَهَا وَ انسَلَخَ اَلْإِسْمُ اَلْأَعْظَمُ مِنْ لِسَانِهِ و هُوَ قَوْلُهُ:« فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّيْطَانُ فَكَانَ مِنَ الْغَاوِينَ ولَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِها وَ لَكِنَّهُ أَخْلَدَ إلى الأَرضِ واتَّبَعَ هَواهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ اَلْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تتْركه يلهَثْ »وَ هُوَ مَثَلٌ ضَرَبَهُ.

اسم اعظم الهی به بلعم باعورا داده شد،به اسم اعظم خدا را می خواند و دعایش مستجاب می شد، به فرعون تمایل یافت و زمانی که فرعون به دنبال موسی و همراهانش رفت، فرعون خطاب به بلعم گفت : خدا را بر موسی و همراهانش بخوان تا زندانی ما شوند. بلعم سوار بر الاغ خود شد تا به دنبال موسی و همراهانش برود. الاغ او از رفتن خودداری کرد. او پیش آمده، الاغ را کتک می زد. خداوند آن ماده خر را به سخن آورد، او گفت : وای بر تو، چرا مرا می زنی؟ آیا می خواهی با تو بیایم تا موسی پیامبر خدا و گروهی با ایمان را نفرین کنی؟ آن قدر آن حیوان را تازیانه زد تا او را کُشت و اسم اعظم از زبان او جدا شد.و این،همان سخن خداوند است: «فَانسَلَخَ مِنها فَأتبَعَهُ الشَّيطانُ فَكانَ مِنَ الْغَاوِينَ ولَو شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِها وَ لَكِنَّهُ أخلَدَ إِلى الْأَرْضِ وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ اَلْكَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَيْهِ يَلْهَثْ أَوْ تتركه يَلْهَثْ - امّا( اسم اعظم) از (قلب او )بیرون شد، شیطان او را دنبال کرد و در شمار گمراهان درآمد * اگر می خواستیم او

ص: 308

را بدان(آیات)بالا می بردیم ولی او به پستی گرایید و دل به دنیا بست و از هوای نفس خویش پیروی کرد، پس مَثَل او مَثَل سگ است که اگر به او حمله کنی زبانش را بیرون می آورد و له له می زند و اگر به حال خود رهایش کنی، باز هم زبانش را بیرون می آورد و له له می زند» و این مثالی است که خداوند آورده است.

امام در ادامه فرمودند :

...فَلا يَدْخُلُ اَلْجَنَّةَ مِنَ اَلْبَهَائِمِ إِلاَّ ثَلاَثَةٌ حِمَارَةُ بَلْعَمَ وَ كَلْبُ أَصْحَابِ الْكَهْفِ وَ الذِّئْبُ وَ كانَ سَبَبُ اَلذِّئْبِ أَنَّهُ بَعَثَ مَلِكٌ ظالِمٌ رَجُلاً شُرطِيّاً لِيُحْشِمَ قَوْماً مِنَ اَلْمُؤْمِنِينَ وَ يُعَذِّبَهُمْ وَ كانَ للشرطي اب يُحِبُّهُ فَجَاءَ ذِئْبٌ فَأَكَلَ اِبْنَهُ فَحَزِنَ الشُّرطِيُّ عَلَيْهِ فَأَدْخَلَ اَللَّهُ ذَلِكَ اَلذِّئْبَ اَلْجَنَّةَ لِما أحزنَ الشُّرطِيَّ

... از حیوانات داخل بهشت نمی شود مگر سه حیوان : ماده الاغ بلعم و سگ اصحاب کهف و یک گرگ و ماجرای گرگ این است که پادشاه ستم گری، مرد پاس بانی را برای آزار و شکنجه قوم مؤمنی مأمور کرده بود و آن پاسبان پسری داشت که او را دوست می داشت، گرگی آمد و فرزند او را خورد و پاسبان اندوه گین شد، خداوند هم این گرگ را وارد بهشت ساخت به جهت اینکه با کار خویش، آن پاس بان را اندوه گین نمود.(1)

سگ اصحاب کهف نیز متعلق به آن چوپان موحّد بود که با اصحاب کهف همراه

ص: 309

شد تا این که مانند اصحاب کهف،به خواب رفت. حال آیا این دلیل می شود که آن را تعمیم بدهیم و بگوییم همه سگ ها خوب هستند؟یا دلیل می شود که کسی بگوید من هم مانند سگ اصحاب کهف ، سگ اهل بیت هستم؟ هرگز چنین نیست ، این دو روایت به هیچ عنوان بر مشروعیّت سگ نامیدن محبّان و خادمان آستان اهل بیت علیهم السّلام دلالت ندارد.

هیچ ربطی به سگ یا دم تکان دادن ندارد .

يعترِض [يَعْرِضُ] أَحَداً إِلاَّ وَ هُوَ لاَ يَجُسر[ يَجْتَرِئُ] أَنْ يَقُولَ إِنِّي خَيْرٌ مِنْهُ فَنَزَلَ عَنِ النَّاسِ وَ شَرَعَ فِي أَصْنَافِ اَلْحَيَوَانَاتِ حَتَّى مَرَّ بِكَلْبٍ أَجْرَبَ فَقَالأصحب هَذَا فَجَعَلَ فِي عُنُقِهِ حَبْلاً ثُمَّ مَر [جَرّ] بهِ فَلَمَّا كَانَ فِي بَعضِ الطَّرِيقِ شَمَّرَ الْكَلْبَ مِنَ اَلْحَبْلِ و أرسله فَلَمَّا جَاءَ إِلَى مُنَاجَاةِ اَلرَّبِّ سُبْحَانَهُ قَالَ يَا مُوسَى أَيْنَ مَا أَمَرْتُكَ بِهِ؟ قَالَ يَا رَبِّ لَمْ أَجِدْهُ فَقَالَ اَللَّهُ تَعالَ وَعِزَّتِي وَجَلالِي لَوْ أَتَيْتَنِي بِأَحَدٍ لَمَحَوْتُكَ مِنْ دِيوَانِ اَلنُّبُوَّةِ

بعضی از شیعیان مرا به چنانی حدیث کرد که خداوند سبحان به حضرت موسی عليه السّلام وحی کرد: هرگاه برای مناجات نزد من می آیی، فردی را به همراهت بیاور که تو از او بهتر باشی. موسی علیه السّلام هرکس را می دید، جرأت نمی کرد بگوید من از او بهترم، لذا دست از مردم کشیده و در میان انواع حیوانات، شروع به جستجو کرد تا اینکه به سگ گَری برخورد کرد، با خود گفت : این را با خود می برم، در گردنش ریسمانی انداخت و او را با خود کشید، در میان راه ریسمان را گشود و سگ را رها کرد، وقتی به مقام مناجات رسید ، پروردگار سبحان به او فرمود: ای موسی! کجاست آن چه که ما به تو امر کردیم؟ گفت: پروردگارا! آن را نیافتم. خداوند متعال فرمود: به عزّت و جلالم قسم، اگر حتی یک نفر را می آوردی، نام تو را از دیوان نبّوت پاک می کردم.(1)

اگر کسی بخواهد به چنین بیانی معتقد باشد، باید بگوید«سگ از...بالاتر است»و نعوذ بالله من ذلک زیرا براساس نصّ صریح آیات و احادیث محكمات،پیامبران و فرستادگان الهی،برگزیدگان بوده و برترین مردمان در زمان خویش هستند،حال چطور ممکن است این خیل عظیم را رها نموده و به خبری اعتماد کنیم که به هیچ عنوان منسوب به معصوم عليه السّلام نیست؟؟؟ بنابراین بیان

ص: 312

مذکور نیز قابل استناد نیست و از این جا نیز هیچ ویژگی نیکویی برای سگ مستفاد نمی گردد .

کتاب لئالى الأخبار و الآثار متن خود را از کتاب«تفضيل الكلاب على كثير ممّن لبس الثياب» آورده و می نویسد :

وَ قَالَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ :طُوبَى لِمَنْ كَانَ عَيْشُهُ كَعَيْشِ اَلْكِلاَبِ وَ فِيهِ عَشْرُ خِصَالٍ: اَلْأُولَى لَيْسَ لَهُ لَيْسَ لَهُ مَالُ الثَّانِيَةِ لَيْسَ لَهُ قَدْرُ اَلثَّالِثَةِ الْأَرْضُ بَيتٌ لَهُ اَلرَّابِعَةُ أَكْثَرُ أَوْقَاتِهِ يَكُونُ جَائِعاً الْخَامِسَةُ أَكْثَرَ أَوْقَاتِهِ يَكُونُ سَاكِناً اَلسَّادِسَةُ يَحُولُ حَوْلَ الْبَيْتِ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارُ السَّابِعَةِ يَقْنَعُ بِمَا يُدْفَعُ إِلَيْهِ وَ اَلثَّامِنَةُ لَوْ ضَرَبَهُ صَاحِبُهُ مِائَةَ جَلْدَةٍ لَمْ يَتْرُكْ بَابَ دَارِ صَاحِبِهِ وَ التَّاسِعَةُ يَأخُذُ عَدُوَّ صَاحِبِهِ ولا يَأخُذَ صَديقَهُ العاشِرَةَ إذا ماتَ لَم يَترُك مِنَ اَلْمِيرَاثِ شَيْئاً.

قبل از این خبر نیز می نویسد :

وفي بَعْضِ نُسَخِ اَلْحَدِيثِ :قَالَ اَلنَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ :يَنْبَغِي لِلْمُؤْمِنِ أَنْ يَكونَ أخلاقُهُ كَأَخْلاقِ الْكَلْبِ فَفِيهِ خَمْسَةُ أخْلاقٍ: أَوَّلُهَا يَكُونُ جَايِعاً أَبَداً وَ هَذَا مِنْ أَخْلاَقِ اَلصَّالِحِينَ وَ اَلثَّانِي لاَ يَكُونُ لَهُ مَوْضِعٌ وَ هَذَا مِنْ آثَارِ اَلصَّالِحِينَ وَ اَلثَّالِثُ لاَ يَنَامُ بِاللَّيْلِ وَ هَذَا مِنْ أَفْعَالِ اَلصَّالِحِينَ وَ اَلرَّابِعُ لاَ يَكُونُ لَهُ مَالٌ حَتَّى يورِثَهُ اَلْوَارِثُ وَ هَذَا مَعِيشَةُ اَلصَّالِحِينَ وَ اَلْخَامِسُ لاَ يُهَادِقُ [لاَ يُفَارِقُ ظ ]بَابَ صَاحِبِهِ وَ إِنْ طَرَدَهُ في يَومٍ مِأةَ مَرَّةٍ وَهَذا مِن وَفاءِ الصَّالِحِينَ .

ص: 314

کتاب«تفضيل الكلاب على كثير ممّن لبس الثياب»تأليف محمّد بن خلف المرزبانی (ت317ق) بوده و با توجه به آنچه درباره نویسنده آن در پاورقی ذکر شده، به نظر می رسد که وی از شمار شیعیان یا متشيّعين است .(1)

ص: 315

در جلد 1 صفحه 34 از این کتاب نشر دار الكتب المصريّة القاهرة آمده است :

خِصَالٍ الْكَلْبُ الْمَحْمُودَةُ تُنْسَبُ لِلْإِمَامِ الْحَسَنِ الْبَصْرِيِّ قَالَ الْإِمَامُ الْحَسَنُ الْبَصْرِيُّ فِي اَلْكَلْبِ عَشْرَ خِصَالٍ مَحْمُودَةٍ وَ كَذَلِكَ يَنْبَغِي أَنْ تَكُونَ فِي كُلِّ مُؤْمِنٍ الأولى أنَّهُ لا يَزالُ خائِفاً وَذلِكَ لَعَلَّهُ مِن دَأْبِ الصَّالِحينَ الثَّانِيَةِ أنَّهُ لَيْسَ لَهُ مَكَانٌ يُعْرَفُ وذَلِكَ مِن عَلامَاتِ الْمُتَوَكِّلِينَ الثَّالِثَةِ أَنَّهُ لَا يَنامُ مِنَ اللَّيْلِ إِلاَّ قَلِيلاً وذَلِكَ مِنْ صِفَاتِ المُحْسِنِينَ الرَّابِعَةُ أنَّهُ إِذَا مَاتَ لا يَكونُ لَهُ مِيرَاثٌ وَذَلِكَ مِن أخلاقِ الزَّاهِدِينَ الخامِسَةِ أنَّهُ لا يَتْرُكُ صَاحِبَهُ وَلَو جَفاهُ وضَرَّ بهِ وَذَلِكَ مِن صِفَاتِ المُرِيدِينَ اَلسَّادِسَةِ أَنَّهُ يَرْضِي مِنَ الدُّنيَا بِأُدْنِي مَكانٍ وذلِكَ مِن عَلامَاتِ المُتَواضِعينَ السّابِعَةِ أنَّهُ إذا طَرَدَهُ أحَدٌ مِن مَكانٍ وانصَرَفَ عَنهُ عادَ إلَيهِ وَذَلِكَ مِن صِفاتِ الرَّاضينَ الثَّامِنَةِ أَنَّهُ إذا ضُرِبَ وَطَرِدَ ثُمَّ دُعِيَ أجابَ بِلا حِقْدٍ وذلِكَ مِن صِفَاتِ الْخَاضِعِينَ التَّاسِعَةِ أَنَّهُ إِذا حَضَرَ شَيْءٌ لِلأَكْلِ جَلَسَ مِن بَعِيدٍ وذَلِك مِنْ صِفَاتِ الْمَسَاكِينِ الْعَاشِرَةِ أَنَّهُ إِذا حَضَرَ رَجُلٌ مِن مَكَانٍ لا يَرحَلُ مَعَهُ شَيءٌ يَلْتَفِتُ إلَيهِ وذَلِكَ مِن صِفَاتِ المُتَجَرِّدِينَ.

بنابراین آن چه در کتاب«تفضيل الكلاب...»چاپ شده آمده ، منسوب به حسن بصری بوده و بسیار با متن کتاب«لئالى الأخبار» متفاوت است. گذشته از این که با وجود فاصله زمانی به طول 10 قرن میان این دو مؤلف ، ولی طریقی از کتاب لئالي الأخبار به کتاب تفضيل الكلاب نداریم و حتی اگر به نسخه ای که به دست صاحب کتاب لئالى الأخبار رسیده ، اعتماد کنیم، باز هم مؤلّف كتاب تفضيل

ص: 316

الكلاب ، در قرن 4 می زیسته و سند خود را تا امیرالمؤمنین علیه السّلام متذکّر نشده است، بنابراین روایت کتاب لئالى الأخبار، از حیث سند و منبع بی اعتبار است؛

ناگفته نماند که در چندین کتاب دیگر نیز متن مذکور و البته با اختلاف ، به حسن بصری نسبت داده شده است .(1)

ص: 317

کتاب دیگری که این خبر را به امیرالمؤمنین علی علیه السّلام نسبت داده، «نظم درر السّمطين»تألیف شیخ محمّد زرندی حنفي (ت 750ق) است که در چاپ اول سال 1958م صفحه 156 آن را بدین شرح آورده است :

وَ رُوِيَ اَلْحَافِظُ أَبُو بَكْرٍ أَحْمَدُ بْنَ اَلْحُسَيْنِ البيهقي بسنده إِلَى عَلِيٍ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ :...طُوبَى لمن عيشه عَيْشُ الكلاب لِلْكَلْبِ عَشْرُ خِصَالٍ أَوَّلُهَا لَيْسَ لَهُ مِقْدَارٌ عِندَ الخَلْقِ اَلثَّانِيَةِ اِله فَقِيرٌ لَيْسَ لَهُ مَالٌ الثَّالِثَةِ الْأَرْضُ كُلُّهَا لَهُ بِسَاطٌ الرَّابِعَةُ أكثَرُ أَوْقَاتِهِ يَكُونُ جَائِعاً وَأقلُّهُ يَكونُ شَبْعاناً الخامِسَةُ إِنْ ضَرَبَهُ صَاحِبُهُ مِائَةَ جلدَةٍ لا يُتْرَكُ بابُهُ السَّادِسَةَ يَحفَظُ صاحِبَهُ وَيَأْخُذُ العَدُوَّ وَيَترُكُ الصَّدِيقَ السَّابِعَةَ يَحْفَظُ بَابَ صاحِبِهِ في اللَّيلِ وَالنَّهارِ وَلا يَنامُ الثَّامِنَةُ أكثَرُ عَمَلِهِ السُّكُوتُ التَّاسِعَةُ يَكُونُ رَاضِياً بِمَا يَدفَعُهُ صَاحِبُهُ إِلَيْهِ الْعَاشِرَةُ إِذَا مَاتَ لَمْ يُتْرُكْ مِن اَلْمِيرَاثُ شَيْئاً.

وی، متن خود را از حافظ بیهقی نقل کرده و او نیز سند خود را ذکر نکرده و خبر او نیز از حیث سند ، بی اعتبار است.

از سند و اضطراب موجود در متن این خبر نیز می گذریم و بر روی متنی که

ص: 318

دست آویز واقع شده تمرکز می کنیم:با توجه به آنچه خواندیم ، سزاوار است صفت هایی که در ادامه می آید، در مؤمنین باشد و چنان چه میدانیم مؤمنين ، شیعیان مولانا امیر المؤمنین سلام الله علیه هستند، با این مقدمه به سراغ بررسی فرازهای این خبر می رویم :

1- لَيسَ لَهُ مِقدَارَ بَينِ الخَلِقَ وَ هُوَ حَالَ المَساكِين...

سگ در میان«خَلق»،قدر و قیمتی ندارد که این حال«مساکین» است

اگر در این جا «خلق» را تمام آفریدگان تعبیر کنیم، که حاشا از نسبت دادن این معنا به مولانا امیر المؤمنین سلام الله عليه زیرا مؤمن نزد اولیاء معصوم علیهم السّلام و اهل آسمان، عزیز و گرامی است و در این رابطه آیات و احادیث فراوانی وجود دارد. اما اگر «خلق» را بنی آدم معنا کنیم، در آیات قرآن کریم و احادیث ائمّه معصومين عليهم الصّلوة و السّلام، «مؤمنین» در میان مردم نیز عزیز و گرامی هستند(1) البته احادیثی وجود دارد که یکی از نشانه های آخرالزّمان را «حقیر شمرده شدن مؤمنان » بیان می دارد، لازم است توجه کنیم که بیان در وصف علامت آخرالزمان است و نه در بیان صفت مؤمن.

2- أَن يَكُونَ فَقِيرَاً لَيسَ لَهُ مَالَ وَ لَا مَلِکَ وَ هُوَ صَفَةَ المجَرِّدِینَ...

این که ندار باشد، مال و مِلکی نداشته باشد و این ویژگی «مجردین»

است .

ص: 319

ابهام این فراز، قابل چشم پوشی نیست زیرا هیچ یک از حیوانات، مدعی دارایی یا مال و ملک نیستند و حتی به صورت مجازی هم برای آن ها چنین تعبیری به کار نمی رود؛ از این گذشته با توجه به مضمون عبارت ، سزاوار است مؤمن، مال و ملک نداشته باشد در حالی که آیات قرآن و احادیث اهل بیت اطهار عليهم الصّلاة و السّلام، به بیان احکام بسیاری می پردازد که لازم است مؤمنین در قبال دارایی خویش ، بدان ملتزم باشند. اگر دارایی داشتن، سزاوار مؤمن نباشد، این همه آیات و احادیث که مؤمنان را در قبال دارایی ها مسئول و ملزم شمرده است، چه می شود؟ از دیگر سو، اهل بیت اطهار علیهم السّلام که به برترین و نیکوترین صفات ، موصوف هستند ، خود دارایی و ملک و املاک داشتند ...؛ بنابراین فراز مذکور نیز به لحاظ معنا، دور از نسبت به مولا امیرالمؤمنین سلام الله علیه است .

(بگذریم از تأمل در واژه مجرد و بیان معنا و موارد کاربرد آن در لسان شرع و لسان غير شرع، تنها به همین نکته بسنده می شود که معمول ترین به کارگیری لفظ مجرد، در فلسفه است با معنایی متفاوت با آن چه شرع بدان رهنمون است و از یاد نبریم کسانی این عبارت ها را دست آویز قرار می دهند که دایر مخالفت با فلسفه سر داده اند).(1)

هر چند در ادامه و فرازهای دیگر نیز خلل وارد است، ولی به نظر می رسد تا همین جا نقد محتوای نقل کافیست و مردود بودن انتساب آن به مولا امیرالمؤمنین عليه الصّلاة و السّلام، آشکار است .

ص: 320

قرآن کریم، وجود گرامی رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم را الگو معرفی می نماید:

لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اَللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللَّهَ وَ الْيَوْمَ الآخِرَ وذِكْرُ اللَّهِ كَثِيرا

به راستی برای شما در وجود گرامی پیامبر خدا، الگویی نیکو بود برای آن کس که امیدوار به (قرب و رحمت)خدا و روز واپسین است و بسیار خداوند را یاد می کند.(1)

و مطلق بودن این بیان ، تمامی عرصه های زندگی فردی و اجتماعی را در بر می گیرد . در کتب شیعه نیز، این صفات و خصال مؤمن است که شمرده می شود و اوست که برای سایرین، الگو واقع می شود. مؤمن الگوی سایرین است نه اینکه سبک زندگی سگ ، الگوی حیات مؤمنین باشد.هم چنین حضرات اهل بیت نبوّت عليهم السّلام برای تربیت افراد در کلام خویش بیاناتی این چنین دارند:مؤمن چنین و چنان است، صفات عاقل چنین و چنان است ، شیعیان این گونه هستند و ... نه این که بگویند بروید از سگ آموزش ببینید . در ادامه به ذکر برخی از این موارد بسنده می کنیم:

از رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم روایت شده که فرمودند :

خداوند عزّوجل به چیزی که نیکوتر از عقل باشد پرستش نشده است و مؤمن خردمند نگردد تا هنگامی که 10 ویژگی در او گرد آید :

ص: 321

الخَيرُ مِنهُ مَأمولٌ وَ الشَّرُّ مِنهُ مَأمونٌ يَسْتَكْثِرُ قَلِيلَ الخَيرِ مِن غَيْرِهِ وَ يَسْتَقِلُّ كَثِيرَ الخَيرِ مِن نَفْسِهِ وَلاَ يَسْأَمُ مِنْ طَلَبِ الْعِلْمِ طُولَ عُمُرِهِ وَلا يَتَبَرَّمُ بِطِلاَّبِ الحَوائِجِ قِبَلَهُ الذُّلُّ أَحَبُّ إِلَيهِ مِنَ العِزِّ وَ الْفَقْرُ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ اَلْغِنَى نَصِيبُهُ مِنَ الدُّنْيَا الْقُوتُ وَ الْعَاشِرُهُ ومَا العَاشِرَةُ لا يَرَى أَحَداً إِلاَّ قَالَ هُوَ خَيْرٌ مِنِّي وَ أَتْقى ....

به نیکی او امید باشد و از بدی او ایمنی باشد، کم ترین خوبی دیگران را بسیار شمارد و خوبی فراوان خود را اندک بیند و در طول عمرخویش از دانش جستن خسته نشود و از مراجعه نیازمندان به نزدش، سنگین دل نشود. خواری را از سربلندی و تنگ دستی را از ثروتمندی دوست تر دارد. بهره اش از دنیا خوراک باشد و دهمین(ویژگی)و دهمین(ویژگی) کدامین است؟ (این که) کسی را نبیند مگر آنکه با خود گوید : او از من نیکوتر و پرهیزکارتر است ....(1)

رسول اکرم صلّی الله عليه و آله و سلّم فرمودند:

صِفَةِ اَلْعَاقِلِ أَنْ يَكُونَ فِيهِ عَشْرُ خِصَالٍ:اَلْأُولَى... جَهْدٌ عَلَيْهِ اَلثَّانِيَةُ أَن يَتَجاوَزَ عَمَّنْ ظَلَمَهُ الثَّالِثَةُ أَنْ يَتَوَاضَعَ لِمَنْ دُونَهُ اَلرَّابِعَةُ أَنْ يُسَابِقَ إِلَى مَنْ قَرَّبَ فِي اَلسَّيْرِ اَلْخَامِسَةِ إِذَا أَرَادَ أَنْ يَتَكَلَّمَ

ص: 322

يُفَكِّر فَإِن كانَ خَيراً تَكَلَّمَ فَغَنِمَ وَ إِنْ كانَ شَرّاً سَكَتَ فَسَلِمَ اَلسَّادِسَةُ إِذَا عَرَضَتْ لَهُ اَلْفِتْنَةُ اِسْتَعْصَمَ بِاللَّهِ تَعَالَى وَ أَمْسَكْ عَنْهَا يَدَهُ وَ لِسَانَهُ السَّابِعَةُ إِذَا رَأَيَ فَضِيلَةً اِنْتَهَزَهَا اَلثَّامِنَةُ لاَ يُفَارِقُهُ اَلْحَيَاءُ اَلتَّاسِعَةُ لاَ يُبْدِي مِنْهُ اَلْخَنَى اَلْعَاشِرَةُ لاَ يَقْعُدُ بِهِ الحِرْص.

وصف عاقل این است که 10 ویژگی در او باشد : اول : ... دوم درگذرد از کسی که به او ستم کرده،سوم برای زیردستان خود فروتنی کندچهارم در نیکویی بر بالا دست خود پیشی گیرد، پنجم هرگاه بخواهد سخن بگوید، بیاندیشد، اگر نیک بود، بگوید و غنیمت بَرَد و اگر بد بود، لب فرو بندد و سالم ماند.ششم هرگاه فتنه ای به او رخ نماید،به خدای تعالی پناه برده و دست و زبانش را از(گرفتار شدن به آن)نگه دارد.هفتم چون فضیلتی دید ، در به دست آوردنش شتاب کند،هشتم حيا هرگز از وی جدا نشود، نهم حرص در وی آشکار نگردد، دهم تنگی سینه او را از کار نیک فرو ننشاند.(1)

از رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم روایت است که فرمودند :

اَلْإِيمَانِ فِي عَشْرِ خِصَالٍ اَلْمَعْرِفَةِ وَ اَلطَّاعَةِ وَ الْعِلْمِ وَ الْعَمَلِ وَ الْوَرَعِ وَ الإجتِهادِ وَ الصَّبْرِ وَ الصِّدْقِ و الرِّضَا والتَّسْلِيمِ فَمَتِي فَقَد صَاحِبَهَا وَاحِدَةً مِنْها انْفَكَّ نِظَامُهُ.

ایمان در 10 ویژگی است : معرفت،طاعت،علم،عمل،پاک دامنی، تلاش (در انجام کارهای خیر)، صبر، راستی، رضایت مندی و تسلیم

ص: 323

(بودن در برابر اوامر الهی).بنابر این هرگاه دارنده آن،یکی از آن ها را

از دست بدهد، نظام ایمانش از هم بپاشد .(1)

امام زین العابدین علیه السّلام در حدیثی ارزشمند فرمودند :

عَشرَ مَنْ لَقِيَ اَللَّهَ بِهِن دَخَلَ اَلْجَنَّةَ شَهَادَةُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اَللَّهِ وَ اَلْإِقْرَارُ بِمَا جَاءَ مِنْ عِنْدِ اَللَّهِ وَ إِقَامُ اَلصَّلاَةِ وَ إِيتَاءُ الزَّكَا وَ حِجُّ الْبَيْتِ وَ صَوْمُ شَهْرِ رَمَضَانَ فِي الوَلاَيَةِ لِأَوْلِيَاءِ اَللَّهِ وَ اَلْبَرَاءَةُ مِنْ أَعْدَاءِ اَللَّهِ وَ اِجْتِنَابُ كُلِّ مُسْكِرٍ.

10 چیز است که هرکس بدان، خدا را دیدار کند(یعنی از دنیا برود)، داخل بهشت می شود:گواهی دادن به این که خدایی جز الله نیست و محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم فرستاده خداست و به آن چه ایشان از نزد خداوند آورده است اقرار کند و برپا داشتن نماز و پرداخت زکات و حجّ خانه خدا و روزه ماه رمضان و دوستی با اولیاء خدا و بیزاری از

دشمنان خدا و کناره گیری از هرچه مستی آورد.(2)

امام محمّد باقر عليه السّلام فرمودند :

همانا شیعیان امیرالمؤمنین علیه السّلام،تنها کسانی هستند که این ویژگی ها را دارند :

ص: 324

اَلشَّاحِبُونَ اَلنَّاحِلُونَ اَلذَّابِلُونَ ذَابِلَةٌ شِفَاهُهُمْ خَمِيصَةٌ بُطُونُهُمْ مُتَغَيِّرَةٌ أَلْوَانُهُمْ مُصْفَرَّةٌ وُجُوهُهُمْ إِذَا جَنَّهُمُ اللَّيْلُ اتَّخَذُوا الْأَرْضَ فِرَاشاً وَ اسْتَقْبَلُوا الْأَرْضَ بِجِبَاهِهِمْ كَثِيرٌ سُجُودُهُمْ كَثِيرَةٌ دُمُوعُهُمْ كَثِيرٌ دُعَاؤُهُمْ كَثِيرٌ بُكَاؤُهُمْ يَفْرَحُ اَلنَّاسُ وَهُمْ يَحْزَنُونَ.

کسانی که رنگ رخسارشان دگرگون شده و اندامشان لاغر گشته و خشکیده و لب هایشان خشک و شکم هایشان خالی است، رنگشان پریده و صورتشان زرد است. چون تاریکی شب آنان را فرا گیرد، زمین را بستر گیرند و پیشانی بر زمین نهند، سجده ها کنند و اشک ها بریزند. بسیار دعا کنند و بسیار بگریند.مردم شادی کنند و آنان غمگین اند.(1)

در حدیث دیگری از امام جعفر صادق عليه السّلام روایت شده که فرمودند :

الْمَكَارِمِ عَشْرُ ... صِدْقِ الْبَأْسِ (الْيَأْسُ )وَ صِدْقُ اللِّسَانِ وَ أَداءُ الأَمَانَةِ وُصْلَةُ الرَّحِمِ وَ إِقْرَاءُ الضَّيْفِ وَ إِطْعامُ السَّائِلِ وَ الْمُكَافَاةُ عَلَى الصَّنَائِعِ وَ التَّذَمُّمُ لِلْجَارِ وَ التَّذَمُّمُ لِلصَّاحِبِ وَ رَاسَّهُنَّ الْحَيَاء .

مکارم (سرفرازی ها) 10 چیز است... نبرد راستین نمودن [به راستی ناامید بودن از آنچه در دست مردم است ]و راست گویی و

ص: 325

پرداخت امانت و پیوند با خویشان و پذیرایی از مهمان و غذا دادن به کسی که غذا بخواهد و جبران نمودن نیکی ها و مراعات حقّ همسایه و مراعات حقّ هم صحبت و سر (والاترین)[همه سرفرازی ها]حيا می باشد.(1)

توله سگی که از آنِ حسین بن علی علیه السّلام بود و دیروز با آن بازی می کرد، چون شب شد به زیر تخت رفته بود.او را از خانه بیرون انداختم و (جبرئیل) درون آمد. گفتم: ای جبرئیل، (شما فرشتگان) در خانه ای که سگ درونش باشد ، در نیایید؟ گفت: نه، و در خانه ای که جُنُب باشد یا تمثالی که زیر پا نباشد(1).

ص: 327

روایت المحاسن پذیرفته نیست؛ زیرا ضعیف است به «محمّد بن سالم» و «عبدالله بن یحیی کندی و پدرش» که در کتاب های رجال ، ذکری از آن ها نبوده و مدحی درباره آنان نرسیده است . البته در متن روایت نیز اشکالات غير قابل اغماضی به چشم می خورد:

در این روایت فرازی وجود دارد - نعوذ بالله - دالّ بر بی اطّلاعی رسول الله نسبت به آن چه در خانه رخ داده است و این با سیطره علم رسول الله بر همه آفریدگان ، منافات و تضاد دارد. همچنین فراز مورد نظر ، گویای این است که حضرات ائمّه اطهار عليهم الصّلوة و السّلام - نعوذ بالله - مانند سایرین ، دوران کودکی و لهو و لعب دارند که این نیز مخالف ضروری اعتقاد به عصمت مطلقه معصوم است.

از طرفی همین روایت در کتاب شریف الكافی چنین است: رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلّم فرمودند :

قَالَ جَبرَئِيلَ عَلَيهِ السَّلامُ: إِنّا لَا نَدخُلُ بَيتاً فِيهِ تِمثالٌ لَا يوُطَأُ.الحديث مختصر.

ص: 328

جبرئیل علیه السّلام گفت:ما(فرشتگان) در اتاقی که در آن عکسی که زیر پا قرار نیافته، وارد نمی شویم. (1)

چنان چه می بینیم کافی شریف، پس از نقل روایت ، می نویسد: «الحديث مختصر»و مراد این است که اضافه ای ندارد.با توجه به این که روایت الکافی، فراز مورد بحث را ندارد و متن الکافی اضبط است، همان پذیرفته خواهد بود.

بنابراین، روایت مذکور نیز نمی تواند مستمسکی برای «سگ» نامیدن شیعیان و محبّین اهل بیت علیهم السّلام باشد. و از آن جا که خداوند تعالی می خواهد دشمنان اهل بیت را رسوا کند، در یکی از معتبر ترین کتاب های مخالفين، «مسند احمد حنبل و ...» داستان به سند متصل از عائشه آمده است که توله سگ در اتاق وی بوده، نه اینکه - نعوذ بالله - امام حسین صلوات الله عليه با آن بازی می نمودند .(2)

ص: 329

و در روایت دیگری داستان را به ميمونة همسر رسول الله نسبت می دهند و این جا نیز سخنی از امام حسین علیه السّلام نیست .(1)

ص: 330

البته آنچه متضمن انتساب آن سگ به امام حسن و یا امام حسين عليهما السّلام است، ساخته و پرداخته دشمنان قسم خورده اهل بیت و امثال یهودی نفوذی خبیثی چون ابوهریره لعنة الله علیه می باشد .(1)

هم چنین در تفسير ابو الفتوح رازی آمده است : و در اخبار چنین آمد که پیش از نزول این آیت، رسول عليه السّلام بفرمود تا سگان مدینه را بکشتند. و سبب آن بود که ابورافع روایت کند که جبرئیل علیه السّلام یک روز به در سرای رسول آمد و دستوری خواست.دستوری داد و گفت : در آی . او بر در سرای می استاد و در نمی آمد . رسول عليه السّلام گفت : چرا در نمی آیی پس از آن که دستوری یافتی ؟ گفت : یا رسول الله هم چنین است که گفتی و لكن ما در سرایی نرویم که در

ص: 331

آن جا صورت باشد یا سگ باشد. رسول عليه السّلام بفرمود تا بنگریدند، سگ بچّه ای در بعضی خانه ها بود ، بفرمود تا بیرون کردند. و روایت کرده اند از امیرالمؤمنین علی علیه السّلام که او گفت از رسول عليه السّلام شنیدم که گفت : فرشتگان در سرای نشوند که در آن جا صورت باشد یا سگ یا جنب.

پس ابورافع گفت:رسول عليه السّلام مرا فرمود تا سگان مدینه را بکشم ، برفتم و در مدینه بگشتم و هر سگ که دیدم بکشتم و بالای مدینه برفتم، زنی،سگی داشت که حراست کردی برای او ، مرا رحمت آمد، آن سگ را رها کردم و باز آمدم و رسول را عليه السّلام خبر دادم مرا گفت : برو و او را نیز بکش . بیامدم و آن سگ را بکشتم .(1)

بنابراین روایاتی از این دست که متضمن دلالت های مذکور درباره معصومین باشد ، ساخته دشمنان و بیرون از فرهنگ و معارف والای اهل بیت عصمت عليهم السّلام است ؛ دامان پاک معصومین، از چنین نسبتها و افتراهایی پاک است .(2)

نقل از مردی از قبیله بنی اسد است ، گوید :

هنگامی که لشکر بنی امیه از کربلا رفتند من در کنار نهر علقمه مشغول زراعت بودم. امور شگفت انگیزی دیدم که جز برخی از آن را نمی توانم نقل نمایم.از جمله این که ...در حالی که تنها با خانواده ام بودم و هیچ کس را نمی دیدم که درباره آن، از وی بپرسم، هنگام غروب آفتاب شیری از سمت قبله می آمد من پشت به او کرده ، متوجه منزل خود می شدم، چون سپیده می دمید و آفتاب طلوع می کرد و از منزل بیرون می رفتم، آن شیر را می دیدم که رو به قبله نموده، می رود.

با خود گفتم : این کشتگان، خوارجی هستند که علیه عبیدالله بن زیاد قیام کردند و او دستور به کشتن آنان داد با این حال، معجزاتی از آنان می بینم که از دیگر کشتگان نمی بینم؟ به خدا قسم، باید امشب بیدار باشم تا بنگرم این شیر از این بدن ها می خورد یانه؟ وقتی هنگام غروب خورشید رسید،آن شیر را دیدم که می آید و ترسناک است، از ترس ، به خود لرزیدم و به ذهنم رسید که اگر این شیر در پی خوردن گوشت بنی آدم باشد، به یقین سراغ من می آید. در همان حال که با خود چنین می گفتم، او را دنبال کردم در حالی که میان کشتگان گام برمی داشت تا این که بالای پیکری که چون خورشید هنگام طلوع بود، درنگ کرده، با سینه خود را روی آن انداخت.

گفتم:از آن می خورد و دیدم صورتش را بر آن می کشد در حالی که ناله می کند و آهسته می غرد.گفتم:الله اكبر. این معجزه است. مراقب او بودم تا این که سخت تاریک شد، دیدم چراغ های آویزانی، زمین را پر کرده اند و صدای گریه و ناله و لطم جان گدازی شنیدم، به دنبال آن صداها رفتم، دیدم زیر زمین است ، از گوینده ای میان آنان

ص: 333

متوجه شدم می گوید: «واحسيناه ، وا اماماه» پوست تنم لرزید، به آن گریه کننده نزدیک شدم و او را به خدا و پیامبرش سوگند دادم که کیستی؟ گفت: ما زنانی از جنّیان هستیم. گفتم: چه می کنید؟ گفتند: در هر شب و روز این عزاداری ما بر حسین علیه السّلام، سربریده تشنه کام است. گفتم : این حسینی که شیر نزدش می نشیند؟گفتند:آری، این شیر را می شناسی؟گفتم: نه.گفتند: این پدرش، علیّ بن ابی طالب عليه السّلام است. پس بازگشتم در حالی که اشک هایم بر روی گونه ام روان بود .(1)

گذشته از اینکه متن مذکور، فرمایش معصوم علیه السّلام و یا متضمّن تقریری از ناحیه معصوم علیه السّلام نیست ، کتاب هایی که این روایت را نقل کرده اند نیز هیچ یک سندی برای آن نیاورده است . البته متن آن نیز براساس وجوهی قابل نقد و رد است زیرا؛

اوّلاً راوی خبر،مردی است که به حقانیت حکومت ابن زیاد عليه اللّعنة معتقد است و سیّدالشّهداء عليه السّلام را - نعوذ بالله - از خوارج می داند.بنابراین گذشته از مجهول بودن وی،با عقیده ای که دارد،نمی توان به آن چه روایت می کند ، اعتماد نمود مگر این که دلیل دیگری ، گزارش وی را تأیید کند؛

ثانياً روز شهادت سیّدالشّهداء عليه السّلام، 10 محرّم بوده است . سپاه ابن زیاد

ص: 334

عليهم اللّعنة،در روز 11،کربلا را ترک کردند.دفن پیکرهای مطهّرشهدای کربلا از جمله سالار شهیدان مولانا اباعبدالله الحسين صلوات الله عليهم أجمعين ، بنابر نقل برخی مقاتل شب 12، برخی دیگر روز 12 و بنابر نقل برخی شب 13 واقع شده است و در هر صورت،این مرد بنی اسدی، فرصت نداشته تا پس از رفتن لشکریان ، آمد و رفت آن شیر را به تماشا بنشیند، به مضمون خبر دقت کنید :

((هنگامی که لشکر بنی امیه از کربلا رفتند...هنگام غروب آفتاب شیری از سمت قبله می آمد ... به خدا قسم، باید امشب بیدار باشم تا بنگرم این شیر از این بدن ها می خورد یا نه؟ وقتی هنگام غروب خورشید رسید، آن شیر را دیدم که می آید ...))اگر خوش بین باشیم ، می توانیم نیمه نخست خبر را بپذیریم و بگوییم او تنها یک بار، آمدن یک شیر را دیده است.

ثالثاً:با توجه به تمام آن چه در باب خلقت اهل بيت عليهم السّلام گذشت، می توان به قطع و یقین اثبات نمود که اخباری از این دست ، ساخت اهل غلو و تفويض ، برخی صوفیان و معتقدین به تناسخ است و نمی توان به هیچ روی مضمون آن را پذیرفت و شگفت آن جا که متمسّكين به این دست متون،می گویند امیرالمؤمنین عليه السّلام اسدالله است نه به این معنا که شیر است و ...ولی چنین اخباری را نیز می آورند و بدان استناد می کنند ، و نعوذ بالله من ذلک؛

وقتی برترین خلقت از آنِ اهل بیت عصمت و طهارت عليهم الصّلوة و السّلام است و نیکوترین صورت، صورت آدمیان، براساس کدامین دلیل می توان به چنینی معتقد بود؟ خداوند تبارک و تعالی می فرماید :

لَقَد خَلَقنَا الإِنسَانَ فِي أَحسَنِ تَقوِيمٍ

ص: 335

به راستی که انسان را در نیکوترین اعتدال آفریدیم(1).

و می فرماید :

وَ لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَ حَمَلْنَاهُمْ فِي اَلْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُم مِنَ الطَّيِّبَاتِ وفَضَّلْنَاهُم عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقَنا تَفْضِيلاً

و به راستی که بنی آدم را گرامی داشتیم...و آنان را برتری دادیم بر

بسیاری از آفریدگان خویش، برتری کامل .(2)

جابر درباره این آیه کریمه از امام باقر عليه السّلام روایت می کند که فرمودند :

خَلَقَ كُلُّ شَيءِ مُنكَبّاً غَيرَ الإِنسانِ خُلِقَ مُنتَصَباً

(خداوند) همه چیز را کپ(3) آفرید جز آدمی که افراشته و برپا آفریده

شده است .(4)

و در مقام تحسين خویش از آفرینش انسان ، می فرماید :

فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحسَنُ الخَالِقِينَ

پس فرخنده و پرخیر است الله ، نیکوترین آفرینندگان.(5)

در آیه دیگری نیز می فرماید :

اللَّهُ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الأَرضَ قَرَاراً وَ السَّمَاءَ بِنَاءً [وَصَوَّرَكُم

ص: 336

فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ ](1)وَ رَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ ذَلِكُمُ اَللَّهُ رَبُّكُمْ فتبارك اللّه ربّ العالَمِين

الله کسی است که زمین را آرام گاه و آسمان را سقفی برایتان قرار داد ،سپس شما را به تصویر کشید و تصویرتان را نیکو ساخت و از پاکیزه ها شما را روزی داد، اوست الله، پروردگارتان، پس فرخنده و پرخیر

است الله ، پروردگار عالميان .(2)

بنابراین خبر مذکور، هیچ محلّ استفاده ای بر معنای مورد نظر ندارد بلکه دلالت بر عدم تتّبع ترویج دهندگان آن دارد.

امیر المؤمنین سلام الله عليه ، چنین آمده است :

كَانَ عَلِيٌ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ إِذَا سَجَدَ يَتَخَوَّي(1) كَمَا يَتَخَوَّي اَلْبَعِيرُ اَلضَّامِرُ يَعْنِي بُرُوكَه.

امیرالمؤمنین علی صلوات الله عليه چون سجده می کرد،به خاک

می افتاد، چنان که شتر لاغر میان به خاک می افتد .(2)

سجده شکر به این صورت است که سینه و شکم به زمین بچسبد و دست ها و پاها از زیر بدن خارج بماند.ولی این روایت در بحث مذکور محلّ استفاده ندارد زیرا این تشبيه فاعل نیست بلکه تشبيه فعل است و این دو بسیار با یکدیگر متفاوت است .(3)

كَانَتِ الْعَرَبُ أَصْحَابَ حَرْبٍ فَكانَت تَهُولُ عَلَى اَلْعَدُوِّ بِأَسْمَاءِ أَوْلاَدِهِمْ وَ يُسَمُّونَ عَبِيدَهُمْ فَرَج وَ مبارك وَ ميمون وَ أَشْبَاهَ ذَلِكَ يَتَيَمَّنُونَ بِهَا

چون عرب ها اهل جنگ بودند، می خواستند(با این ترفند و) به وسیله نام هایی که برای فرزندان خود می گذاشتند، دشمن را بترسانند، چنان چه برده های خود را به نام های فَرَج(گشایش و راحتی)،مبارک،میمون (با برکت) و مانند آن می نامیدند (و این نام ها را به فال نیک می گرفتند )و بدان تبرّک می جستند .(1)

این بیان به هیچ عنوان نه متضمّن تأییدی از جانب مولاست و نه ربطی به محبّین و شیعیان اهل بيت عليهم السّلام دارد. (البته تناقض موجود قابل اغماض نیست زیرا آقایان معتقدند خود را سگ می نامند تا کمی و پستی خویش را در آستان اهل بیت اظهار کنند ولی آن چه در این جا از واژه کلب قصد شده، حرص درندگی در این حیوان است ، پس اگر بخواهند کمی خود را بیان کنند، تمسک به این روایت برایشان سودی ندارد و اگر هم بخواهند کلب را در معنای حریص بر درندگی بیاورند، سخن خود را نقض نموده اند و نه براساس امر ائمّه اطهار علیهم السّلام ، بلکه براساس رسم اعراب جاهلی ، عمل کرده اند؛

بنابراین چنان چه محرز است، حکایت از فعل اعراب جاهلیت، دلیل بر مشروع بودن آن نیست و حتی در این حدیث مجهول نیز هیچ تأییدی بر انجام این کار، از

ص: 340

ناحیه معصوم عليه السّلام وجود ندارد، بلکه رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم و نیز اهل بیت علیهم السّلام، نام های برخی از افراد با نام های فرزندان آنان را تغییر می دادند؛

امام محمّد باقر عليه السّلام فرمودند :

كَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ يُغَيِّرُ الْأَسْمَاءَ الْقَبِيحَةَ فِي الرِّجَالِ وَ الْبُلْدَان

رسول الله صلّى الله علیه و آله و سلّم نام های زشتی را که در میان

مردان و آبادی ها بود، تغییر می دادند.(1)

و در روایتی از یعقوب سرّاج است که گوید:خدمت امام صادق علیه السّلام رسیدم در حالی که ایشان بالای سر حضرت ابوالحسن امام موسی کاظم علیه السّلام - که در گهواره قرار داشت - ایستاده بود و رازی طولانی با او می فرمود . نشستم تا این که حضرت فارغ شد، برخاستم خدمت ایشان رفتم. به من فرمودند :

أُدنُ مِن مَولَاكَ فَسَلِّم

نزد مولا و آقایت برو و به او سلام کن.

من نزدیک رفتم و به آن حضرت سلام کردم ، با زبانی شیوا جواب سلام مرا دادند و سپس به من فرمودند :

إذهب فَغَيِّرِ اسْمَ ابْنَتِكَ اَلَّتِي سَمَّيْتَهَا أَمْسِ فَإِنَّهُ إِسْمٌ يُبْغِضُهُ اللَّهُ

برو نامی که دیروز برای دخترت گذاشتی تغییر بده زیرا آن نامی است که خدا آن را دشمن می دارد .

ص: 341

و نوزاد دختری برای من بود که او را «حمیراء» نام نهادم . امام صادق عليه السّلام به من فرمود:

إِنتَهِ إِلَى أَمرِهِ تُرشَد

به دستور او عمل کن که هدایت می شوی .

من نام آن دختر را عوض کردم .(1)

پس نه تنها فعل اعراب در زمان جاهلیت ، بی ارزش است بلکه در بعضی موارد، جبهه رویاروی حق بوده و شیعه مولا ، موظف به ترک آن عمل است .

سُكَّرَةٌ وَ عَلْقَمَةٌ وَ أَسَدٌ وَ كُلُّ ذَلِكَ عَلَى خِلاَفِهِ وَ حَالاَتِهِ لَمْ تَقَعِ اَلْأَسَامِي عَلَى مَعَانِيهَا اَلَّتِي كَانَتْ بُنِيَتْ عَلَيْهَا لِأَنَّ اَلْإِنْسَانَ لَيْسَ بِأَسَدٍ وَ لاَ كَلْبٍ فَافْهَمْ ذَلِكَ رَحِمَكَ اَللَّه

به راستی که خداوند تبارک و تعالی، مردم را به نام هایی از نام های خویش ملزم ساخت(که خود مردم نیز صاحب آن نام ها بودند)در حالی که در معنی (با آن چه نزد مردم استفاده می شود)متفاوت بود و این چنان است که یک نام،دو معنای متفاوت دارد و دلیل آن( کاربرد اسامی مشترک با معانی متفاوت)، سخن مردم است که نزد ایشان مجاز و رایج است و( این لغت)، همان است که خداوند، آفریدگانش را با آن مخاطب ساخته و با آنان بدان چه درک می کنند، سخن گفته است تا درباره آن چه تباه کردند، حجتی علیه آنان باشد،(چنان چه)به مرد کلب و حمار و ثور و سکره و علقمه و اسد گفته می شود در حالی که آن ها همه، خلاف معنا و اوصاف آن است زیرا این نام ها (در این کاربرد)، بر معانی اصلی اش قرار نمی گیرد زیرا که انسان شیر نیست و سگ نیست، بنابراین آن را بفهم، خدا تو را رحمت کند ....(1)

بیان امام عليه السّلام بسیار دقیق است و هیچ جایی برای تحریف و سوء استفاده وجود ندارد زیرا امام عليه السّلام می فرماید : خداوند با مردم، به زبان خودِ آنان سخن می گوید تا حجّت را بر ایشان تمام نماید و جایی برای عذر «نفهمیدم»نباشد ، سپس مثال آورده و می فرمایند : میان مردم شایع است،نزد مردم مجاز است که به مرد بگویند «کلب»؛ حتی امام تأکید را به جایی می رسانند که

ص: 343

می فرمایند:به مرد گفته می شود«کلب»نه اینکه اگر به شیعه،دوست دار اهل بیت عليهم السّلام«کلب »بگوییم، جایز باشد و الله و آل الله جایز بدانند . بیان امام به قصد تقریب معنا به ذهن مخاطب است تا فراز پایانی ، به خوبی درک شود. در این بیان نیز مؤیّدی بر ادعای مطرح شده نیست .

دینشان، روزی می خورند و آن چه با زبان هایشان وصف می کنند، در دل هایشان نیست. «سگ» کسی است که با زبانش مردم را می آزارد و مردم به خاطر بدزبانی اش او را گرامی می دارند.«خوک» همین کسانی هستند که خوی زنان دارند و نیز مانند آنان که به انجام هر نوع هرزگی خوانده شوند، می پذیرند. «گوسفند» مؤمنان هستند که موی آنها را می برند و گوشت آن ها را می خورند و استخوانشان را خرد می کنند. با این حال، گوسفند در میان شیر و گرگ و روباه و سگ و خوک چه میکند؟؟!(1)

باید بدانیم که اگر بحث درباره«عدم جواز تشبيه اهل ایمان به سگ» مطرح می شود به این معنا نیست که هیچ تشبیهی پذیرفته نباشد بلکه تنها آن دسته از تشبیه ها پذیرفته هستند که در لسان معصومین علیهم السّلام ، ستوده باشد . بنابراین اصل تشبیه مردود نیست.و چنان چه می بینیم در این روایت، تنها گروه آخر یعنی شیعیان - که به گوسفند تشبیه شده اند - مورد ستایش هستند . گوسفند حیوانی نجس العین یا حرام گوشت نیست و در بیان معصومین علیهم السّلام، صفات خوب بسیاری برای این حیوان ، ذکر شده است. ناگفته نماند کسانی که به چنین روایتی استناد می کنند،در واقع احتجاج بر خویشتن نموده اند زیرا امام سگ ها را کسانی معرفی می کنند که با زبان به مردم حمله می کنند و آنان را می گزند و مردم از ترس زبانشان آنان را حرمت می نهند و این صفت خوبی نیست .

واقدی مدنی استاد مورّخ محمّد بن سعد صاحب الطبقات الكبرى نقل شده است و در سال 230 هجری قمری در مدینه به دنیا آمده و بنابر نقل الطبقات الكبرى ، یکی از فرزندان حضرت امیرالمؤمنین علیه السّلام را دختری خردسال - که در خردسالی نیز از دنیا رفته و از همسرشان محيّاة بنت امرئ القيس بن عديّ بن اوس بن جابر بن کعب بن عليم الكلبيّة بود - ذکر می کند و می گوید :

وَ كانَتْ تَخْرُجُ إلى الْمَسْجِدِ وهِيَ جَارِيَةٌ فَيُقَالُ لَهَا :مِنْ أَخْوَالِكِ؟ فتقول وه وَه تَعْنِي كَلْباً

این دختر به مسجد می رفت، به او گفته می شد : دایی های تو کیانند؟ می گفت : وه وه، و مقصودش این بود که از قبیله کلب (یعنی سگ)

هستند.(1)

گوینده این خبر در سال 230 هجری و 2 قرن پس از شهادت مولا امیرالمؤمنین عليه السّلام به دنیا آمده و از شمار مخالفین است، ضمن اینکه متن خبر در کتاب های مخالفين آمده و بنابراین نزد شیعه هیچ اعتباری ندارد و چنان چه به لحاظ منبع و سند مورد تأیید بود، باز هم حجّیّت شرعی نداشت زیرا منقول از معصوم نیست.

اشکالات دیگری نیز وارد است که به جهت رعایت اختصار ، از ذکر آن صرف نظر

ص: 346

می شود.امّا باز هم به فرض پذیرش،این که یک دختر خردسال به مسجد آمده و چنین بیان کرده است،چگونه می تواند دلیل بر مشروعیّت سگ نامیدن دوست داران و پیروان ائمّه اطهار عليهم الصّلوة و السّلام باشد؟

متن روایت به صورت مرسل،از ابن عبّاس نقل شده و ابن عبّاس متوفای 68 هجری است یعنی بیش از 4 قرن میان راوی و ابن عباس فاصله است و هیچ یک از واسطه ها مشخّص نیستند .

گاه گفته می شود بیشتر علمای شیعه این حدیث را پذیرفته اند، ولی بزرگان از علمای شیعه نیز که آن را نقل کرده اند، حداکثر به اندازه یک روایت مرسل می توانند برای آن اعتبار قائل شوند و نه بیشتر ، ضمن این که نه تنها طاووس،

ص: 348

یکی از پرندگان حرام گوشت است و در احادیث اهل بیت عصمت عليهم السّلام، صفت خوبی برای آن نقل نشده، بلکه از آن به شومی یاد می شود.

سلیمان جعفری گوید : حضرت ابوالحسن الرّضا عليه السّلام فرمود:

الطَّاوُوسُ مَسخٌ كَانَ رَجُلاً جَمِيلاً فَكَابَرَ اِمْرَأَةَ رَجُلٍ مُؤْمِنٍ تُحِبُّهُ فَوَقَعَ بِهَا ثُمَّ رَاسَلَتْهُ بَعْدُ فَمَسَخَهُمَا اَللَّهُ عزَّوَجَلَّ طاووسين أُنثى وَ ذَكَراً وَ لا يُؤكَلُ لَحْمُهُ ولا بَيضُه

طاووس (حیوانی) مسخ شده است.او مردی زیبا بود که زنِ مرد مؤمنی که (آن زن) وی را دوست می داشت، فریفت و با او در آمیخت سپس با او نامه نگاری کرد. به همین سبب الله عزّوجل آن دو را به شکل دو طاووس ماده و نر مسخ کرد.نه گوشت او و نه تخمش نباید خورده شود.(1)

محمّد بن ابراهيم بن الحارث التّميمی گوید:در کودکی از امام حسين عليه السّلام درباره صدای حیوانات پرسیده شد - زیرا از شرط های امامت این است که نسبت به همه زبان ها آگاه باشد حتی صدای حیوانات - حضرت در پاسخ فرمودند :

... وَ إِذَا صَاحَ اَلطَّاوُوسُ يَقُولُ: مَوْلايَ ظَلَمْتُ نَفْسِي وَ اغْتَرَرْتُ بِزِينَتِي فَاغْفِرْ لِي...

... و چون طاووس صدا به آواز بلند کند می گوید: مولای من، به خود ستم نمودم و به زیبایی خود مغرور و فریفته گشتم، بر من ببخش ....(2)

ص: 349

در روایتی دیگر ، طاووس یمانی بر امام جعفر صادق علیه السّلام وارد شد . حضرت به او فرمودند:

أَنتَ طاووسٌ؟

آیا تو طاووس (نام) هستی؟

گفت : آری. حضرت فرمودند :

طاووسٌ طَيرٌ مَشئُومٌ، مَا نَزَلش بِساحَةِ قَومٍ إِلَّا آذَنَهُم بِالرَّحيلِ

طاووس پرنده ای شوم است که در آستان مردمی فرود نیاید مگر این که آنان را به کوچ آگهی دهد (موجب آوارگی می شود)(1).

کمی تأمّل مقصود امام را به خوبی آشکار می سازد....

يعقوب جعفری گوید : نزد ابی الحسن امام کاظم علیه السّلام، زیبایی طاووس یاد شد ، حضرت فرمود:

لَا يَزِيدُکَ عَلَى حُسنِ الدِّيكِ الأَبيَضِ شَيءٌ

هیچ چیزی بر زیبایی خروس سفید تو را (منفعت) نیافزاید .

(راوی) گوید : و شنیدم حضرت می فرمود:

اَلدِّيكِ أَحْسَنُ صَوْتاً مِنَ الطاوُوسِ وَ هُوَ أَعْظَمُ بَرَكَةً يُنَبِّهُكَ فِي مَوَاقِيتِ الصَّلَاةِ وَ إِنَّمَا يَدْعُو الطَّاوُوسُ بِالْوَيْلِ بِخَطِيئَتِهِ الَّتِي ابْتُلِيَ بِهَا.

خروس خوش آوازتر از طاووس است و برکت او شگفت است که هنگامه های نماز تو را آگاه کند،ولی طاووس آواز به«ویل یعنی واویلا» برآورد که به جهت گناهی است که بدان مبتلا شد .(2)

ص: 350

دیدگاه اهل بيت عليهم السّلام نسبت به طاووس نیز آشکار گشته و با وجود آن چه ذکر شد ، هرگز ساحت قدسی امام زمان عجّل الله تعالی فرجه به این پرنده شوم تشبیه نمی شود، حتی اگر در بهشت و به عنوان مجاز باشد.

سپس جنگید تا شهید شد؛ رضوان الله عليه .(1)

محلّ سوء استفاده عبارت «الحس» است ولی باید مدّ نظر داشت که این تعبیر برای کاسه لیسی به کار می رود و اختصاصی به سگ ندارد(2) و از این مطلب ، نمی توان نتیجه ای دالّ بر جایز بودن تشبیه شیعیان و محبّین اهل بیت علیهم السّلام به «سگ» برداشت نمود.

است. البته بعضی ها نیز هم چون آقای حاج اصغر زاهدی از مداحان بزرگ آذربایجانی علاوه بر اختلاف در بعضی از قسمت های این خواب تأكيد دارد که بعد از این که رسول ترک توبه کرده بود و در کمال پاکی به هیئت ها می آید آن سوء تفاهم پیش می آید و مرحوم ناظم بزرگ رحمه الله آن خواب معروف را درباره او مشاهده می کند».

هرچند ما در صدد تحليل،رد یا قبول این داستان نیستیم ولی اگر کسی در پی حقیقت باشد، به خوبی اضطرابی که در نقل داستان مذکور وجود دارد، درک خواهد کرد؛

اما سخن اینجاست که آیا به راستی یک خواب، می تواند حجّت شرعی واقع شود؟ و توجیهی باشد برای سگ نامیدن عزاداران امام حسین علیه السّلام؟ یا صدای سگ در آوردن ، بر روی چهار دست و پا راه رفتن و قلاده بستن در مراسم عزای سیّدالشّهداء عليه السّلام؟ این است منطقی که دین عزیز و شریف اسلام به ما می دهد؟ و آیا رواست آیات قرآن و احادیث اهل بیت عصمت عليهم السّلام را کنار نهاده و به دنبال یک خواب روان شویم؟

یا این که سگ، تسبیح می گوید و تسبیح سگ چیست (ولی قرآن کریم می فرماید تمام آن چه در زمین و آسمان است ، تسبیح خدا را می گوید ، ساجد به درگاه الهی و تسلیم فرمان اوست و این فضیلت نیست)و ... اجمالاً به همین مقدار اکتفا می شود و از بررسی سند و منبع چنین اخباری می گذریم.بنابراین از این دست موارد نیز، فضیلتی برای سگ مستفاد نمی گردد.

ص: 355

ص: 357

پرسش: می دانیم که امیرالمؤمنین علیه السّلام اسدالله هستند.و نیز می دانیم که شیر حیوانی درنده است و به دلیل گوشت خوار بودن، دهان بسیار بدبویی دارد، چرا به حضرت نسبت داده شده است؟

در سخنان رسول الله و اهل بیت علیهم السّلام آمده است که حمزة بن عبدالمطّلب سیّدالشهداء و امیر المؤمنين عليهما السّلام،ملقب به«اسدالله» و «اسد رسول الله » هستند که به برخی از این موارد اشاره ای خواهیم داشت.

امیرالمؤمنین علیّ علیه السّلام پس از قتل عمر در روز شورا، خطبه ای خواندند و برای اتمام حجّت برخی از فضائل خویش را یاد آوری کردند، حضرت در ضمن این خطبه فرمودند:

نَشَدتُكُم اللَّهَ هَلْ فِيكم أحَدٌ عَمُّهُ كَعَمِّي حَمْزَة أَسَدِ اَللَّهِ وَ أَسَدِ رَسُولِهِ وَ سَيِّدِ اَلشُّهَدَاءِ غَيْرِي؟ قَالُوا: اَللَّهُمَّ لا

شما را به خدا سوگند میدهم، آیا در میان شما کسی جز من هست که عمویش مانند عموی من حمزه، شیر خدا و شیر پیامبر خدا و سیّد الشّهداء باشد ؟ گفتند: به خدا ! نه.(1)

عامر بن واثله که یکی از خواصّ اصحاب امیرالمؤمنین علیه السّلام است ، گوید: در روز شوری در خانه(ای که عمر دستور داده بود افراد شوری در آن باشند و در بر روی آنان بسته شود) بودم. شنیدم علی علیه السّلام می فرمود:

اِستَخلَفَ النَّاسُ أَبَا بَكرٍ وَ أَنَا وَ اللَّهِ أَحَقٌّ بِالأَمرِ وَ أَولِى بِهِ مِنهُ...

مردم ابوبكر را جانشین کردند در حالی که به خدا سوگند من نسبت به

امر خلافت سزاوارتر از او بودم،

تا آن جا که فرمودند:

نَشَدْتُكُم بِاللَّهِ هَلْ فِيكُمْ أَحَدٌ لَهُ عَمٌ مِثْلُ عَمِّي حمزة أَسَدِ اَللَّهِ وَ أَسَدِ رَسُولِهِ وَ سَيِّدِ اَلشُّهَدَاءِ غَيْرِي؟ قَالُوا: اَللَّهُمَّ لا.

آیا در میان شما کسی جز من هست که او را عمویی چون عموی من حمزه، شیر خدا و شیر پیامبرش و سیّدالشّهداء ، باشد؟ گفتند : به خدا !

ص: 359

نه. الى آخر الحديث .(1)

از معصوم روایت شده است که فرمود:

وَ يَقُولُ عِنْدَ قَبْرِ حَمْزَةَ: اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا عَمَّ رَسُولِ اللَّهِ وخِيرَ الشُّهَداءِ اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا أَسَدَ اَللَّهِ وَ أَسَدَ رَسُولِه ...

(برای زیارت) نزد قبر حضرت حمزه چنین می گوید:سلام بر توای عموی پیامبر خدا و ای برترین شهدا(در جنگ احد)،سلام بر تو ای شیر خدا و شیر پیامبر خدا .(2)

ابوحمزه ثمالی گوید : امام زین العابدين عليه السّلام به عبیدالله فرزند حضرت عباس بن على عليهما السّلام نگاه کردند و گریان شدند، سپس فرمودند:

مَا مِنْ يَوْمٍ أَشَدَّ عَلَى رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عليه وآله وَسَلَّمَ مِنْ يَوْمِ أُحُدٍ قِيلَ فِيهِ عَمُّهُ حَمْزَةُ بْنُ عبدالمطلِب أَسَدُ اَللَّهِ وَ أَسَدُ رَسُولِهِ...

هیچ روزی بر پیامبر خدا صلّى الله عليه و آله و سلّم سخت تر از روز جنگ احد نبود که در آن روز عموی حضرت، حمزة بن عبدالمطّلب که شیر خدا و شیر پیامبرش بود، به شهادت رسید ....(3)

ص: 360

رسول الله صلّى الله عليه و آله فرمودند :

مَا فِي اَلْقِيَامَةِ رَاكِبٌ غَيْرُنَا وَ نَحْنُ أَرْبَعَةٌ وَ عَمِّي حمزه بْنُ عَبْدِالْمُطَّلِبِ أَسَدُ اللَّهِ وَ أَسَدٌ ورَسولُهُ سَيِّدالشُهداءِ عَلَى نَاقَتي العَضْباء

در روز قیامت، هیچ کس جز ما سواره نیست و ما 4 نفر هستیم: ... و عمویم حمزه فرزند عبدالمطّلب، شیر خدا و پیامبرش،سرور شهیدان در( رکاب رسول الله)، سوار بر شتر من «عَضباء».... (1)

بنابر نقل نهج البلاغه، امیر المؤمنين عليه السّلام در نامه ای در جواب معاويه لعنة الله عليه نوشتند:

أَمَّا بَعْدُ... وَ مِنَّا اَلنَّبِيُّ وَ مِنْكُمُ اَلمُكَذِّبُ وَ مِنَّا أَسَدُ اَللَّهِ وَ مِنْكُمْ أَسدَ الأَحلَافِ...

اما بعد... پیامبر از خاندان ماست و تکذیب کننده (نبوّت او) از خاندان شماست (مقصود ابوسفیان، پدر معاویه است).و اسدالله(شیر خدا) از خاندان ماست و اسد الأحلاف (شیر سوگندهای جاهلی)، از خاندان

شماست (مقصود بنی امیّه لعنهم الله هستند).(2)

ابورافع، غلام رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم گوید:بامداد روز بدر ، قریشی ها صف آرایی کردند و پیشاپیش آنها عتبة بن ربيعة و برادرش شیبه و فرزندش ولید ایستاده بودند. عتبه، رسول خدا صلّى الله عليه و آله را مخاطب

ص: 361

ساخته گفت : ای محمّد ، همتایان ما از میان قریش را (برای رزم) به سوی ما بفرست . سه تن از جوانان انصار به سوی آنان رفتند . عتبه گفت : کیستید؟ آنان نسب خویش را برای او بیان کردند. عتبه گفت : هیچ نیازی به مبارزه با شما نداریم، ما فرزندان عموی خود را به کارزار خواندیم.رسول خدا صلّی الله عليه و آله و سلّم به جوانان انصار فرمودند : به جای خود بازگردید. سپس فرمودند :

قُمْ يَا عَلِيُّ قُمْ يَا حَمْزَةُ قُمْ يَا عُبَيْدَةُ قَاتِلُوا عَلَى حَقِّكُمُ اَلَّذِي بَعَثَ اَللَّهُ بِهِ نَبِيَّكُمْ إِذْ جَاءُوا بِبَاطِلِهِمْ لِيُطْفِئُوا نُورَ اَللَّه

برخیز ای علی، برخیز ای حمزه، برخیز ای عبیده،اکنون برای اثبات حقّ خویش، که خداوند، پیامبر شما را بدان مبعوث ساخته است، با دشمنان بجنگید زیرا آنان به اتکای عقیده باطل خود در این میدان حضور یافته اند تا به خیال خود، نور خدا را خاموش سازند.

ایشان ایستادند و در برابر آنان صف کشیدند و چون هر سه،لباس جنگ پوشیده بودند،شناخته نمی شدند.عتبه به ایشان گفت:سخن بگویید (خود را معرفی کنید)، چنانچه همتای ما باشید با شما می جنگیم. حضرت حمزه فرمود:

أَنَا حَمزَةُ بنُ عَبدِ المُطَلِبِ، أَسَدُ اللَّهِ، وَ أَسَدُ رَسُولِهِ

من حمزه پسر عبدالمطّلب، شیر خدا و شیر پیامبرش هستم.... (1)

صَمصَامِي وَ أَسَدِي وَ أَسَدُ اللَّهِ

(او )على است،جانشین من و عموزاده و برادر من و حیدر من(شیر

دلیر)(1)و صمصام من (شمشیر برّان) و شیر من و شیر خداست.(2)

در زیارت مولا امیرالمؤمنين عليه السّلام نیز می خوانیم :

السَّلامُ عَلَى أَسَدِ اللَّهِ فِي الوَغِى

سلام بر شیر خدا در میدان جنگ و کارزار .(3)

مولا امیرالمؤمنین علیه السّلام،در شعر خود در فتح خیبر و جنگ با مرحب و ... به این نام افتخار می کردند که در بسیاری از منابع معتبر شیعه امامیه (4)و نیز روایات بسیاری در کتب مخالفين(5) آمده که حضرت فرمودند: «أَنَا الَّذِي سَمَّتني أُمّي حَيدَرَةً...» که چند مورد از آن ذکر می شود.

حضرت علی علیه السّلام خطاب به مرحب خیبری و در جواب او چنین سرودند :

أَنَا الَّذِي سَمَّتنِي أُمِّي حَيدَرَةَ * ضِرغَامُ آجَامٍ وَ لَيثٌ قَسوَرَة

من آن کسی هستم که مادرم مرا «حیدر-شیر دلاور» نامیده مرد دلاور و شیر بیشه شجاعت هستم

ص: 363

عَبَلُ الذِّرَاعَينِ شَدِيدُ القَصَرَةَ * كَلَيثِ غَابَاتٍ كَريهِ المَنظَرَة

بازوان قوی،گردن سخت و محکم دارم در میدان نبرد مانند شیر بیشه ها، صاحب منظری مهیب هستم

أَكيلُکُم بِالسَّيفُ كَیلَ السَّندَرَة * أَضرِبُکُم ضَرباً یُبَينُ الفِقرَة

با این شمشیر شما را به پیمانه(بزرگ)شمشیر می سنجم چنان ضربه ای (از میان) به شما می زنم که ستون مهره ها را آشکار کند(1).

ص: 364

رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم در مقامی دیگر و در هنگام اعلان برادری خود با مولا امیرالمؤمنين عليه السّلام، برخی دیگر از نام های حضرت را برای مردم بیان می فرمایند که همگی به معنای شیر است :

أَيَّهَا النَّاسُ، هَذَا أَخي... مُستَأسَدٌ... حَيدَرَةٌ، قَسوَرَةٌ... غَضَنفَرٌ،هَمّامٌ، لَیثٌ، هَمهَامٌ.... (1)

هم چنین در خبری است که درندگان از حضرت ابوطالب علیه السّلام می گریختند امّا در راه شهر طائف شیری به استقبال آن حضرت آمد و دم تکان داده و تملق می کرد و جلوی خود را به خاک مالید، حضرت ابوطالب علیه السّلام به او فرمود:

بِحَقِّ خَالِقِكَ أَن تُبَيِّنَ لِي حَالَكَ

تو را به آفریدگارت سوگند می دهم که برای من حال خودت را روشن

ص: 365

کنی (دلیل این رفتار را بیان کنی).

شیر گفت :

إِنَّمَا أَنتَ أَبُو أَسدَ اللَّهِ، نَاصِرُ نَبِيّ اللَّهِ وَ مربّيه.

همانا شما پدر اسدالله و یار پیامبر خدا، و پدر کسی هستید که تربیت -یافته رسول الله است.

به دنبال این حادثه ، محبّت و ایمان حضرت ابوطالب نسبت به پیامبر بیشتر شد .(1)

چنان چه می بینیم معصومین صلوات الله عليهم در زمینه شجاعت و بیباکی از این تعبیر استفاده کرده اند و با توجه به موارد استفاده از آن است که می توان به مفهوم و مقصود آن پی برد و آشکار است که وجه این انتساب ، بیان شجاعتی است که در مبارزه و کشتن دشمنان خدا و پیامبر و اهل بیت از ایشان سر زده و تنها قدرت و توانایی و نیز بی باکی شیر وجه شبه قرار گرفته و مورد نظر بوده است و این که شیر حیوانی است که دهانش چنین و چنان است،هیچ ربطی به این موضوع ندارد. ضمن اینکه شیر صفات بسیار خوب دیگری نیز دارد که مجال ذکر آن نیست اما فراتر این که اخباری وجود دارد دالّ بر این که شیر ، جایگاه منحصر به فردی نسبت به آل الله عليهم السّلام دارد.

شیر ، معترف به ولایت آل محمّد صلّى الله عليهم بوده و شیعیان و محبّان آل الله را نمی دارد و نمی آزارد .(1)

والنَّجْمِ إِذَا هَوَى* مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَمَا غَوَى *وَمَا يَنْطِقُ عَنِ اَلْهَوَى* إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْيٌ يُوحَى

سوگند به ستاره آن گاه که فرود آید *که صاحب شما، گمراه نشده و به راه هلاکت نرفته است *و از روی هوای نفس سخن نمی گوید * آن چه می گوید، جز وحی الهی نیست (1)

عتبة بن ابی لهب (پسر ابولهب لعنة الله عليهما) در حضور پیامبر صلّی الله عليه و آله و سلّم گفت :

كَفَرَتَ بِرَبّ النَّجَم

به خدای ستاره کافر شدم .

پیامبر فرمود:

أَمَّا تَخَافٌ أَن يَأكُلَكَ كَلبُ اللَّهِ؟!

آیا نمی ترسی که «كلب الله» تو را بخورد؟

او برای تجارتی به يمن رفت،نیمه های شب بود که صدای غرش شیر شنیدند . عتبه به همراهانش گفت:«من به خاطر نفرین محمّد، خورده خواهم شد» . همراهانش دور او را گرفتند ولی به خواب رفتند، شیر آمد و عتبه را گرفت و آنان فقط صدای شیر را شنیدند.

این ماجرا در روایات بسیاری ، در کتب فریقین (شیعه و مخالفين) آمده است. در جایی دیگر نیز آمده است که عتبه گفت :

كَفَرتَ بِالَّذِي دَنَا فَتَدلِّی

ص: 368

نسبت به (نبوت) آن کس که نزدیک شد و باز نزدیک شد ، کافر شدم(1) سپس آب دهان به روی پیامبر انداخت . پیامبر صلّی الله عليه و آله و سلّم فرمود :

اَللَّهُمَّ سَلِّط عَلَيهِ كَلباً مِن كِلابِكَ

خدایا سگی از سگانت را بر او چیره کن.

آنان برای تجارت به سمت شام رفتند.به منزل گاهی رسیدند. راهبی که درون دِیر (عبادت گاه نصرانیان ) بود ، گفت : این جا منطقه ای است که درندگان هستند . ابولهب گفت :

يَا مَعِشَر قُرَيشِ، أَعينُونَا هَذِهِ اللَّيلَةِ إِنِّي أَخافَ عَلَيهِ دَعوَةٍ مُحَمَّدٍ

ای قریشیان،ما را یاری کنید،امشب شبی است که به خاطر نفرین محمد برای پسرم، ترسانم .

بدین جهت ، شترها و اثاثیه را دور هم جمع کردند و بالاترین مکان را برای عتبه قرار داده و دور او خوابیدند. شیر آمد و یکی یکی صورت های آنان را بو می کشید ، سپس دمش را تکان داده ، پرید و حمله کرد و با دستش ، ضربه ای به او زد و او را مجروح ساخت . (عتبه ) گفت : مرا کشت. و همان جا مُرد .(2)